archiefvorig nr.lopend nr. Nummer 14 Jaargang 21 18 april 2024 Nummer 15 verschijnt op 9 mei 2024 Beschouwingen > Brief uit ... delen printen terug Van onze correspondent in Malta Luc Houtkamp Malta. Een archipel, bestaande uit een handvol eilanden, met een oppervlakte niet veel groter dan drie Waddeneilanden. Maar wel op een strategische plek in de Middellandse zee, daar waar Afrika en Europa maar ook het Midden-Oosten samenkomen. Die ligging heeft de belangrijke rol van de eilandstaat in elk opzicht bepaald. In 2014 verhuisde ik van Den Haag naar Malta. Mijn partner Adri kreeg een baan bij EASO, de European Asylum Support Office, het EU-bureau dat de Europese lidstaten ondersteunt bij het beleid op het gebied van asielzoekers. Voor mij was er nog een andere reden om naar Malta te verhuizen. Het Nederlandse beleid voor kunst en cultuur was in de laatste jaren zodanig uitgehold dat het voor mij als musicus tijd werd om nieuwe uitdagingen te zoeken en elders muzikale avonturen te beleven. In Nederland hoor je maar weinig over Malta. Hoogstens als er iets naars is gebeurd, zoals de moord op Daphne Caruana Galizia, als je berichten leest over de strenge abortuswet, of als er weer eens ruzie is tussen Italië en Malta over een boot met asielzoekers. Maar wie zijn die Maltesen nu eigenlijk? Hoe denken ze, hoe leven ze en wat houdt hen bezig? Daar wil ik in de komende afleveringen over schrijven. Een warme zomeravond in Birgu, een van de Three Cities, de tegenover Valletta gelegen schiereilanden. Het is er de hele week feest ter ere van St. Laurentius, een heilige die als martelaar aan zijn einde kwam, geroosterd op een grill. Op afbeeldingen zie je hem altijd het rooster onder zijn arm meedragen. In Malta wordt hij gekscherend de heilige van de barbecue genoemd. We treffen een processie aan bij de stadspoort. Een luidruchtige meute, gekleed in rode T-shirts, de vrouwen op de schouders van de mannen, ze zingen begeleid door de lokale fanfare. Ze verplaatsen zich in de richting van een gebouw waarvan de ingang angstvallig bewaakt wordt door een cordon politieagenten. Heel anders dan we van een religieuze processie hadden verwacht. We vragen aan een van de mensen wat er aan de hand is en we krijgen te horen: ‘Ze zingen spotliederen op St. Dominic!’ Het is de eerste kennismaking met het verschijnsel ‘Pika’, de onderlinge vijandigheid tussen verschillende groepen die zo kenmerkend is voor de cultuur op het eiland en die je moet kennen wil je iets van Malta begrijpen. Birgu heeft, net als de meeste Maltese dorpen en steden twee heiligen, een hoofdheilige en een secundaire, in dit geval Dominic. Ze splijten de gemeentes in twee kampen, soms zelfs in twee buurten. Er zijn twee kerken, er zijn twee festa’s en twee bandclubs. Ze leveren strijd met elkaar over wie er het mooiste vuurwerk heeft, de mooiste banieren uithangen, wie de meeste straatverlichting heeft en de mooiste beelden. En ze schelden elkaars heiligen uit: ‘St. Dominic is een slechte heilige, wat doet die nou voor de mensen? Onze heilige is beter dan die van jullie!’ Soms grijpt de katholieke kerk in. Een van de twee heiligen is niet voor niets de belangrijkste. Dus worden er lampen geteld, het aantal ‘bombas’ bij het vuurwerk, de banieren. Zo proberen de priesters de status quo te handhaven. Niet alleen bij de festas merk je wat van Pika. De fans van de voetbalclub die de seizoens-competitie wint maken een ronde over het eiland, doodskisten dragend, geschilderd in de kleuren van de clubs die verloren hebben. Ook de politiek ontkomt niet aan die onderliggende rivaliteit. Er zijn slechts twee partijen in het parlement, de