archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Beschouwingen > Brief uit ... delen printen terug
Het 'kleinste Sprachinsel Europas' Dik Kruithof

1809BS Sater1Er zijn verschillende versies van de Friese taal. Ons (Westerlauwerse) Fries, het Nordfriisk, dat langs de kust in Sleeswijk Holstein wordt gesproken. In Nedersaksen is, in de buurt van Papenburg, nog een klein eiland in de vroegere veengebieden overgebleven waar het Saterfriisk bewaard is gebleven. Het wordt gesproken in het Saterland, dat zich trots adverteert als het ‘kleinste Sprachinsel Europas’.

Wij waren in juni vorig jaar, tijdens ons laatste uitstapje, in de hoofdplaats Ramsloh, waar het gemeentehuis van Saterland staat. Door het thuiswerken was er niemand die ons iets kon vertellen over hoe het nu gaat met het Fries op het veeneiland. Wel waren er op het plein voor het stadhuis enthousiaste borden, waarop toeristen welkom worden geheten bij de twee attracties, waarvan er een de mooie Saterfriese naam draagt ‘Seelter Foonkieker’. Het gaat om een tram die rijdt door een veengebied van zo’n duizend hectare. De andere attractie is de Hollener See, een meer van bijna tien hectare waarin je kunt zwemmen.

De Friestalige minderheid gaat waarschijnlijk terug tot de 12e eeuw, toen het gebied werd gekoloniseerd door, voor overstromingen gevluchte, Oost-Friezen. Het gemeentewapen toont Karel de Grote die de Friezen vrijheidsrechten toegekend zou hebben. Er zijn vier dorpen die tweetalige naamborden hebben: Ramsloh (Roomelse), Strücklingen (Strukelje), Scharrel (Schäddel) en Sedelsberg (Sedelsbierich).

Het Saterland was oorspronkelijk een 15 km lang en 1 tot 4 km1809BS Sater2 breed zanderig eiland in een veengebied. Tot ver in de negentiende eeuw was het een extreem geïsoleerd gebied, dat 's zomers per boot en 's winters over het bevroren veen te bereiken was. Daardoor hebben de Saterlanders de taal van hun Oost-Friese voorouders eeuwenlang bewaard, terwijl het in Oostfriesland zelf is uitgestorven. Door de geïsoleerde ligging ontwikkelde zich een eigen dialect. In de Middeleeuwen had het Saterland een eigen grondwet en eigen rechtspraak. Het was een zeer onafhankelijk gebied, onderdeel van het bisdom Münster.

Tegenwoordig zijn er in Saterland minder dan 2000 mensen die het Saterfries spreken, vooral ouderen. De laatste jaren zijn er activiteiten op scholen en bij jongerenorganisaties om het gebruik van de taal te stimuleren. Het Oldenburger landschap heeft de Fries Henk Wolf, werkzaam aan de Universiteit van Groningen als ontwikkelaar van leermateriaal voor het Fries, aangesteld als hoeder van het Saterfries. En in Fryslân is bij de Afuk het boekje ‘Sealterfrysk foar begjinners’ verschenen, als teken dat er ook in Fryslân meer belangstelling komt voor de taalgenoten.

Op een van de borden voor het stadhuis in Ramsloh staat het volgende welkom:

Hartelk Wäilkemen!
Jie sunt in’t Seelterlound,
dät litste Taalailound Europa’s
Toufoar liech dat midden in’n Foan,
Wied ou fon ju uur Wareld,
dälich een Meente mäd Toukumst.


-------
De plaatjes zijn van de schrijver zelf


© 2021 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Brief uit ..." -
Beschouwingen > Brief uit ...
Het 'kleinste Sprachinsel Europas' Dik Kruithof
1809BS Sater1Er zijn verschillende versies van de Friese taal. Ons (Westerlauwerse) Fries, het Nordfriisk, dat langs de kust in Sleeswijk Holstein wordt gesproken. In Nedersaksen is, in de buurt van Papenburg, nog een klein eiland in de vroegere veengebieden overgebleven waar het Saterfriisk bewaard is gebleven. Het wordt gesproken in het Saterland, dat zich trots adverteert als het ‘kleinste Sprachinsel Europas’.

Wij waren in juni vorig jaar, tijdens ons laatste uitstapje, in de hoofdplaats Ramsloh, waar het gemeentehuis van Saterland staat. Door het thuiswerken was er niemand die ons iets kon vertellen over hoe het nu gaat met het Fries op het veeneiland. Wel waren er op het plein voor het stadhuis enthousiaste borden, waarop toeristen welkom worden geheten bij de twee attracties, waarvan er een de mooie Saterfriese naam draagt ‘Seelter Foonkieker’. Het gaat om een tram die rijdt door een veengebied van zo’n duizend hectare. De andere attractie is de Hollener See, een meer van bijna tien hectare waarin je kunt zwemmen.

De Friestalige minderheid gaat waarschijnlijk terug tot de 12e eeuw, toen het gebied werd gekoloniseerd door, voor overstromingen gevluchte, Oost-Friezen. Het gemeentewapen toont Karel de Grote die de Friezen vrijheidsrechten toegekend zou hebben. Er zijn vier dorpen die tweetalige naamborden hebben: Ramsloh (Roomelse), Strücklingen (Strukelje), Scharrel (Schäddel) en Sedelsberg (Sedelsbierich).

Het Saterland was oorspronkelijk een 15 km lang en 1 tot 4 km1809BS Sater2 breed zanderig eiland in een veengebied. Tot ver in de negentiende eeuw was het een extreem geïsoleerd gebied, dat 's zomers per boot en 's winters over het bevroren veen te bereiken was. Daardoor hebben de Saterlanders de taal van hun Oost-Friese voorouders eeuwenlang bewaard, terwijl het in Oostfriesland zelf is uitgestorven. Door de geïsoleerde ligging ontwikkelde zich een eigen dialect. In de Middeleeuwen had het Saterland een eigen grondwet en eigen rechtspraak. Het was een zeer onafhankelijk gebied, onderdeel van het bisdom Münster.

Tegenwoordig zijn er in Saterland minder dan 2000 mensen die het Saterfries spreken, vooral ouderen. De laatste jaren zijn er activiteiten op scholen en bij jongerenorganisaties om het gebruik van de taal te stimuleren. Het Oldenburger landschap heeft de Fries Henk Wolf, werkzaam aan de Universiteit van Groningen als ontwikkelaar van leermateriaal voor het Fries, aangesteld als hoeder van het Saterfries. En in Fryslân is bij de Afuk het boekje ‘Sealterfrysk foar begjinners’ verschenen, als teken dat er ook in Fryslân meer belangstelling komt voor de taalgenoten.

Op een van de borden voor het stadhuis in Ramsloh staat het volgende welkom:

Hartelk Wäilkemen!
Jie sunt in’t Seelterlound,
dät litste Taalailound Europa’s
Toufoar liech dat midden in’n Foan,
Wied ou fon ju uur Wareld,
dälich een Meente mäd Toukumst.


-------
De plaatjes zijn van de schrijver zelf
© 2021 Dik Kruithof
powered by CJ2