Terwijl Nederland op de Biënnale een matige landeninzending verzorgde was Rusland veel ruimer vertegenwoordigd. Behalve het Russische paviljoen in de Giardini was er onder de titel Modernikon een tentoonstelling van hedendaagse kunst uit Rusland en er waren ook nog twee solo-tentoonstellingen van Russische kunstenaars, namelijk Dimitri Prigov en Anton Ginzburg. Dat leek overdadig maar voor mij behoorden ze tot het beste wat er te zien was, met name Modernikon en Ginzburg.

Modernikon wordt gepresenteerd door Victoria – The Art of being Contemporary uit Moskou en de Fondazione Sandretto Re Rebaudenga uit Turijn. De tentoonstelling liep van september 2010 tot april 2011 in Turijn en is verhuisd naar Venetie om de renovatie van het Casa dei Tre Oci in te wijden. Het Casa ligt op La Giudecca, het zuidelijkste grote eiland van Venetië en is prachtig verbouwd. Als je Victoria etc intikt op Google kom je uit bij de Courtauld Gallery, een prachtig museum met een kunsthistorische onderzoeksafdeling in Londen. Het is opmerkelijk hoe de netwerken in de kunstwereld uitwaaieren – zo te zien parallel met die in de voetbalwereld. Modernikon probeert de stand van zaken te geven van de Russische hedendaagse kunst zoals die zich ontwikkeld heeft van een activistische stroming in de jaren negentig van de vorige eeuw (die aansloot op de tradities van de Russische Avant-Garde) tot een meer beschouwende benadering gebaseerd op zowel de moderne erfenis als de oudere Russische kunstvormen. In de naam Modern-ikon wordt dit ook uitgedrukt.

Is het ook zichtbaar in de kunst? Ja, beide kanten zie je duidelijk terug. Bij het binnenkomen in het gebouw hoorde ik de Internationale – vertolkt door de Engelse zanger Billy Bragg, een versie die mij dierbaar is en die ik ken van het concert ter gelegenheid van de negentigste verjaardag van Pete Seeger. Nu werd het gebruikt bij een intrigerende video waarin mensen op een rivieroever in een grote stad (Moskou? St. Petersburg?) hun plaats proberen te vinden.

Op de website www.fsrr.org staat het beeld van Don Quichotte dat op de eerste verdieping hangt. Het opmerkelijke van dit metalen beeld is dat je er vanuit een smalle gang tegenaan loopt en er vlak voor langs loopt en dat het dan een (rommelige) industriële constructie van metaal in een raamwerk lijkt. Pas als je er recht voor staat en er afstand van neemt komt er een heel herkenbare en historische figuur uit. Er zijn video’s, waaronder een heel aangrijpende over de eenzaamheid van een heldin van de arbeidersklasse op een landbouwbedrijf in de Sovjettijd, er zijn beelden en installaties, foto’s die de leegheid van het land en de stilstand van de economie op het platteland weergeven en er is een prachtige naar Malevitsj verwijzende muurschildering Vier mensen in de metro. Deze schildering wordt ook gebruikt voor de publiciteit rond de tentoonstelling.

De in 1974 in St. Petersburg geboren Anton Ginzburg kreeg van twee Amerikaanse musea een aparte presentatie op een toplocatie vlak achter het San Marco plein, en goed te vinden vanaf de kade. Ginzburg vertrok in 1990 naar Amerika en werkt nu vanuit New York. Zijn werk At the back of the North Wind, het verhaal van een reis van Astoria, Oregon in Noord-West Amerika over St. Petersburg naar het Witte Zee-gebied met de Sovjet gevangenenkampen kun je zien als een zoektocht naar zijn geboorteland ‘achter de Noordenwind’. Een zoektocht vooral naar het mythische land Hyperborea, dat ooit door de Griekse schrijver Herodotus beschreven is als het land van de Gouden Eeuw. Later is het een inspiratie geweest voor denkers zoals Nietsche en heeft het een rol gespeeld in de beweging van dichters uit St. Petersburg. De film van drie kwartier van deze reis is het meest indrukwekkende onderdeel van de tentoonstelling. De wijdheid van het land en het gure klimaat spelen een grote rol, naast het verval van de openbare ruimte, getuige de lege kazernegebouwen en de onbegaanbare wegen en bruggen. Veel van de filmbeelden hebben als schilderij of foto ook een grote zeggingskracht. Zijn andere werk bestaat uit installaties en schilderijen en is minder bijzonder.

De Hermitage presenteert zich als een belangrijke naam, ook op het gebied van de hedendaagse kunst met een grote expositie van Dimitri Prigov. Prigov (1940-2007) studeerde beeldhouwkunst in Moskou en werkte daarna een tijd lang als architect. In 1960 werd hij de voorganger van de conceptuele kunst, een vorm van totaalkunst waarbij de ideevorming ofwel het concept, de omgeving, de gebeurtenis en de uitvoering ingrediënten zijn. Prigov was dichter en vermaard om zijn performances, maakte allerhande beeldende kunst en componeerde muziek (jazz en rock). De Hermitage heeft veel van zijn werk gekregen van zijn familie en dit is de eerste grote overzichtstentoonstelling, waarvoor ook installaties zijn gebouwd die niet eerder te zien zijn geweest. Uit de tentoonstelling wordt wel duidelijk dat Prigov een fascinerend mens is geweest, met een duidelijke visie op de plaats van de kunst in de maatschappij en dat hij probeerde om daarover iets mee te geven in teksten en beelden. Opmerkelijk is nog dat de tentoonstelling is ontwikkeld met ondersteuning van OMA als onderdeel van de vaste samenwerking tussen de Hermitage en OMA, het bureau voor architectuur en stedelijkheid van de Nederlandse architect Rem Koolhaas.

Meer informatie over Modernikon op www.fsrr.org , over Anton Ginzburg op www.antonginzburg.com . Over Prigov is iets te vinden op wikipedia.

 

********************************