archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 7
Jaargang 9
26 januari 2012
Vermaak en Genot > Naar de film delen printen terug
Niet aaibaar genoeg Hans Knegtmans

0907VG Anatolia1
Op 24 januari werden de Oscarnominaties voor 2012 bekendgemaakt. De belangrijkste gegadigde voor de hoofdprijs in de categorie niet-Engelstalige film is volgens insiders de Iranese film A Separation van regisseur Asghar Farhadi. Ik zou het de regisseur en alle acteurs van harte toewensen. Op mijn lijstje van beste films stond de film op de eerste plaats, zij het gedeeld met het wonderschone Zuid-Koreaanse drama Poetry van Chang-dong Lee.

De beste film die ik in 2012 gezien heb, is Once Upon a Time in Anatolia van de Turkse filmmaker Nuri Bilge Cylan. Het jaar is nog jong, zeg je dan (zoals Joop Zoetemelk altijd zei: ‘Parijs is nog ver’, behalve als het peloton de finishlijn op de Champs-Élysées gepasseerd was), maar er moeten rare dingen gebeuren, wil de film niet op mijn erepodium eindigen.
Toch kon ik met grote zekerheid voorspellen dat Once Upon a Time naast de Oscarnominaties zou grijpen. Vergeleken met A Separation en eerdere winnaars in deze categorie is de film, kort gezegd, niet aaibaar genoeg. Te weerbarstig. ‘Er gebeurt niets’, althans als je je verstand op nul zet.

Ook de bezoekers van de Internet Movie Data base (IMDb) geven de voorkeur aan A Separation, zij het niet zo spectaculair als ik verwacht had. Beide films scoren erg hoog, respectievelijk 8.6 en 8.4. Dat is geen verschil om van te schrikken. Het wordt echter interessant wanneer we de demografische verschillen bezien. Bezoekers in de categorie 45+ beoordelen A Separation vrijwel hetzelfde als in de jongere leeftijdsgroepen, nl. 8.3. Sekseverschillen zijn er nauwelijks in deze leeftijdsklasse: mannen zijn iets minder positief (8.3) dan vrouwen (8.6).

De cijfers van Once Upon a Time geven een totaal ander beeld. Hier is de 45+ categorie veel minder positief (7.5) dan de overige leeftijdsgroepen. Minstens zo opvallend is het sekseverschil in die klasse: oudere mannen zijn uitgesproken zuinig (7.2), terwijl hun vrouwelijke leeftijdgenoten de film buitengewoon gewaardeerd hebben (8,7). Op dit laatste kom ik nog terug.

Een laatste relevante bevinding betreft de verschillen tussen de VS en (letterlijk) de rest van de wereld. A Separation wordt iets minder gewaardeerd door inwoners van andere continenten (8.2 om 8.6), maar dit verschil is minder uitgesproken dan bij Once Upon a Time (7.8 om 8.4).

Welke filmenthousiasten beleven, samenvattend, aan Once Upon a Time verhoudingsgewijs het minste plezier? Dat zijn Amerikaanse mannen in de leeftijdscategorie van 45 jaar en ouder. En in welke categorie zouden we de Academy Members die voor de selectie van Oscarsnominaties voor buitenlandse films verantwoordelijk zijn, moeten zoeken? Eén keer raden!

Zo, daar zijn we uit. Overigens maakt het voor de feitelijke Oscarbekroning niet uit of Once Upon a Time wel of niet een nominatie heeft bemachtigd. Het exclusieve gezelschap dat de nominaties selecteerde heeft ongetwijfeld een betere – ik bedoel een minder eenzijdig op Hollywoodachtige filmwaarden gerichte – smaak dan de vele Academyleden die over een maand mogen stemmen. Daarom kunnen we zelfs de mogelijkheid niet uitsluiten dat A Separation niet wint. Ook de films Hearat Shulayim en Monsieur Lazhar (in Nederland nog niet in de bioscoop) lijken op grond van recensies op het internet niet kansloos. Eerstgenoemde productie is volgens critici ‘erg Joods’, en daar zijn Amerikanen gek op. De andere film heeft een extreem hoog feel-good gehalte en ook dat gaat er bij Amerikanen (en niet alleen bij hen) in als koek.

