archiefvorig nr.lopend nr. Nummer 14 Jaargang 21 18 april 2024 Nummer 15 verschijnt op 9 mei 2024 Bezigheden > Recht en onrecht delen printen terug Rare redeneringen (2): de Bijbel Arie de Jong Een onuitputtelijke bron voor rare redeneringen is de Bijbel. Wie gelooft staat onvermijdelijk voor de vraag: wat is waar in de Bijbel en wat mag ik met een korrel zout nemen? Rationeel ben ik op de hand van degenen die menen het een en ander met een korrel zout te mogen nemen. Het gaat immers niet om het exacte verhaal, maar om de boodschap. Tegelijk ben ik emotioneel op de hand van de kaft-tot-kafters, want waar zou het oordeel op gestoeld kunnen zijn dat je het ene wel en het andere niet letterlijk kunt nemen? Ik ga verder maar voorbij aan dit eeuwige probleem. Het gemakkelijkst is om de Bijbeltekst serieus te nemen, want dan springen rare redeneringen beter in het oog. De zondeval is het eerste verhaal dat niet anders dan als een rare redenering kan worden bestempeld. Wat is het geval, direct al aan het begin van Genesis en cruciaal voor het Christelijk geloof? Adam en Eva lopen rond in het paradijs en zijn onschuldige wezens. Ze kennen het verschil niet tussen goed en kwaad! Op zich een interessant gegeven: is het paradijselijk om het verschil niet te beseffen tussen goed en kwaad? Kun je het goede wel beseffen als je het kwaad niet herkent? Hoe dan ook, midden in het paradijs staat de boom van kennis, met vruchten die maken dat als je ervan eet je kennis gaat dragen van goed en kwaad. Bijna iedereen kent het verhaal dat Eva wordt aangesproken door de slang (uiteraard is het de duivel, in vermomming) en dat die slang Eva verleidt om een vrucht te nemen van de boom en daarvan te eten. Ze gaat ermee naar Adam en biedt die vrucht (of een andere) aan om ervan te eten. Als ze dat beiden gedaan hebben, beseffen ze hun eigen naaktheid (die ze bedekken, door schilders meestal vorm gegeven door wat takjes vol bladeren voor hun geslachtsdelen te houden), maar belangrijker: ze worden uit het paradijs gejaagd. God straft trouwens met gulle hand: de slang wordt vervloekt en moet voortaan zonder poten door het leven, alle vrouwen moeten voortaan met veel pijn hun kinderen baren en de man moet werken in het zweet des aanschijns. Deze gebeurtenis gaat door het leven als de zondeval, een essentieel leerstuk in het Christelijk geloof. Al was het maar omdat in het Nieuwe Testament Jezus aan het kruis sterft om die zondeval ongedaan te maken. Wat maakt de zondeval tot een rare redenering? Intern is het verhaal volstrekt inconsistent! Als Adam en Eva geen kennis dragen van goed en kwaad, dan heeft het verbod om van de vruchten te eten van de boom van kennis geen enkele betekenis. Aan iemand die geen kennis draagt van goed en kwaad kun je niets verbieden, want dat snapt hij (en zij) niet! Dat betekent in de eerste plaats dat de mensheid onmogelijk verdoemd kan zijn door kennis te gaan dragen van goed en kwaad (mij lijkt het trouwens een goede zaak als je dat allemaal wel snapt): het is niet verwijtbaar dat je iets doet waarvan je de gevolgen niet kunt beseffen. In de tweede plaats is daarmee een belangrijke pijler weg onder het achterhaalde idee dat de vrouw ondergeschikt is aan de man. (Nu beroept de orthodoxe Christen zich voor dat leerstuk even goed op een enkel zinnetje in een brief van Paulus, naast het verhaal dat Eva uit een rib van Adam is gemaakt). In de 17de eeuw zochten dominees naar een rechtvaardiging van slavernij. In de Bijbel staat immers dat voor God iedereen gelijk is, en daar past geen slavernij bij! Om slavernij te rechtvaardigen werd teruggegrepen op de vervloeking door Noach van zijn zoon Cham. Wat was het geval? Noach had, volgens de Bijbel, het staat er allemaal echt in, zo flink gedronken dat