archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
Nummer 7 Jaargang 5 31 januari 2008 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Beschouwingen > In de polder | ||||
Een vroeg legaat | Willem Minderhout | |||
In de zomer van 2006 ontving ik een emailbericht van Dick Hillenius. Aanvankelijk dacht ik dat het een boodschap ‘van gene zijde’ was, want de enige Dick Hillenius die ik tot dat moment kende was de vroeger tamelijk bekende, schrijvende bioloog met die naam. Voor wie dat niet meer weet: die Dick Hillenius was een soort ‘proto-Midas Dekkers’. Hij overleed in 1987. Deze Dick bleek echter een neef van de bioloog. Hij was nog springlevend en woonde bovendien bij me in de buurt.
De Dick waarover dit stukje gaat was bezig zijn boekenbezit te saneren en had uit de inhoud van de elektronische nieuwsbrief die ik destijds maakte voor de Haagse PvdA-afdeling - de ‘Rauie Regah’ - de indruk gekregen dat ik geïnteresseerd zou kunnen zijn in zijn verzameling oude jaargangen Socialisme & Democratie en de Grote Quack (‘De Socialisten. Personen en Stelsels,’ van Mr. H.P.G. Quack in zes delen). Die indruk was helemaal juist.
De avond dat ik de boeken kwam halen is de enige keer dat ik met Dick gesproken heb. We zaten in zijn boekenkamer waarin vooral de enorme hoeveelheid cricketboeken opviel. Hij was een groot cricketliefhebber en fan van HBS. Dat schiep gelijk een band want daar voetbalt mijn zoon en niet bij het naburige Quick, waar ook gecricket en gevoetbald wordt. Quickers en HBS-ers zijn, zoals iedere Hagenaar weet, eeuwige rivalen. (Hoewel Quick en Quack wel weer een leuke combinatie gevormd zouden hebben.)
Dick bleek jarenlang de voorlichter van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) te zijn geweest. Sinds zijn pensionering schreef hij nog steeds korte stukjes over de geschiedenis van het openbaar bestuur en boekrecensies in VNG Magazine.
Omdat ik vond dat Dick zulke prachtige verhalen vertelde vroeg ik hem of ik hem een keer mocht interviewen voor ‘De Leunstoel’. Dat vond hij helemaal niet nodig. Hij wilde het liefst met rust gelaten worden. Het weblogje dat ik aan mijn bezoek wijdde vond hij eigenlijk al overdreven. Als extraatje gaf hij me wel een bundel met zijn verzamelde ‘gemeentelijke kronieken’ uit VNG Magazine mee. Dit boekje: ‘Hillenius Gebundeld’ heb ik destijds in één ruk uitgelezen. Net als zijn neef was Dick een begenadigd schrijver met een goed gevoel voor het détail en de anekdote.
Ik moest daar weer aan denken toen ik afgelopen december te horen kreeg dat hij was overleden. Sindsdien blader ik weer regelmatig door de vroege nalatenschap die ik op zo’n onverwachte wijze van hem had gekregen. Op ‘De Grote Quack’ kom ik zeker nog terug, want dat is een Fundgrube voor stukjes en beschouwingen. ‘Hillenius Gebundeld’ is een stuk moeilijker te bespreken. Al zijn gebundelde stukjes zijn namelijk diamantjes die gelezen moeten worden, niet besproken. Het zijn stuk voor stuk rake schetsen van personen uit het openbaar bestuur die om een of andere reden zijn belangstelling hebben getrokken.
Het boekje zal vast niet meer in de reguliere handel zijn - zo het dat al ooit was, want het is in 2002 uitgegeven ter gelegenheid van zijn vertrek bij de VNG – dus ik zal een poging wagen de ‘methode Hillenius’ te schetsen.
De problematiek van de ‘burgemeester in oorlogstijd’ is één van de constanten in zijn werk. Hij benadert dit onderwerp, behalve als er sprake is van pikzwarte collaboratie, met een grote mate van genuanceerdheid, als de persoonlijke drama’s vol onmogelijke keuzes en - noodzakelijkerwijs verborgen – heldendaden die ze waren. Exemplarisch is zijn schets van de SDAP-burgemeester Van der Sluis van de gemeente Goor die tegen de instructies van zijn partij besloot aan te blijven om te voorkomen dat er een NSB-burgemeester zou worden aangesteld. Hij wist veel van zijn gemeentegenoten voor arrestatie te behoeden, maar werd op een dag door de SD gevraagd om namen van mogelijke betrokkenen bij sabotageacties. Van der Sluis besloot toen de namen van drie apert onschuldige mannen te geven in de verwachting dat deze niet veroordeeld zouden worden. Hoewel die opzet slaagde werd hem deze aanpak in de zuivering na de oorlog sterk verweten door het Centraal Orgaan Zuivering Overheidspersoneel en door zijn eigen partij. Gelukkig bleken het voormalig verzet en de bevolking van Goor hem beter te waarderen: er werd zelfs een straat naar hem vernoemd. Over de SG van Binnenlandse Zaken tijdens de oorlog, Frederiks, aan wie hij meerdere stukjes wijdt, wilde Dick ooit een boek schijven. Dat is er helaas niet van gekomen.
De huidige kolder met de ‘burgemeestersreferenda’ is ook een aardig aanknopingspunt. In 1969 stapte de PvdA-burgemeester Wytema uit zijn partij omdat het congres zich had uitgesproken vóór een gekozen burgemeester. “De raad vertegenwoordigt de ingezetenen en slechts via de raad behoren ingezetenen, belangstellenden en pressiegroepen hun opinies te laten horen. Wie daar anders over denkt ondergraaft onze democratische staatsinrichting”, was zijn mening. Die mening sluit naadloos aan bij de opvatting die de PvdA tegenwoordig koestert en was de oorzaak van ‘De Nacht van Ed van Thijn’, in 1969 één van de protagonisten van de door Wytema gesmade opvattingen over de gekozen burgemeester.
Wytema was overigens niet de enige die zich ergerde aan Van Thijn. Ook minister Beernink (CHU) had een broertje dood aan de hemelbestormende hervormingsplannen van het jonge Kamerlid. Beernink besloot de Amsterdamse wethouder Roel de Wit weg te promoveren als burgemeester van Alkmaar in de verwachting dat Van Thijn zijn kamerlidmaatschap op zou geven voor de vrijkomende wethouderspost. Het plan mislukte echter. Van Thijn bleef zitten en nieuwkomer Han Lammers werd tot ieders verrassing wethouder in Amsterdam.
Van dat soort kleine verhaaltjes met grote gevolgen kan ik smullen. Jammer dat Dick is uitgeschreven. Het wordt tijd dat zijn verzameld werk wordt uitgegeven.
************************
Nieuwsgierig naar de uitgaven
van uitgeverij De Sneeuwstorm?
Verwen uzelf en vraag gratis
Het laatste Vlugschrift aan via:
*********************************
Drs. Theo IJzermans geeft begeleiding bij
persoonlijke ontwikkeling op het werk.
Ga voor informatie naar www.ijzermans.org |
||||
© 2008 Willem Minderhout | ||||
powered by CJ2 |