Terug naar Once Upon a Time In Anatolia, de zesde lange speelfilm van Nuri Bilge Ceylan. Van oorsprong is hij een fotograaf en al zijn eerdere films – van het dromerige zwart-wit debuut Kasaba tot het in hyperrealistische kleuren gegoten familiedrama Three Monkeys – zijn van een overdonderende visuele pracht.
Once Upon a Time is een hoogstandje, omdat de film zich merendeels0907VG Anatolia2 in de pikdonkere nacht in het onherbergzame Anatolië afspeelt. Daar is geen sprake van wat voor verlichting dan ook behalve de maan. De regisseur loste dit probleem op door ter plekke een paar geïmproviseerde kranen te bouwen, met supersterke lampen; niet zo sterk als in de Feyenoordkuip of de Amsterdam Arena – het moest natuurlijk wel nacht blijven. Af en toe is het haast ondoenlijk, de kleuren te benoemen. ‘Zwartbruin’ of ‘bruingeel’, maar het blijft behelpen.

In deze unheimische ambiance schuiven drie voertuigen onzeker voorwaarts, twee niet al te strakke politiewagens en één ondefinieerbaar legervoertuig. Aan boord bevinden zich onder meer politiecommissaris Naci (Yilmax Erdogan), openbaar aanklager Nusret (Taner Birsel), de arts Cemal (Muhammet Uzuner) en taxichauffeur Arab Ali (Ahnet Muraz Taylan). Ze zijn op zoek naar een lijk. De dader Kenan (Firat Tanis) heeft al lang en breed bekend. Het probleem is dat hij ten tijde van de moord te diep in het glaasje had gekeken en zich, nu hij als assistent-reisleider fungeert, de precieze plek van het graf niet kan herinneren. Het was niet ver van de weg af, op een vlak terrein ‘met een ronde boom erop’, maar die beschrijving geldt voor talloze locaties in die streek.

Met een regelmaat die aanvankelijk de lachlust opwekt, maar op den duur bij de kijker eenzelfde gevoel van uitputting opwekt als bij het zoekteam, houdt de karavaan keer op keer halt bij een veldje met een ronde boom. Nee, misschien was het toch ergens anders.
Tijdens de lange rit bevindt de camera zich steeds in de auto met vier van de vijf genoemde personages. Alleen de aanklager reist in de tweede wagen. Dit geeft het gezelschap alle gelegenheid zich te beklagen over zijn plaspauzes (is dit de vierde of de vijfde keer?) en de dokter aan te spreken over hun eigen prostaatangst (is twee keer plassen per nacht normaal?). De commissaris bespreekt in detail de ondankbare rol als kop van jut die bij zijn positie hoort. Zogenaamd de baas ja, maar het komt erop neer dat hij het vuile werk doet. Enzovoort: mannenprietpraat in alle soorten en maten.

Na een ruststop in een gehucht waarvan de burgemeester maar al te graag zijn gasten een souper aanbiedt – misschien kan hij bij de aanklager geld lospeuteren voor een mortuarium – gaat de tocht verder bij daglicht. Het publiek was daar ook wel aan toe, net als aan de niet meer verwachte vondst van de juiste plek. Nu zorgt alleen het ontbreken van een lijkenzak nog problemen, maar ook daarvoor wordt een oplossing gevonden.

Once Upon a Time in Anatolia bevat ondanks zijn lengte (157 minuten) weinig dialoog. En omdat in het eerste deel de gesprekken nogal wezenloos zijn – of althans lijken – is de kijker er niet op verdacht dat verderop de dialogen aan betekenis winnen. Dat kan ertoe leiden dat sommige onthullingen aan het publiek voorbijgaan. De rokkenjagerij van de aanklager bijvoorbeeld, of de gezinsproblemen van de commissaris. De dokter neemt uiteindelijk zelfs een loopje met de doodsoorzaak om redenen die niet meteen duidelijk zijn.

Maar nieuw is deze bevinding niet. Alle films van de regisseur behandelen existentiële problematiek. Zonder dat hij daar duur over doet, anders dan sommige, meer met zichzelf ingenomen collega’s. Gevoegd bij het camerawerk levert dit een meesterlijke film op.
 
Dat, zoals eerder vermeld, middelbare mannen minder positief over de film oordelen dan de andere sekse, komt naar alle waarschijnlijkheid doordat de belangrijkste filmpersonages middelbare mannen zijn met de nodige tekortkomingen. Hoe kleinzielig dit ook lijkt, mensen kunnen er niet goed tegen als een groep waartoe ze zelf behoren door anderen wordt bekritiseerd.     
 
