archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 9
Jaargang 8
24 februari 2011
Bezigheden > Galerie delen printen terug
Michelin in tijd en ruimte Peter Schröder

0809BZ Maps
Tijdruimtelijke wetenschappen
In de jaren 80 van de vorige eeuw werkte ik bij de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Ruimtelijk was het nieuwe etiket dat werd geplakt op onderwijs en onderzoek in wat vroeger werd aangeduid als de geografie (sociale en fysische geografie en ook cartografie - vandaag de dag noemen ze zich daar overigens weer geosciences). Zonder ruimte geen tijd (geschiedwetenschappen heten nog steeds geen Tijdelijke Wetenschappen) en zonder tijd geen ruimte. Het was in een periode waarin de tijdruimtelijkheid door de komst van de digitale methoden en technieken misschien wel opnieuw werd uitgevonden. Kaarten van welke ruimte dan ook (geregistreerd op satellietfoto’s of opgetekend door de landmeter) konden achter het beeldscherm sneller, efficiënter en soms ook beter worden gemaakt (en geactualiseerd) dan met pen en potlood op papier. Utrecht (FRW) en Delft (Geodesie) waren in staat geweest de benodigde ICT investeringen te doen en liepen in de ontwikkelingen voorop. Die investeringen werden vooral mogelijk gemaakt door de ongekend koopkrachtige (omvangrijke, gedetailleerde) vraag van het Kadaster. In Nederland werd de Onroerend Zaak Belasting ingevoerd en om de administratie daarvan te kunnen hanteren was nieuwe geautomatiseerde kadastrale informatie onmisbaar.

Van kaart naar GIS
Er explodeerde daar in Utrecht rond de beeldschermen een omvangrijke hoeveelheid expertise op het gebied van Geografische Informatiesystemen (GIS) en de kaartenzaal van Roelof Oddens werd steeds schaarser bezocht. GIS was nieuw en toen nog behoorlijk duur, maar bedrijven en overheidsinstanties stroomden toe om te bezien met welke Arc of Mapinfo software ze hun zaakjes beter in kaart konden brengen. De voordelen waren overduidelijk: actuele kaarten werden steeds onmisbaarder (‘het kost een lieve duit, maar bedenk even wat het kost als een dragline die nieuwe hoogspanningskabel kapot trekt omdat hij op de kaart niet te vinden is’). En één kaartenman achter het beeldscherm kan meer werk verzetten dan een zaal vol tekenaars.

Van tekenaar naar muis en tablet
De bomen groeiden ver de hemelse ruimte in, maar heel soms vroegen de deskundigen zich af of nieuwe toepassingen nog wel realiteitswaarde hadden. Zo waren er geografen die heel Nederland (en later de rest van de wereld) in kaart wilden brengen door ‘gewoon’ in een auto bewapend met videocamera’s het hele vaderlandse wegennet met alles wat daar op en aan zit in beeld te brengen. Heremetijd, heel Nederland in de computer! Wat moet zoiets niet kosten aan tijd en geld! Is dat geen megalomane Science Fiction? Welke organisaties konden er nu in de markt zijn voor zulke dure kaarten? Het bedrijfje Tele Atlas werd in Den Bosch opgericht en ging met die auto’s aan het werk. Het dacht niet aan de consumentenmarkt maar aan grote institutionele (infra) klanten voor selecties uit de opgebouwde databases: wegenbouwers, leidingenleggers, vervoersbedrijven, marktonderzoekers etc. Al gauw bleken deze gedurfde technologische stappen nog maar het begin… en … de rest (3D video, GPS, handhelds) is geschiedenis. Vóór iedereen het doorhad spoelden de navigatiesystemen via het Internet naar de apparaatjes van de automobilisten, piloten, schippers, fietsers en wandelaars. En waren papieren kaarten niet meer nodig!?

