archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
De 'Kooltuyn' en Koudekerk aan den Rijn Willem Minderhout

1813VG KoetshuisKoudekerk aan den Rijn. Waarom gaat iemand naar Koudekerk aan den Rijn? De beste manier om daar achter te komen is er zelf heen te gaan. Je komt er langs als je over de Rijndijk van Alphen naar Zoeterwoude rijdt. Je moet wel opletten, want je bent er voorbij voordat je er erg in hebt. Op het eerste gezicht is er ook niet veel in Koudekerk dat tot een bezoek uitnodigt. Een kerk en wat huisjes aan weerszijden van de Oude Rijn. Even overwoog ik door te rijden, maar ik besloot toch om mijn auto aan de kant van de weg te zetten en het dorp te bezoeken.

Via een ophaalbrug bereik je de overzijde van de Oude Rijn. Op de hoek staat een fraaie oude herberg. Gesloten, uiteraard. Wachtend op betere tijden. Aan de overkant van het straatje staat een tamelijk fraaie kerk, de Brugkerk, of Sint Nicolaaskerk. Verderop staan nog een aanmerkelijk minder fraaie kerk en wat bouwvallige bedrijfspanden. Bijna besloot ik maar weer weg te rijden, maar in plaats daarvan kuierde ik langs wat fraaie boerderijen stroomopwaarts. In het weiland ontwaarde ik een door een soort slotgracht omzoomd eilandje waarop een torentje tussen de bomen stond. Op een bord langs de kant van de weg stond dat hier ooit het slot Groot Poelgeest had gestaan waar Aleid van Poelgeest geboren was. Nu was mijn belangstelling gewekt, want de moord op Aleid van Poelgeest in de Kooltuyn, het huidige Plein, in Den Haag in 1392 deed indertijd veel stof opwaaien.

Het is moeilijk om je in te denken dat dat onooglijke eilandje ooit een belangrijke Hoekse burcht is geweest, waar zich tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten vele drama’s hebben afgespeeld. In 1420 is zelfs de hele bezetting van het slot onthoofd, al vertelt het bord niet om hoeveel mensen dat ging. De Brugkerk, zo vermeldt het bord, is gebouwd als zoenoffer voor de moord op Aleid. De bouw zou rond 1440 begonnen zijn.

Thuis gekomen heb ik snel ‘Om die wrake wille’ van Corien Glaudemans er bij gepakt. Zij geeft een uitgebreide beschrijving van de zaak van Aleid van Poelgeest, om de manier waarop in de Middeleeuwen met veten en1813VG kasteeltoren verzoening werd omgegaan te illustreren.

Aleid van Poelgeest was de maîtresse van Albrecht van Beieren, de graaf van Holland. (En van Zeeland en Henegouwen en ook nog hertog van Beieren.) Albrecht verwende haar zeer, onder meer door haar landgoederen toe te wijzen rond Den Haag waar anderen recht op meenden te hebben. De gedupeerde broers Willem en Dirk de Blote besloten het heft in eigen hand te nemen. Samen met de meesterknaap van de graaf, Willem Cuser, die als voormalige schout van Haarlem ook veel vijanden had gemaakt, werd zij om hals gebracht.

De moord is het begin van een felle vete waarin verwanten van de De Blotes op hun beurt verwond of vermoord worden. Zelf raak ik hier het spoor bijster. De Van Poelgeesten zouden – zo lees ik op het informatiebord – Hoeken zijn, maar de Kabeljauwen vormden in die tijd de partij van graaf Albrecht. Zijn maîtresse Aleid en zijn meesterknaap Willem Cuser behoorden dus ook tot de Kabeljauwse partij. De weerspannige zoon van de graaf, Willem van Oostervant, is de kampioen van de Hoeken. Hoe het ook zij, het is graaf Albrecht niet gelukt om beide partijen te verzoenen. Dat lukte zijn zoon en opvolger Willem van Oostervant, als graaf Willem VI, wel. Wellicht was het voor een Hoekse graaf wat makkelijker om met Hoekse delinquenten tot overeenstemming te komen. Na intensieve onderhandelingen van 1407 tot 1413 lukte het om beide partijen te verzoenen en kregen de De Blotes gratie.

Bij Glaudemans lees ik dat Dirk en Philips de Blote op grond van een zoenovereenkomst van 1413 - éénentwintig jaar na de moord!! - verplicht waren een kapelanie in de kerk van Koudekerk en in de Sint Bavokerk in Haarlem te stichten.  Het zou dus gaan om een kapel in een kerk en niet de kerk zelf. Wat er precies gebouwd is en waarom die bouwwerkzaamheden pas achtenveertig jaar na haar dood werden begonnen blijft mij een raadsel. Misschien dat Corien Glaudemans het weet. Ik zal het haar vragen.

Hoe dan ook: Koudekerk is best een bezoekje waard.

------
De plaatjes zijn van de schrijver.


