archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Saskia en Rembrandt Dik Kruithof

1606VG Saskia1Saskia kwam uit Friesland en trouwde met Rembrandt. Rembrandt kwam uit Amsterdam en was een van de bekendste jonge schilders van zijn tijd. Voor het Fries Museum was dit verhaal de aanleiding voor een grote tentoonstelling over liefde en huwelijk in de Gouden Eeuw, waarbij veel werk uit de eigen verzameling gebruikt kon worden. Want Friesland was in die tijd een gewest met een rijke adellijke bovenlaag. Veel kostbaarheden zijn daardoor in de collectie van het Fries Museum terecht gekomen. Zo kan prachtig het verhaal verteld worden van het elkaar leren kennen, de aanzoek, het huwelijk en het huwelijksfeest, het huwelijksleven, de kinderen en het soms vroeg overlijden van partners.

Saskia was de dochter van een vooraanstaand rechtsgeleerde. Ze was wees op haar twaalfde en woonde vanaf haar twintigste in Franeker, om voor een nichtje te zorgen. Rembrandt was zesentwintig en een aankomend schilder in Leiden toen hij door zijn kunsthandelaar Hendrik Uylenburg naar Amsterdam werd gehaald om zijn schilderswerkplaats te leiden. Hendrik was ook de oom van Saskia en waarschijnlijk hebben de twee elkaar in Amsterdam voor het eerst ontmoet. Het kan ook in Friesland zijn geweest, want Hendrik heeft een filiaal in Leeuwarden. In elk geval is bekend dat Saskia en Rembrandt hun verloving aankondigen bij een doopdienst in St Annaparochie, een dorp in het Bildt, ten noorden van Leeuwarden. Zijn moeder gaf toestemming bij een notaris in Leiden en er is een registratie van ondertrouw op 10 juni 1634 in het Stadsarchief van Amsterdam. In het trouwboek van de kerk van St Annaparochie werd het huwelijk ingeschreven op 22 juni 1634.
Van de huwelijksviering zelf is weinig meer bekend1606VG Saskia2 dan een aantal pittige nota’s voor versieringen etc.

Hoe dat kon gaan bij huwelijken ‘van de betere stand’ wordt duidelijk uit veel schilderijen en andere kunstwerken, zoals prachtig zilver en borduurwerk. Zo zijn er mooie voorbeelden van rijk versierde zilveren kistjes, de knottekistjes, die in Friesland een rol speelden in het aanzoek. Maar er waren natuurlijk ook andere kanten aan het huwelijk. Er wordt ook aandacht besteed aan de tegenspoed. Er hangt een portret van Anna van Pipenpoy, die het niet zo getroffen had. Haar eerste man werd vermoord en de tweede bleek een rokkenjager. Zo erg dat de katholieke Anna toestemming kreeg om van hem te scheiden. Ze eiste alles terug wat ze hem ooit had gegeven ‘inclusief zijn paarden, de sportwagens van de 17 eeuw’.

Het algemene verhaal wordt bij ieder deelonderwerp aangevuld met informatie over hoe het Rembrandt en Saskia verging, zichtbaar gemaakt in etsen en schilderijen van de meester zelf. Er zijn prachtige etsen van Saskia, die op een zo natuurlijke manier stukken lezend in bed leunt dat het doet denken aan de sfeer van Hopper. En een prachtige ets en schilderij van Titus, hun enig in leven gebleven kind.
Hoogtepunt is een prachtig portret van Saskia, dat voor het eerst weer in Nederland is. Normaal verlaat het nooit een paleis in Kassel dat toebehoort aan de eigenaar. Het is gedateerd 1634-1642, omdat Rembrandt waarschijnlijk na haar overlijden nog toevoegingen heeft aangebracht: een struisvogelveer op haar hoed, een verwijzing naar vergankelijkheid. En een tak in haar handen: ‘rozemarijn, een symbool van eeuwige herinnering?’.