Michelin grafische vormgeving
Steeds meer schermpjes, steeds minder papieren kaarten. Het is meestal erg handig, maar mooi zal het denk ik nooit worden. Het zou niet moeten hoeven, maar voor je het weet gebeurt het toch: gemakzucht kruipt naar binnen en het grafische werk wordt versimpeld. De oude Disney tekenfilms zijn prachtig, die nieuwe Disney animaties zijn lelijk, gemakzucht gaat ten koste van de kwaliteit.
Mijn0809BZ Michelin favoriete (papieren) kaarten voor toeristisch gebruik zijn die van Michelin. De oudere kaarten van Michelin zijn meestal prachtig, de nieuwere….. zijn eigenlijk nog wel heel behoorlijk. De oudere kaarten zijn het werk van ambachtelijke tekenaars, vakmensen die met de bestaande grafische conventies kleine kunstwerkjes konden maken. Zorgvuldig, verfijnd, een mooi evenwicht van geografie en verdere informatie, met goed gekozen letters in de juiste corpsen (voor het kleinere werk hadden ze bij Michelin eigen lettertjes) en sober kleurgebruik. Het ziet er in de 21 eeuw wat anders uit: simpeler, nadrukkelijker gekleurd (grotere vlakken), standaard typografie. Maar de detaillering is goed op peil gebleven en de bruikbaarheid is er niet minder op geworden. In één oogopslag zie je hoofdlijnen en daaronder blijven de details overzichtelijk.

Michelin als geschiedenisboek
Op de plaatjes het zuidelijk deel van Zuid Holland: stukje Rotterdam en daaronder de eilanden en de zeearmen. De eerste Michelin kaart, No.1. ANTWERPEN-ROTTERDAM schaal 1:200.000. verscheen in 1931 en brengt een Nederland in beeld zonder autosnelwegen, zonder deltawerken zonder tunnels en zonder Moerdijkverkeersbrug. Wel flink wat inmiddels verdwenen pontveren en een stevig RTM tramnetwerk. De omvang van Rotterdam en zijn haven zijn nog gering: het ziet er allemaal rustig uit. Kunt u het een beetje volgen? Klik voor beter zicht op link 1.
De tweede Michelin kaart, No.211. NEDERLAND-PAYS BAS, schaal 1:200.000 verscheen in 2001, 70 jaar later. Zie link 2. Zoek de overeenkomsten! De bebouwing rukt overal op, meer huizen en fabrieken, maar ook een steeds groter oppervlak aan (autosnel)wegen. Pontveren en trams zijn verdwenen, bruggen, tunnels en dammen zijn gebouwd. De Oud-Nederlandse traditie van landverlies wordt voortgezet: vanaf Rotterdam naar de Noordzee is flink huisgehouden en land vergraven tot de waterpartij van de Rotterdamse haven. Enige compensatie is te vinden bij de Maasvlakte. Het geheel ziet er een stuk fleuriger uit. Een andere wereld.

Waar, wanneer ook alweer?
Toen de Topografische Dienst/Kadaster in Nederland met de digitalisering bezig was werd als voordeel gemeld dat elke landschappelijke verandering direct kon worden verwerkt, zodat de de gebruiker steeds beschikte over de meest actuele gegevens. Archiefspecialisten schrokken toen: als elke kaart er vandaag anders uitziet dan gisteren, welke kaart geeft dan het formele houvast van de traditionele standaarddatering (aldus opgemaakt op d/m/jr)? Natuurlijk kan met een nader vast te stellen frequentie een ‘officiële’ versie van een kaart worden gedeponeerd. Maar daar is het (commissie, commissie) nog niet van gekomen en tot nu toe lijkt het met de duurzaamheid van digitale bestanden oneindig veel slechter gesteld dan met de houdbaarheid van ouderwetse bestanden op papier. Zo dreigt er een deel van ons geografisch verleden te verdampen.

Erfgoed
Gelukkig zijn er nog flink wat regelmatig verschijnende kaarten op papieren dragers. Gelukkig kunnen geografen en historici nog steeds werken met de tijdruimtelijke coördinaten van gebieden zoals gedrukt op papieren kaarten. Maar, als we nu allemaal alleen nog maar onze TomTom gaan gebruiken, hoe moet het dan verder gaan met (de economische basis van) kaartenuitgaven als die van Michelin?
 