hij dronken was als een tor. Hij lag in zijn tent z’n roes uit te slapen en zijn zoon Cham kwam de tent in. Die schrok zich lam, want Noach lag daar straalnakend zijn roes uit te slapen. Cham rende de tent uit en riep naar zijn broers dat Noach naakt lag te knorren. Die gingen hun vader bedekken, maar keken allebei een andere kant uit om te voorkomen dat ze hun vaders naaktheid zouden zien. Toen Noach weer nuchter was, vervloekte hij zijn zoon Cham, omdat die hem naakt had gezien. Als straf zouden de nakomelingen van Cham tot in der eeuwigheid ondergeschikt zijn aan de nakomelingen van zijn broers. Dit is geen rare redenering meer, dit is perfide! Cham kon er immers niets aan doen dat hij zijn vader naakt zag, hij kwam nietsvermoedend de tent binnen. De enige die iets verweten kan worden is Noach zelf. Toch al een rare figuur, die op grond van ingevingen een boot bouwt waarmee hij zichzelf en zijn naasten gaat redden: zijn vrouw, zijn drie zonen en hun vrouwen. Alle anderen moeten verzuipen (dat ligt niet aan Noach, het is Gods wil), want in de ogen van God is de mensheid verdoemd. Dat dit verhaal is ontleend aan het Gilgamesh Epos maakt het niet minder onzinnig, maar dat ter zijde. Terug naar de rare redenering uit de Bijbel. Behalve dat Cham er niets aan kon doen dat Noach naakt lag te ronken, kun je toch moeilijk al zijn nageslacht verwijten dat Cham zijn vader ongekleed zag? En zelfs als je hen dat verwijt, waar haal je dan de onzin vandaan om aan te nemen dat zwarte mensen nakomeling zijn van Cham (is Noach de vader dan wel van Cham?) en dat ze als slaaf onderhorig moeten zijn aan de nakomelingen van de broers, die blijkbaar blank zijn. In het Oude Testament had men kennelijk geen kennis van andere mensenrassen, dus die vallen buiten dit bestek. Waar halen de dominees uit de 17de eeuw zo’n rare redenering vandaan? De kruisdood van Jezus vond ik ook een vreemd verhaal, een rare redenering. Los nog van het feit dat de dood aan het kruis niet nodig was, want als de zondeval onmogelijk kon hebben plaatsgevonden, dan hoefde de verlossing ook niet, het verhaal heeft ook een vreemde wending. Jezus sterft aan het kruis en neemt, zo is de redenering uit de Bijbel, de zonden van de mensheid op zijn schouders. Niet dat daarna geen zonden meer bestaan en dat die niet begaan worden, dus het is eigenlijk nogal onhelder wat ermee bedoeld wordt. Hoe dan ook, er wordt een treurig verhaal opgehangen, wat Johan Sebastiaan Bach de gelegenheid gaf om briljante Passies te componeren, maar dan blijkt dat Jezus weer opstaat uit de dood! Kun je wel een kruisdood betreuren, als degene die dan voor dood aan het kruis hangt, later weer rondloopt (en uiteindelijk ten hemel vaart)? Het verhaal rond de kruisdood is trouwens meer in het algemeen een vreemd verhaal. Uitgangspunt is: God heeft de hele gang van zaken voorbestemd. Maar Judas wordt omgekocht door de Romeinen: door Jezus een kus te geven, toont Judas de Romeinse soldaten om wie het gaat. Judas krijgt als beloning 30 zilverlingen, maar hij pleegt zelfmoord. God had toch Judas niet tot zelfmoord hoeven aan te zetten om Jezus aan te geven? Ik ga voorbij aan de grootspraak van Jezus die laat weten dat hij aan God net zo gemakkelijk kan vragen om een leger dat hem bevrijdt. Maar dat doet hij niet! En zo gaat het maar door. Het hele verhaal is er immers op gericht om Jezus aan het kruis te krijgen. Wie wat grasduint in de Bijbel komt nog wel meer rare redeneringen tegen. De ware gelovige stoort zich daar niet aan, die wil niet eens zijn wenkbrauwen optrekken. Het gaat immers om Gods woord, de wegen van God zijn ondoorgrondelijk en wat je niet snapt dat moet je maar geloven. Is het op zich geen wonder dat eeuwenlang de westerse mensheid de Bijbelverhalen voor waar