archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Jongema State in Rauwerd Dik Kruithof

1811VG State1Rauwerd lag oorspronkelijk niet ver van de plek waar de Boorne, later Muysel en vanaf 2007 De Mûzel, uitmondde in de Middelzee, de inham van de Waddenzee waardoor Leeuwarden bijna aan zee lag. Rauwerd, (Fries: Raerd) ontwikkelde zich op een terp, de oudste vermelding is van 1329 (als Rawerd). In de eeuwen daarvoor was de terp opgenomen in de bedijking van de Middelzee. Tot 1984 was Rauwerd hoofdplaats van de Friese gemeente Rauwerderhem, een naam die verwijst naar één van de inpolderingen in de Middelzee. Het dorp is om de 4 jaar start- of finishplaats van de Slachtemarathon over de oude Slachtedijk, die door het Friese landschap tussen Rauwerd en Oosterbierum kronkelt, dicht bij de Waddenzee.

Van 1461 tot 1912 stond vlak buiten het dorp eerst een Stins en later een State, die genoemd was naar de eerste bewoner, Keimpe Jongema. Een Stins is een steenhuis, een verdedigbaar woonhuis, een State is meer een landhuis. De State is in 1912 afgebroken, maar het terrein er omheen is nagenoeg ongewijzigd en je kunt precies zien waar het huis gestaan heeft. Twee stenen leeuwen geven de toegang aan tot de state. De juiste plek van het voormalige landhuis wordt aangegeven met stalen hoekstukken, een stalen pilaar geeft de plaats van de ingang aan. Een kijktoren links geeft een getekend beeld van de state zoals die er honderd jaar geleden nog stond.

Het poortgebouw uit 1603 is nog wel aanwezig en prachtig gerestaureerd. Bij de bouw is gewerkt met eerder gebruikte kloostermoppen, oude rode bakstenen. Aan de kant van het park heeft het poortgebouw 14 gimmengaten of gibbegatten, gaten voor duiven. Duiven fokken was voor landheren een liefhebberij die mest voor de groentetuin en eten opleverde: jonge duiven waren een lekkernij.
Het park wordt beheerd door It Fryske Gea, die het in 1912 heeft gekregen van oud-burgemeester Hobbe1811VG State2 Baerdt van Slooten van de gemeente Rauwerderhem, toen hij verhuisde naar Zwolle. Voorwaarde was dat het als wandelpark toegankelijk zou blijven. Uitgezonderd in het voorjaar is het park, ook wel Raerder bosk genoemd, nu vrij toegankelijk voor het publiek. Het park is in Engelse landschapsstijl aangelegd door de latere eigenaren, de Van Eysinga’s en de Heringa’s. De gracht om het park diende ook als vangkooi voor eenden. Nu hangen er eendenkorven en hebben eenden er een rustplaats. Hoog in de bomen woont een roekenkolonie die voor veel vogelmuziek zorgt, ook nestelt er geregeld een blauwe reiger.

Het bijzondere van de tuin is de stinzenflora. Mediterrane planten vonden al in de middeleeuwen hun weg naar de kloostertuinen die er in Friesland in overvloed waren. Het sneeuwklokje werd een symbool. Adel en rijke bovenlaag vielen voor de bloemenpracht en gebruikten ze in hun tuinen. De bol-, knol- en wortelstokgewassen deden het goed op kalk- en voedselrijke plekken. De buitenplaatsen waren vaak opgehoogd met puin en terpaarde en de stinzentuinen werden zo beroemd. Eind januari bloeit op Jongenastate de winterakoniet als eerste. Om deze tijd is er een pracht aan voorjaarsbloemen te zien, zoals longkruid en wilde hyacint.
Aan de buitensingel ligt, tegen de rand van het weiland, een bergje van bijna tien meter hoog. De oorsprong is onduidelijk, maar het geeft vanaf de top een prachtig uitzicht over het lage midden van Friesland. Aan dezelfde kant ligt de tuinmanswoning. Tussen de woning en het bergje ligt nu een vierkante vijver, op de plek waar ooit de moestuin en de boomgaard lagen. Mooi onderdeel van het Raerder bos is het schelpenpaadje langs de sloot naast de weg naar de dorpskerk. Zodat je naar het dorp kunt wandelen zonder last van auto’s of fietsers te hebben.