© 2011 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Galerie" -
Bezigheden > Galerie
Michelin in tijd en ruimte Peter Schröder
0809BZ Maps
Tijdruimtelijke wetenschappen
In de jaren 80 van de vorige eeuw werkte ik bij de Faculteit der Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Ruimtelijk was het nieuwe etiket dat werd geplakt op onderwijs en onderzoek in wat vroeger werd aangeduid als de geografie (sociale en fysische geografie en ook cartografie - vandaag de dag noemen ze zich daar overigens weer geosciences). Zonder ruimte geen tijd (geschiedwetenschappen heten nog steeds geen Tijdelijke Wetenschappen) en zonder tijd geen ruimte. Het was in een periode waarin de tijdruimtelijkheid door de komst van de digitale methoden en technieken misschien wel opnieuw werd uitgevonden. Kaarten van welke ruimte dan ook (geregistreerd op satellietfoto’s of opgetekend door de landmeter) konden achter het beeldscherm sneller, efficiënter en soms ook beter worden gemaakt (en geactualiseerd) dan met pen en potlood op papier. Utrecht (FRW) en Delft (Geodesie) waren in staat geweest de benodigde ICT investeringen te doen en liepen in de ontwikkelingen voorop. Die investeringen werden vooral mogelijk gemaakt door de ongekend koopkrachtige (omvangrijke, gedetailleerde) vraag van het Kadaster. In Nederland werd de Onroerend Zaak Belasting ingevoerd en om de administratie daarvan te kunnen hanteren was nieuwe geautomatiseerde kadastrale informatie onmisbaar.

Van kaart naar GIS
Er explodeerde daar in Utrecht rond de beeldschermen een omvangrijke hoeveelheid expertise op het gebied van Geografische Informatiesystemen (GIS) en de kaartenzaal van Roelof Oddens werd steeds schaarser bezocht. GIS was nieuw en toen nog behoorlijk duur, maar bedrijven en overheidsinstanties stroomden toe om te bezien met welke Arc of Mapinfo software ze hun zaakjes beter in kaart konden brengen. De voordelen waren overduidelijk: actuele kaarten werden steeds onmisbaarder (‘het kost een lieve duit, maar bedenk even wat het kost als een dragline die nieuwe hoogspanningskabel kapot trekt omdat hij op de kaart niet te vinden is’). En één kaartenman achter het beeldscherm kan meer werk verzetten dan een zaal vol tekenaars.

Van tekenaar naar muis en tablet
De bomen groeiden ver de hemelse ruimte in, maar heel soms vroegen de deskundigen zich af of nieuwe toepassingen nog wel realiteitswaarde hadden. Zo waren er geografen die heel Nederland (en later de rest van de wereld) in kaart wilden brengen door ‘gewoon’ in een auto bewapend met videocamera’s het hele vaderlandse wegennet met alles wat daar op en aan zit in beeld te brengen. Heremetijd, heel Nederland in de computer! Wat moet zoiets niet kosten aan tijd en geld! Is dat geen megalomane Science Fiction? Welke organisaties konden er nu in de markt zijn voor zulke dure kaarten? Het bedrijfje Tele Atlas werd in Den Bosch opgericht en ging met die auto’s aan het werk. Het dacht niet aan de consumentenmarkt maar aan grote institutionele (infra) klanten voor selecties uit de opgebouwde databases: wegenbouwers, leidingenleggers, vervoersbedrijven, marktonderzoekers etc. Al gauw bleken deze gedurfde technologische stappen nog maar het begin… en … de rest (3D video, GPS, handhelds) is geschiedenis. Vóór iedereen het doorhad spoelden de navigatiesystemen via het Internet naar de apparaatjes van de automobilisten, piloten, schippers, fietsers en wandelaars. En waren papieren kaarten niet meer nodig!?