*************************
Abonneert u op de Nieuwsbrief.


© 2012 Hans Knegtmans meer Hans Knegtmans - meer "Naar de film" -
Vermaak en Genot > Naar de film
Niet aaibaar genoeg Hans Knegtmans
0907VG Anatolia1
Op 24 januari werden de Oscarnominaties voor 2012 bekendgemaakt. De belangrijkste gegadigde voor de hoofdprijs in de categorie niet-Engelstalige film is volgens insiders de Iranese film A Separation van regisseur Asghar Farhadi. Ik zou het de regisseur en alle acteurs van harte toewensen. Op mijn lijstje van beste films stond de film op de eerste plaats, zij het gedeeld met het wonderschone Zuid-Koreaanse drama Poetry van Chang-dong Lee.

De beste film die ik in 2012 gezien heb, is Once Upon a Time in Anatolia van de Turkse filmmaker Nuri Bilge Cylan. Het jaar is nog jong, zeg je dan (zoals Joop Zoetemelk altijd zei: ‘Parijs is nog ver’, behalve als het peloton de finishlijn op de Champs-Élysées gepasseerd was), maar er moeten rare dingen gebeuren, wil de film niet op mijn erepodium eindigen.
Toch kon ik met grote zekerheid voorspellen dat Once Upon a Time naast de Oscarnominaties zou grijpen. Vergeleken met A Separation en eerdere winnaars in deze categorie is de film, kort gezegd, niet aaibaar genoeg. Te weerbarstig. ‘Er gebeurt niets’, althans als je je verstand op nul zet.

Ook de bezoekers van de Internet Movie Data base (IMDb) geven de voorkeur aan A Separation, zij het niet zo spectaculair als ik verwacht had. Beide films scoren erg hoog, respectievelijk 8.6 en 8.4. Dat is geen verschil om van te schrikken. Het wordt echter interessant wanneer we de demografische verschillen bezien. Bezoekers in de categorie 45+ beoordelen A Separation vrijwel hetzelfde als in de jongere leeftijdsgroepen, nl. 8.3. Sekseverschillen zijn er nauwelijks in deze leeftijdsklasse: mannen zijn iets minder positief (8.3) dan vrouwen (8.6).

De cijfers van Once Upon a Time geven een totaal ander beeld. Hier is de 45+ categorie veel minder positief (7.5) dan de overige leeftijdsgroepen. Minstens zo opvallend is het sekseverschil in die klasse: oudere mannen zijn uitgesproken zuinig (7.2), terwijl hun vrouwelijke leeftijdgenoten de film buitengewoon gewaardeerd hebben (8,7). Op dit laatste kom ik nog terug.

Een laatste relevante bevinding betreft de verschillen tussen de VS en (letterlijk) de rest van de wereld. A Separation wordt iets minder gewaardeerd door inwoners van andere continenten (8.2 om 8.6), maar dit verschil is minder uitgesproken dan bij Once Upon a Time (7.8 om 8.4).

Welke filmenthousiasten beleven, samenvattend, aan Once Upon a Time verhoudingsgewijs het minste plezier? Dat zijn Amerikaanse mannen in de leeftijdscategorie van 45 jaar en ouder. En in welke categorie zouden we de Academy Members die voor de selectie van Oscarsnominaties voor buitenlandse films verantwoordelijk zijn, moeten zoeken? Eén keer raden!

Zo, daar zijn we uit. Overigens maakt het voor de feitelijke Oscarbekroning niet uit of Once Upon a Time wel of niet een nominatie heeft bemachtigd. Het exclusieve gezelschap dat de nominaties selecteerde heeft ongetwijfeld een betere – ik bedoel een minder eenzijdig op Hollywoodachtige filmwaarden gerichte – smaak dan de vele Academyleden die over een maand mogen stemmen. Daarom kunnen we zelfs de mogelijkheid niet uitsluiten dat A Separation niet wint. Ook de films Hearat Shulayim en Monsieur Lazhar (in Nederland nog niet in de bioscoop) lijken op grond van recensies op het internet niet kansloos. Eerstgenoemde productie is volgens critici ‘erg Joods’, en daar zijn Amerikanen gek op. De andere film heeft een extreem hoog feel-good gehalte en ook dat gaat er bij Amerikanen (en niet alleen bij hen) in als koek.

