Michiel Bicker Caarten is tegenwoordig communicatieadviseur. Ooit was hij journalist en, van 1998 tot 2006, medeoprichter, directeur en hoofdredacteur van Business Nieuws Radio. Over die jaren bij BNR schreef hij een spannend boek onder de titel ‘Knerpend Grind’.

Bij de presentatie ervan, op 18 september, aan huis bij uitgeverij Balans, meldde de schrijver dat zijn kinderen die titel maar niks vonden. ‘Zij vroegen zich af in welke afdeling van de boekhandel iets met zo’n titel wel terecht zou komen.’ Toen hij de zaal uitdaagde over het antwoord op deze vraag mee te denken, riep een van de gasten: ‘Nou gewoon, bij de egodocumenten!’ Grote hilariteit was het gevolg.

Overigens sloot deze spreker aan bij een grap die Michiel daarvoor zelf had gemaakt. Want dat moet gezegd: de auteur heeft niet alleen branie, maar ook veel zelfspot. Een aantrekkelijke, en misschien wel noodzakelijke combinatie voor de schrijver van een autobiografisch boek.

Bij de start van het avontuur is de kersverse directeur vooral de man van de redactionele formule. De rest van het werk, zoals de financiering van de zender en het lobbyen in Den Haag, dat moet hij nog leren, maar hij weet hoe hij radio wil maken. Een paar citaten, geplukt van pagina 40 en 41.

‘Live doorprikken, daar is radio voor gemaakt. En Business Nieuws 1395AM gaat dat uitbuiten. CNN is ons voorbeeld: stuur een ploeg, zet de camera aan en laat maar draaien.’

‘Het hoeft niet gepolijst te zijn, een beetje rafelig mag best, houd ik de redactie voor. We zijn gewend op het journaal naar keurige verslagjes te kijken. Maar is CNN niet veel spannender?

Hetzelfde geldt voor radio. Knerpend grind (daar heb je het!), fluitende vogeltjes en sfeerreportages interesseren me niet. Ik wil rauwe informatie, ik ben onverzadigbaar, ik wil alles weten en wel meteen, dus laat die mensen aan het woord. Per telefoon? Natuurlijk.’

Die formule, daar blijft hij op hameren, omdat hij ervan overtuigd is dat de luisteraar niet zit te wachten op sfeerreportages. Het zijn vooral de radiomakers die het leuk vinden om ze te maken en die worden in Hilversum te veel in de watten gelegd. Nog een citaat, dit keer van pagina 31 en 32.

‘Ik ben ervan overtuigd dat dit alleen maar gebeurt omdat Radio 1 nou eenmaal reportagewagens heeft. ‘Why do dogs lick their balls? Because they can,’ leer ik mijn redactie. Ook mensen doen vaak dingen gedachteloos, simpelweg omdat ze het kunnen. Het is radio die wordt gemaakt voor de makers, niet voor de luisteraar.’

Een minipreek met een Engelse oneliner als uitgangspunt, hij steekt er heel wat af. De gewoonte dat te doen zal hij tijdens zijn periode als journalist in de VS en Engeland hebben opgepikt.

De formule past, niet toevallig, heel goed bij de financiële positie van de nieuwe zender. Het personeel werkt zich te pletter, de directeur incluis, en iets leuks of aardigs in ruil daarvoor is vrijwel onmogelijk. Soms lukt het om een uitje te organiseren naar een hotel, dat dan in plaats van betaling advertentieruimte krijgt. Verder is schraalhans keukenmeester. Laten we ze aandelen geven, denkt de directeur. Als de zender dan een succes wordt, profiteren ze tenminste achteraf nog van hun inspanningen. Maar als dat plan eindelijk handen en voeten heeft, wordt het ingehaald door externe ontwikkelingen. Er blijft niet meer dan een bescheiden optieregeling over.

Een handige medewerker bouwt voor een appel en een ei software voor het redactionele werk, maar na verloop van tijd begint het systeem in zijn voegen te kraken. Om de haverklap zijn er storingen. De dienstdoende redacteuren worden daardoor in toenemende mate tot razernij gebracht. Maar er is geen geld om een echt professioneel systeem te kopen. De directeur is, opgejaagd door de financiers, vrijwel constant op zoek naar mogelijke bezuinigingen.

Want, het type financiers waarvan je afhankelijk bent in zo’n risicovolle onderneming als het opzetten van BNR, dat is behoorlijk lastig en soms zelfs wispelturig. En je bent totaal aan ze overgeleverd. Michiel BC toont zich daarover beurtelings opstandig en dan weer berustend. Als ze de boel willen verkopen, of de ‘stekker eruit willen trekken’, dan is dat zo. Het enige is zo goed mogelijk duidelijk maken waar in de toekomst de winst vandaan kan komen. Meer kun je niet doen, of het moet zijn een andere financier zoeken. Zo lukt het Michiel ergens halverwege de rit om de bekende financier Willem van Kooten (Joost de Draaier) voor BNR te interesseren, maar die gedraagt zich al gauw als een ‘gewone’ financier.

Nu moet eerlijkheidshalve erkend worden dat het financieren van BNR ook wel een hachelijke onderneming was. Dat de zender op zich levensvatbaar was bleek vrij snel. Het lukte aardig om advertenties binnen te halen, en nog wel voor een hoog tarief. Het bereik was weliswaar niet zo groot, maar de adverteerders verdisconteerden dat de doelgroep relatief kapitaalkrachtig was. Maar hoewel de vooruitzichten dus goed leken, werd er nog wel steeds verlies gemaakt. En daar kwam nog bij, en daar zaten ‘m de grootste risico’s, dat heel lang onduidelijk bleef of er op termijn wel een golflengte zou blijven, op zowel middengolf als FM, via welke BNR zijn luisteraars zou kunnen bereiken. Aanvankelijk was het de bedoeling de frequenties bij opbod te veilen, toen werd er gedacht aan een beauty-contest tussen de verschillende gegadigden, en uiteindelijk kwam men ergens daar tussenin terecht. Een groot deel van het boek gaat over het politieke spel dat daarover is opgevoerd. Hoewel, die beeldspraak suggereert misschien te veel dat er sprake was van een draaiboek en van regie. Uit het boek krijg je sterk de indruk dat daar nauwelijks sprake van was.

Eind goed, al goed, in zekere zin. Na miraculeuze verwikkelingen krijgt BNR een mooie plek in de ether en wordt de onderneming onderdeel van het Financieel Dagblad Concern. Michiel Bicker Caarten wordt dan gewoon hoofdredacteur. Eind 2006 houdt hij ook dat voor gezien.

Hij voelde het als een plicht om over zijn ervaringen een boek te schrijven. ‘Voorop stond voor mij echter dat het niet boring mocht zijn,’ zei hij bij de presentatie en daar is hij goed in geslaagd. Verwacht niet te veel beschouwingen, het is de rauwe werkelijkheid.