------
De plaatjes zijn van de schrijver


© 2019 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Saskia en Rembrandt Dik Kruithof
1606VG Saskia1Saskia kwam uit Friesland en trouwde met Rembrandt. Rembrandt kwam uit Amsterdam en was een van de bekendste jonge schilders van zijn tijd. Voor het Fries Museum was dit verhaal de aanleiding voor een grote tentoonstelling over liefde en huwelijk in de Gouden Eeuw, waarbij veel werk uit de eigen verzameling gebruikt kon worden. Want Friesland was in die tijd een gewest met een rijke adellijke bovenlaag. Veel kostbaarheden zijn daardoor in de collectie van het Fries Museum terecht gekomen. Zo kan prachtig het verhaal verteld worden van het elkaar leren kennen, de aanzoek, het huwelijk en het huwelijksfeest, het huwelijksleven, de kinderen en het soms vroeg overlijden van partners.

Saskia was de dochter van een vooraanstaand rechtsgeleerde. Ze was wees op haar twaalfde en woonde vanaf haar twintigste in Franeker, om voor een nichtje te zorgen. Rembrandt was zesentwintig en een aankomend schilder in Leiden toen hij door zijn kunsthandelaar Hendrik Uylenburg naar Amsterdam werd gehaald om zijn schilderswerkplaats te leiden. Hendrik was ook de oom van Saskia en waarschijnlijk hebben de twee elkaar in Amsterdam voor het eerst ontmoet. Het kan ook in Friesland zijn geweest, want Hendrik heeft een filiaal in Leeuwarden. In elk geval is bekend dat Saskia en Rembrandt hun verloving aankondigen bij een doopdienst in St Annaparochie, een dorp in het Bildt, ten noorden van Leeuwarden. Zijn moeder gaf toestemming bij een notaris in Leiden en er is een registratie van ondertrouw op 10 juni 1634 in het Stadsarchief van Amsterdam. In het trouwboek van de kerk van St Annaparochie werd het huwelijk ingeschreven op 22 juni 1634.
Van de huwelijksviering zelf is weinig meer bekend1606VG Saskia2 dan een aantal pittige nota’s voor versieringen etc.

Hoe dat kon gaan bij huwelijken ‘van de betere stand’ wordt duidelijk uit veel schilderijen en andere kunstwerken, zoals prachtig zilver en borduurwerk. Zo zijn er mooie voorbeelden van rijk versierde zilveren kistjes, de knottekistjes, die in Friesland een rol speelden in het aanzoek. Maar er waren natuurlijk ook andere kanten aan het huwelijk. Er wordt ook aandacht besteed aan de tegenspoed. Er hangt een portret van Anna van Pipenpoy, die het niet zo getroffen had. Haar eerste man werd vermoord en de tweede bleek een rokkenjager. Zo erg dat de katholieke Anna toestemming kreeg om van hem te scheiden. Ze eiste alles terug wat ze hem ooit had gegeven ‘inclusief zijn paarden, de sportwagens van de 17 eeuw’.

Het algemene verhaal wordt bij ieder deelonderwerp aangevuld met informatie over hoe het Rembrandt en Saskia verging, zichtbaar gemaakt in etsen en schilderijen van de meester zelf. Er zijn prachtige etsen van Saskia, die op een zo natuurlijke manier stukken lezend in bed leunt dat het doet denken aan de sfeer van Hopper. En een prachtige ets en schilderij van Titus, hun enig in leven gebleven kind.
Hoogtepunt is een prachtig portret van Saskia, dat voor het eerst weer in Nederland is. Normaal verlaat het nooit een paleis in Kassel dat toebehoort aan de eigenaar. Het is gedateerd 1634-1642, omdat Rembrandt waarschijnlijk na haar overlijden nog toevoegingen heeft aangebracht: een struisvogelveer op haar hoed, een verwijzing naar vergankelijkheid. En een tak in haar handen: ‘rozemarijn, een symbool van eeuwige herinnering?’.

------
De plaatjes zijn van de schrijver
© 2019 Dik Kruithof
powered by CJ2