Terug naar Once Upon a Time In Anatolia, de zesde lange speelfilm van Nuri Bilge Ceylan. Van oorsprong is hij een fotograaf en al zijn eerdere films – van het dromerige zwart-wit debuut Kasaba tot het in hyperrealistische kleuren gegoten familiedrama Three Monkeys – zijn van een overdonderende visuele pracht.
Once Upon a Time is een hoogstandje, omdat de film zich merendeels0907VG Anatolia2 in de pikdonkere nacht in het onherbergzame Anatolië afspeelt. Daar is geen sprake van wat voor verlichting dan ook behalve de maan. De regisseur loste dit probleem op door ter plekke een paar geïmproviseerde kranen te bouwen, met supersterke lampen; niet zo sterk als in de Feyenoordkuip of de Amsterdam Arena – het moest natuurlijk wel nacht blijven. Af en toe is het haast ondoenlijk, de kleuren te benoemen. ‘Zwartbruin’ of ‘bruingeel’, maar het blijft behelpen.

In deze unheimische ambiance schuiven drie voertuigen onzeker voorwaarts, twee niet al te strakke politiewagens en één ondefinieerbaar legervoertuig. Aan boord bevinden zich onder meer politiecommissaris Naci (Yilmax Erdogan), openbaar aanklager Nusret (Taner Birsel), de arts Cemal (Muhammet Uzuner) en taxichauffeur Arab Ali (Ahnet Muraz Taylan). Ze zijn op zoek naar een lijk. De dader Kenan (Firat Tanis) heeft al lang en breed bekend. Het probleem is dat hij ten tijde van de moord te diep in het glaasje had gekeken en zich, nu hij als assistent-reisleider fungeert, de precieze plek van het graf niet kan herinneren. Het was niet ver van de weg af, op een vlak terrein ‘met een ronde boom erop’, maar die beschrijving geldt voor talloze locaties in die streek.

Met een regelmaat die aanvankelijk de lachlust opwekt, maar op den duur bij de kijker eenzelfde gevoel van uitputting opwekt als bij het zoekteam, houdt de karavaan keer op keer halt bij een veldje met een ronde boom. Nee, misschien was het toch ergens anders.
Tijdens de lange rit bevindt de camera zich steeds in de auto met vier van de vijf genoemde personages. Alleen de aanklager reist in de tweede wagen. Dit geeft het gezelschap alle gelegenheid zich te beklagen over zijn plaspauzes (is dit de vierde of de vijfde keer?) en de dokter aan te spreken over hun eigen prostaatangst (is twee keer plassen per nacht normaal?). De commissaris bespreekt in detail de ondankbare rol als kop van jut die bij zijn positie hoort. Zogenaamd de baas ja, maar het komt erop neer dat hij het vuile werk doet. Enzovoort: mannenprietpraat in alle soorten en maten.

Na een ruststop in een gehucht waarvan de burgemeester maar al te graag zijn gasten een souper aanbiedt – misschien kan hij bij de aanklager geld lospeuteren voor een mortuarium – gaat de tocht verder bij daglicht. Het publiek was daar ook wel aan toe, net als aan de niet meer verwachte vondst van de juiste plek. Nu zorgt alleen het ontbreken van een lijkenzak nog problemen, maar ook daarvoor wordt een oplossing gevonden.

Once Upon a Time in Anatolia bevat ondanks zijn lengte (157 minuten) weinig dialoog. En omdat in het eerste deel de gesprekken nogal wezenloos zijn – of althans lijken – is de kijker er niet op verdacht dat verderop de dialogen aan betekenis winnen. Dat kan ertoe leiden dat sommige onthullingen aan het publiek voorbijgaan. De rokkenjagerij van de aanklager bijvoorbeeld, of de gezinsproblemen van de commissaris. De dokter neemt uiteindelijk zelfs een loopje met de doodsoorzaak om redenen die niet meteen duidelijk zijn.

Maar nieuw is deze bevinding niet. Alle films van de regisseur behandelen existentiële problematiek. Zonder dat hij daar duur over doet, anders dan sommige, meer met zichzelf ingenomen collega’s. Gevoegd bij het camerawerk levert dit een meesterlijke film op.
 
Dat, zoals eerder vermeld, middelbare mannen minder positief over de film oordelen dan de andere sekse, komt naar alle waarschijnlijkheid doordat de belangrijkste filmpersonages middelbare mannen zijn met de nodige tekortkomingen. Hoe kleinzielig dit ook lijkt, mensen kunnen er niet goed tegen als een groep waartoe ze zelf behoren door anderen wordt bekritiseerd.     
 
*************************
Abonneert u op de Nieuwsbrief.
© 2012 Hans Knegtmans
powered by CJ2