© 2021 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
De 'Kooltuyn' en Koudekerk aan den Rijn Willem Minderhout
1813VG KoetshuisKoudekerk aan den Rijn. Waarom gaat iemand naar Koudekerk aan den Rijn? De beste manier om daar achter te komen is er zelf heen te gaan. Je komt er langs als je over de Rijndijk van Alphen naar Zoeterwoude rijdt. Je moet wel opletten, want je bent er voorbij voordat je er erg in hebt. Op het eerste gezicht is er ook niet veel in Koudekerk dat tot een bezoek uitnodigt. Een kerk en wat huisjes aan weerszijden van de Oude Rijn. Even overwoog ik door te rijden, maar ik besloot toch om mijn auto aan de kant van de weg te zetten en het dorp te bezoeken.

Via een ophaalbrug bereik je de overzijde van de Oude Rijn. Op de hoek staat een fraaie oude herberg. Gesloten, uiteraard. Wachtend op betere tijden. Aan de overkant van het straatje staat een tamelijk fraaie kerk, de Brugkerk, of Sint Nicolaaskerk. Verderop staan nog een aanmerkelijk minder fraaie kerk en wat bouwvallige bedrijfspanden. Bijna besloot ik maar weer weg te rijden, maar in plaats daarvan kuierde ik langs wat fraaie boerderijen stroomopwaarts. In het weiland ontwaarde ik een door een soort slotgracht omzoomd eilandje waarop een torentje tussen de bomen stond. Op een bord langs de kant van de weg stond dat hier ooit het slot Groot Poelgeest had gestaan waar Aleid van Poelgeest geboren was. Nu was mijn belangstelling gewekt, want de moord op Aleid van Poelgeest in de Kooltuyn, het huidige Plein, in Den Haag in 1392 deed indertijd veel stof opwaaien.

Het is moeilijk om je in te denken dat dat onooglijke eilandje ooit een belangrijke Hoekse burcht is geweest, waar zich tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten vele drama’s hebben afgespeeld. In 1420 is zelfs de hele bezetting van het slot onthoofd, al vertelt het bord niet om hoeveel mensen dat ging. De Brugkerk, zo vermeldt het bord, is gebouwd als zoenoffer voor de moord op Aleid. De bouw zou rond 1440 begonnen zijn.

Thuis gekomen heb ik snel ‘Om die wrake wille’ van Corien Glaudemans er bij gepakt. Zij geeft een uitgebreide beschrijving van de zaak van Aleid van Poelgeest, om de manier waarop in de Middeleeuwen met veten en1813VG kasteeltoren verzoening werd omgegaan te illustreren.

Aleid van Poelgeest was de maîtresse van Albrecht van Beieren, de graaf van Holland. (En van Zeeland en Henegouwen en ook nog hertog van Beieren.) Albrecht verwende haar zeer, onder meer door haar landgoederen toe te wijzen rond Den Haag waar anderen recht op meenden te hebben. De gedupeerde broers Willem en Dirk de Blote besloten het heft in eigen hand te nemen. Samen met de meesterknaap van de graaf, Willem Cuser, die als voormalige schout van Haarlem ook veel vijanden had gemaakt, werd zij om hals gebracht.

De moord is het begin van een felle vete waarin verwanten van de De Blotes op hun beurt verwond of vermoord worden. Zelf raak ik hier het spoor bijster. De Van Poelgeesten zouden – zo lees ik op het informatiebord – Hoeken zijn, maar de Kabeljauwen vormden in die tijd de partij van graaf Albrecht. Zijn maîtresse Aleid en zijn meesterknaap Willem Cuser behoorden dus ook tot de Kabeljauwse partij. De weerspannige zoon van de graaf, Willem van Oostervant, is de kampioen van de Hoeken. Hoe het ook zij, het is graaf Albrecht niet gelukt om beide partijen te verzoenen. Dat lukte zijn zoon en opvolger Willem van Oostervant, als graaf Willem VI, wel. Wellicht was het voor een Hoekse graaf wat makkelijker om met Hoekse delinquenten tot overeenstemming te komen. Na intensieve onderhandelingen van 1407 tot 1413 lukte het om beide partijen te verzoenen en kregen de De Blotes gratie.

Bij Glaudemans lees ik dat Dirk en Philips de Blote op grond van een zoenovereenkomst van 1413 - éénentwintig jaar na de moord!! - verplicht waren een kapelanie in de kerk van Koudekerk en in de Sint Bavokerk in Haarlem te stichten.  Het zou dus gaan om een kapel in een kerk en niet de kerk zelf. Wat er precies gebouwd is en waarom die bouwwerkzaamheden pas achtenveertig jaar na haar dood werden begonnen blijft mij een raadsel. Misschien dat Corien Glaudemans het weet. Ik zal het haar vragen.

Hoe dan ook: Koudekerk is best een bezoekje waard.

------
De plaatjes zijn van de schrijver.
© 2021 Willem Minderhout
powered by CJ2