(gegevens van It Fryske Gea)

-------
De plaatjes zijn van de schrijver


© 2021 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Jongema State in Rauwerd Dik Kruithof
1811VG State1Rauwerd lag oorspronkelijk niet ver van de plek waar de Boorne, later Muysel en vanaf 2007 De Mûzel, uitmondde in de Middelzee, de inham van de Waddenzee waardoor Leeuwarden bijna aan zee lag. Rauwerd, (Fries: Raerd) ontwikkelde zich op een terp, de oudste vermelding is van 1329 (als Rawerd). In de eeuwen daarvoor was de terp opgenomen in de bedijking van de Middelzee. Tot 1984 was Rauwerd hoofdplaats van de Friese gemeente Rauwerderhem, een naam die verwijst naar één van de inpolderingen in de Middelzee. Het dorp is om de 4 jaar start- of finishplaats van de Slachtemarathon over de oude Slachtedijk, die door het Friese landschap tussen Rauwerd en Oosterbierum kronkelt, dicht bij de Waddenzee.

Van 1461 tot 1912 stond vlak buiten het dorp eerst een Stins en later een State, die genoemd was naar de eerste bewoner, Keimpe Jongema. Een Stins is een steenhuis, een verdedigbaar woonhuis, een State is meer een landhuis. De State is in 1912 afgebroken, maar het terrein er omheen is nagenoeg ongewijzigd en je kunt precies zien waar het huis gestaan heeft. Twee stenen leeuwen geven de toegang aan tot de state. De juiste plek van het voormalige landhuis wordt aangegeven met stalen hoekstukken, een stalen pilaar geeft de plaats van de ingang aan. Een kijktoren links geeft een getekend beeld van de state zoals die er honderd jaar geleden nog stond.

Het poortgebouw uit 1603 is nog wel aanwezig en prachtig gerestaureerd. Bij de bouw is gewerkt met eerder gebruikte kloostermoppen, oude rode bakstenen. Aan de kant van het park heeft het poortgebouw 14 gimmengaten of gibbegatten, gaten voor duiven. Duiven fokken was voor landheren een liefhebberij die mest voor de groentetuin en eten opleverde: jonge duiven waren een lekkernij.
Het park wordt beheerd door It Fryske Gea, die het in 1912 heeft gekregen van oud-burgemeester Hobbe1811VG State2 Baerdt van Slooten van de gemeente Rauwerderhem, toen hij verhuisde naar Zwolle. Voorwaarde was dat het als wandelpark toegankelijk zou blijven. Uitgezonderd in het voorjaar is het park, ook wel Raerder bosk genoemd, nu vrij toegankelijk voor het publiek. Het park is in Engelse landschapsstijl aangelegd door de latere eigenaren, de Van Eysinga’s en de Heringa’s. De gracht om het park diende ook als vangkooi voor eenden. Nu hangen er eendenkorven en hebben eenden er een rustplaats. Hoog in de bomen woont een roekenkolonie die voor veel vogelmuziek zorgt, ook nestelt er geregeld een blauwe reiger.

Het bijzondere van de tuin is de stinzenflora. Mediterrane planten vonden al in de middeleeuwen hun weg naar de kloostertuinen die er in Friesland in overvloed waren. Het sneeuwklokje werd een symbool. Adel en rijke bovenlaag vielen voor de bloemenpracht en gebruikten ze in hun tuinen. De bol-, knol- en wortelstokgewassen deden het goed op kalk- en voedselrijke plekken. De buitenplaatsen waren vaak opgehoogd met puin en terpaarde en de stinzentuinen werden zo beroemd. Eind januari bloeit op Jongenastate de winterakoniet als eerste. Om deze tijd is er een pracht aan voorjaarsbloemen te zien, zoals longkruid en wilde hyacint.
Aan de buitensingel ligt, tegen de rand van het weiland, een bergje van bijna tien meter hoog. De oorsprong is onduidelijk, maar het geeft vanaf de top een prachtig uitzicht over het lage midden van Friesland. Aan dezelfde kant ligt de tuinmanswoning. Tussen de woning en het bergje ligt nu een vierkante vijver, op de plek waar ooit de moestuin en de boomgaard lagen. Mooi onderdeel van het Raerder bos is het schelpenpaadje langs de sloot naast de weg naar de dorpskerk. Zodat je naar het dorp kunt wandelen zonder last van auto’s of fietsers te hebben.

(gegevens van It Fryske Gea)

-------
De plaatjes zijn van de schrijver
© 2021 Dik Kruithof
powered by CJ2