Michelin grafische vormgeving
Steeds meer schermpjes, steeds minder papieren kaarten. Het is meestal erg handig, maar mooi zal het denk ik nooit worden. Het zou niet moeten hoeven, maar voor je het weet gebeurt het toch: gemakzucht kruipt naar binnen en het grafische werk wordt versimpeld. De oude Disney tekenfilms zijn prachtig, die nieuwe Disney animaties zijn lelijk, gemakzucht gaat ten koste van de kwaliteit.
Mijn0809BZ Michelin favoriete (papieren) kaarten voor toeristisch gebruik zijn die van Michelin. De oudere kaarten van Michelin zijn meestal prachtig, de nieuwere….. zijn eigenlijk nog wel heel behoorlijk. De oudere kaarten zijn het werk van ambachtelijke tekenaars, vakmensen die met de bestaande grafische conventies kleine kunstwerkjes konden maken. Zorgvuldig, verfijnd, een mooi evenwicht van geografie en verdere informatie, met goed gekozen letters in de juiste corpsen (voor het kleinere werk hadden ze bij Michelin eigen lettertjes) en sober kleurgebruik. Het ziet er in de 21 eeuw wat anders uit: simpeler, nadrukkelijker gekleurd (grotere vlakken), standaard typografie. Maar de detaillering is goed op peil gebleven en de bruikbaarheid is er niet minder op geworden. In één oogopslag zie je hoofdlijnen en daaronder blijven de details overzichtelijk.

Michelin als geschiedenisboek
Op de plaatjes het zuidelijk deel van Zuid Holland: stukje Rotterdam en daaronder de eilanden en de zeearmen. De eerste Michelin kaart, No.1. ANTWERPEN-ROTTERDAM schaal 1:200.000. verscheen in 1931 en brengt een Nederland in beeld zonder autosnelwegen, zonder deltawerken zonder tunnels en zonder Moerdijkverkeersbrug. Wel flink wat inmiddels verdwenen pontveren en een stevig RTM tramnetwerk. De omvang van Rotterdam en zijn haven zijn nog gering: het ziet er allemaal rustig uit. Kunt u het een beetje volgen? Klik voor beter zicht op link 1.
De tweede Michelin kaart, No.211. NEDERLAND-PAYS BAS, schaal 1:200.000 verscheen in 2001, 70 jaar later. Zie link 2. Zoek de overeenkomsten! De bebouwing rukt overal op, meer huizen en fabrieken, maar ook een steeds groter oppervlak aan (autosnel)wegen. Pontveren en trams zijn verdwenen, bruggen, tunnels en dammen zijn gebouwd. De Oud-Nederlandse traditie van landverlies wordt voortgezet: vanaf Rotterdam naar de Noordzee is flink huisgehouden en land vergraven tot de waterpartij van de Rotterdamse haven. Enige compensatie is te vinden bij de Maasvlakte. Het geheel ziet er een stuk fleuriger uit. Een andere wereld.

Waar, wanneer ook alweer?
Toen de Topografische Dienst/Kadaster in Nederland met de digitalisering bezig was werd als voordeel gemeld dat elke landschappelijke verandering direct kon worden verwerkt, zodat de de gebruiker steeds beschikte over de meest actuele gegevens. Archiefspecialisten schrokken toen: als elke kaart er vandaag anders uitziet dan gisteren, welke kaart geeft dan het formele houvast van de traditionele standaarddatering (aldus opgemaakt op d/m/jr)? Natuurlijk kan met een nader vast te stellen frequentie een ‘officiële’ versie van een kaart worden gedeponeerd. Maar daar is het (commissie, commissie) nog niet van gekomen en tot nu toe lijkt het met de duurzaamheid van digitale bestanden oneindig veel slechter gesteld dan met de houdbaarheid van ouderwetse bestanden op papier. Zo dreigt er een deel van ons geografisch verleden te verdampen.

Erfgoed
Gelukkig zijn er nog flink wat regelmatig verschijnende kaarten op papieren dragers. Gelukkig kunnen geografen en historici nog steeds werken met de tijdruimtelijke coördinaten van gebieden zoals gedrukt op papieren kaarten. Maar, als we nu allemaal alleen nog maar onze TomTom gaan gebruiken, hoe moet het dan verder gaan met (de economische basis van) kaartenuitgaven als die van Michelin?
 
© 2011 Peter Schröder
powered by CJ2