Vorige week zag ik een foto in de krant van het huis van Murray en Kelly James in Christchurch, Nieuw Zeeland. Als gevolg van een aardbeving had het huis een spectaculaire vorm aan genomen. Het was verre van geheel verwoest, maar de afzonderlijke delen waren op een ongebruikelijke manier samengevoegd.

Dit huis deed me denken aan een huis dat ik eerder gezien had en dat helemaal niet ten prooi was gevallen aan een aardbeving. Toen de architect Frank Gehry nog lang niet wereldberoemd was, bouwde hij in modernistische stijl. Net als iedereen. Dat begon hem stierlijk te vervelen. En om eens iets anders te doen bouwde hij een huis voor zichzelf, het Gehry House in Santa Monica. Aan dit huis zijn weinig rechte hoeken te ontdekken; de verschillende delen staan schots en scheef ten opzichte van elkaar en zijn gemaakt van ongebruikelijke materialen als: triplex, golfplaat, gaas en hekwerk. Aan dit tamelijk chaotische geheel lijkt nog heel wat te moeten worden vertimmerd voordat het voor bewoning geschikt is. Gehry werd hiermee een van de grondleggers van het zogenaamde deconstructivisme en sleepte de ene opdracht na de andere in de wacht. We weten allemaal waar dat uiteindelijk toe heeft geleid: dat overweldigende Guggenheim museum in Bilbao.

En tot een groot aantal na-apers. Een van die na-apers is de natuur zelf. Niet alleen aardbevingen deconstrueren, ook stormen kunnen huishouden in het bos, de zee vreet het land; allemaal natuurkrachten die deconstrueren. Ook het proces van verval dat zijn werk doet als gebouwen verwaarloosd worden, kan dat effect hebben. De resultaten zijn de vooral door Romantici zeer gewaardeerde oude ruïnes, ontoegankelijke wanordelijke bossen, gevaarlijke onregelmatigheden van de kust, geheel naar eigen inzicht meanderende beken en andere toestanden waar systematiek aan ontbreekt.

Heel mooi. Vooral die ruïnes. En de volstrekt onvoorspelbare wijze waarop de deconstructie door natuurkrachten plaatsvindt. Dat is bij Gehry en zijn navolgers wel anders. Feitelijk deconstrueren zij niets, zij construeren iets, net als alle architecten, maar hebben zichzelf kennelijk de opdracht gegeven dat er in hun constructies geen rechte hoeken mogen voorkomen.

Zij gingen echter niet zo ver als de Weense kunstenaar Hundertwasser, die het standpunt huldigde dat rechte, met de liniaal getrokken lijnen de mens ziek maken. Hundertwasser was geen architect, maar hij ontwierp wel huizen. Een vriendin van mij bezocht ooit een huis dat naar zijn ontwerp gebouwd was en moest kotsmisselijk het pand verlaten. Niet alleen de muren stonden schots en scheef maar ook alle vloeren helden alle kanten op. En daar is onze maag niet tegen bestand. Je wordt er zeeziek van.

Enige consideratie met de gebruikers van gebouwen is natuurlijk wel op zijn plaats, niet alles mag worden opgeofferd aan de vorm. En dat heeft Gehry ook nooit gedaan. De aardbeving in Nieuw Zeeland helaas wel. Het huis van de familie James, hoe geweldig het er nu ook uit ziet, is rijp voor de sloop.

En trouwens, wie aapt er nu wie na? De natuur zou wel eens de grote inspirator van de deconstructivisten kunnen zijn. Op basis van het gevelde huis in Christchurch valt in ieder geval een prachtig en uniek huis te ontwerpen.

 

********************