linkse Labour Party en de rechtse Nationalisten. Bij de laatste verkiezingsoverwinning van Labour zag ik de socialisten door Valletta trekken met een ezel die de vlag van de Nationalisten op zijn rug droeg. Samenwerking in de politiek is er niet bij, tenzij er kritiek op het land wordt uitgeoefend vanuit het buitenland. Dan worden de gelederen plotseling gesloten. Als de ene partij voor iets is, zal de andere er hoogstwaarschijnlijk tegen zijn. Als na de verkiezingen de krachtsverhoudingen zijn gewijzigd en de regeringspartij in de oppositie is beland, kunnen de standpunten zomaar 180 graden draaien. De aanhangers zijn echte partizanen, ze gaan door het vuur om hun eigen partij te allen tijde te verdedigen. Dat komt ook doordat er een lange geschiedenis is van harde politieke strijd. In de tijd dat de Nationalistische partij bijna permanent aan de macht was, zorgde de kerk ervoor dat overleden aanhangers van Labour niet op gewijde grond begraven mochten worden. De huidige aartsbisschop van Malta Charles Scicluna maakte dan ook een enorm gebaar, toen hij tijdens afgelopen Allerzielen die grond alsnog inwijdde. Pika is een bijzonder fenomeen, dat alles te maken heeft met dat er een half miljoen mensen op een kleine archipel wonen. Ondanks de globalisering en moderne communicatiemiddelen leeft de Maltees nog altijd vrij geïsoleerd. De rivaliteit moet in eigen land worden gevonden. Maar met Pika is het in elk geval in een vorm gegoten die ervoor zorgt dat de zaken over het algemeen niet te veel uit de hand lopen. Het is enerzijds een heel serieus gebeuren, maar het is ook een spel, een cultureel verschijnsel dat kleur geeft aan het land. Overigens begrijp ik dankzij St. Laurentius nu waarom het Nederlandse merk voor geroosterde koffiebonen Laurentis heet. ------ De plaatjes zijn van de schrijver © 2021 Luc Houtkamp meer Luc Houtkamp - meer "Brief uit ..." Beschouwingen > Brief uit ... Van onze correspondent in Malta Luc Houtkamp Malta. Een archipel, bestaande uit een handvol eilanden, met een oppervlakte niet veel groter dan drie Waddeneilanden. Maar wel op een strategische plek in de Middellandse zee, daar waar Afrika en Europa maar ook het Midden-Oosten samenkomen. Die ligging heeft de belangrijke rol van de eilandstaat in elk opzicht bepaald. In 2014 verhuisde ik van Den Haag naar Malta. Mijn partner Adri kreeg een baan bij EASO, de European Asylum Support Office, het EU-bureau dat de Europese lidstaten ondersteunt bij het beleid op het gebied van asielzoekers. Voor mij was er nog een andere reden om naar Malta te verhuizen. Het Nederlandse beleid voor kunst en cultuur was in de laatste jaren zodanig uitgehold dat het voor mij als musicus tijd werd om nieuwe uitdagingen te zoeken en elders muzikale avonturen te beleven. In Nederland hoor je maar weinig over Malta. Hoogstens als er iets naars is gebeurd, zoals de moord op Daphne Caruana Galizia, als je berichten leest over de strenge abortuswet, of als er weer eens ruzie is tussen Italië en Malta over een boot met asielzoekers. Maar wie zijn die Maltesen nu eigenlijk? Hoe denken ze, hoe leven ze en wat houdt hen bezig? Daar wil ik in de komende afleveringen over schrijven. Een warme zomeravond in Birgu, een van de Three Cities, de tegenover Valletta gelegen schiereilanden. Het is er de hele week feest ter ere van St. Laurentius, een heilige die als martelaar aan zijn einde kwam, geroosterd op een grill. Op afbeeldingen zie je hem altijd het rooster onder zijn arm meedragen. In Malta wordt hij gekscherend de heilige van de barbecue genoemd. We treffen een processie aan bij de stadspoort. Een luidruchtige meute, gekleed in rode T-shirts, de vrouwen op de schouders van de mannen, ze zingen begeleid door de lokale fanfare. Ze verplaatsen zich in de richting van een gebouw waarvan de ingang angstvallig bewaakt wordt door een cordon politieagenten. Heel anders dan we van een religieuze processie hadden verwacht. We vragen aan een van de mensen wat er aan de hand is en we krijgen te horen: ‘Ze zingen spotliederen op St. Dominic!’ Het is de eerste kennismaking met het verschijnsel ‘Pika’, de onderlinge vijandigheid tussen verschillende groepen die zo kenmerkend is voor de cultuur op het eiland en die je moet kennen wil je iets van Malta begrijpen. Birgu heeft, net als de meeste Maltese dorpen en steden twee heiligen, een hoofdheilige en een secundaire, in dit geval Dominic. Ze splijten de gemeentes in twee kampen, soms zelfs in twee buurten. Er zijn twee kerken, er zijn twee festa’s en twee bandclubs. Ze leveren strijd met elkaar over wie er het mooiste vuurwerk heeft, de mooiste banieren uithangen, wie de meeste straatverlichting heeft en de mooiste beelden. En ze schelden elkaars heiligen uit: ‘St. Dominic is een slechte heilige, wat doet die nou voor de mensen? Onze heilige is beter dan die van jullie!’ Soms grijpt de katholieke kerk in. Een van de twee heiligen is niet voor niets de belangrijkste. Dus worden er lampen geteld, het aantal ‘bombas’ bij het vuurwerk, de banieren. Zo proberen de priesters de status quo te handhaven. Niet alleen bij de festas merk je wat van Pika. De fans van de voetbalclub die de seizoens-competitie wint maken een ronde over het eiland, doodskisten dragend, geschilderd in de kleuren van de clubs die verloren hebben. Ook de politiek ontkomt niet aan die onderliggende rivaliteit. Er zijn slechts twee partijen in het parlement, de linkse Labour Party en de rechtse Nationalisten. Bij de laatste verkiezingsoverwinning van Labour zag ik de socialisten door Valletta trekken met een ezel die de vlag van de Nationalisten op zijn rug droeg. Samenwerking in de politiek is er niet bij, tenzij er kritiek op het land wordt uitgeoefend vanuit het buitenland. Dan worden de gelederen plotseling gesloten. Als de ene partij voor iets is, zal de andere er hoogstwaarschijnlijk tegen zijn. Als na de verkiezingen de krachtsverhoudingen zijn gewijzigd en de regeringspartij in de oppositie is beland, kunnen de standpunten zomaar 180 graden draaien. De aanhangers zijn echte partizanen, ze gaan door het vuur om hun eigen partij te allen tijde te verdedigen. Dat komt ook doordat er een lange geschiedenis is van harde politieke strijd. In de tijd dat de Nationalistische partij bijna permanent aan de macht was, zorgde de kerk ervoor dat overleden aanhangers van Labour niet op gewijde grond begraven mochten worden. De huidige aartsbisschop van Malta Charles Scicluna maakte dan ook een enorm gebaar, toen hij tijdens afgelopen Allerzielen die grond alsnog inwijdde. Pika is een bijzonder fenomeen, dat alles te maken heeft met dat er een half miljoen mensen op een kleine archipel wonen. Ondanks de globalisering en moderne communicatiemiddelen leeft de Maltees nog altijd vrij geïsoleerd. De rivaliteit moet in eigen land worden gevonden. Maar met Pika is het in elk geval in een vorm gegoten die ervoor zorgt dat de zaken over het algemeen niet te veel uit de hand lopen. Het is enerzijds een heel serieus gebeuren, maar het is ook een spel, een cultureel verschijnsel dat kleur geeft aan het land. Overigens begrijp ik dankzij St. Laurentius nu waarom het Nederlandse merk voor geroosterde koffiebonen Laurentis heet. ------ De plaatjes zijn van de schrijver © 2021 Luc Houtkamp powered by CJ2