heeft gehouden? ------ De tekening is van Linda Hulshof Meer informatie op: www.lindahulshof.nl © 2018 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "Recht en onrecht" - Bezigheden > Recht en onrecht Rare redeneringen (2): de Bijbel Arie de Jong Een onuitputtelijke bron voor rare redeneringen is de Bijbel. Wie gelooft staat onvermijdelijk voor de vraag: wat is waar in de Bijbel en wat mag ik met een korrel zout nemen? Rationeel ben ik op de hand van degenen die menen het een en ander met een korrel zout te mogen nemen. Het gaat immers niet om het exacte verhaal, maar om de boodschap. Tegelijk ben ik emotioneel op de hand van de kaft-tot-kafters, want waar zou het oordeel op gestoeld kunnen zijn dat je het ene wel en het andere niet letterlijk kunt nemen? Ik ga verder maar voorbij aan dit eeuwige probleem. Het gemakkelijkst is om de Bijbeltekst serieus te nemen, want dan springen rare redeneringen beter in het oog. De zondeval is het eerste verhaal dat niet anders dan als een rare redenering kan worden bestempeld. Wat is het geval, direct al aan het begin van Genesis en cruciaal voor het Christelijk geloof? Adam en Eva lopen rond in het paradijs en zijn onschuldige wezens. Ze kennen het verschil niet tussen goed en kwaad! Op zich een interessant gegeven: is het paradijselijk om het verschil niet te beseffen tussen goed en kwaad? Kun je het goede wel beseffen als je het kwaad niet herkent? Hoe dan ook, midden in het paradijs staat de boom van kennis, met vruchten die maken dat als je ervan eet je kennis gaat dragen van goed en kwaad. Bijna iedereen kent het verhaal dat Eva wordt aangesproken door de slang (uiteraard is het de duivel, in vermomming) en dat die slang Eva verleidt om een vrucht te nemen van de boom en daarvan te eten. Ze gaat ermee naar Adam en biedt die vrucht (of een andere) aan om ervan te eten. Als ze dat beiden gedaan hebben, beseffen ze hun eigen naaktheid (die ze bedekken, door schilders meestal vorm gegeven door wat takjes vol bladeren voor hun geslachtsdelen te houden), maar belangrijker: ze worden uit het paradijs gejaagd. God straft trouwens met gulle hand: de slang wordt vervloekt en moet voortaan zonder poten door het leven, alle vrouwen moeten voortaan met veel pijn hun kinderen baren en de man moet werken in het zweet des aanschijns. Deze gebeurtenis gaat door het leven als de zondeval, een essentieel leerstuk in het Christelijk geloof. Al was het maar omdat in het Nieuwe Testament Jezus aan het kruis sterft om die zondeval ongedaan te maken. Wat maakt de zondeval tot een rare redenering? Intern is het verhaal volstrekt inconsistent! Als Adam en Eva geen kennis dragen van goed en kwaad, dan heeft het verbod om van de vruchten te eten van de boom van kennis geen enkele betekenis. Aan iemand die geen kennis draagt van goed en kwaad kun je niets verbieden, want dat snapt hij (en zij) niet! Dat betekent in de eerste plaats dat de mensheid onmogelijk verdoemd kan zijn door kennis te gaan dragen van goed en kwaad (mij lijkt het trouwens een goede zaak als je dat allemaal wel snapt): het is niet verwijtbaar dat je iets doet waarvan je de gevolgen niet kunt beseffen. In de tweede plaats is daarmee een belangrijke pijler weg onder het achterhaalde idee dat de vrouw ondergeschikt is aan de man. (Nu beroept de orthodoxe Christen zich voor dat leerstuk even goed op een enkel zinnetje in een brief van Paulus, naast het verhaal dat Eva uit een rib van Adam is gemaakt). In de 17de eeuw zochten dominees naar een rechtvaardiging van slavernij. In de Bijbel staat immers dat voor God iedereen gelijk is, en daar past geen slavernij bij! Om slavernij te rechtvaardigen werd teruggegrepen op de vervloeking door Noach van zijn zoon Cham. Wat was het geval? Noach had, volgens de Bijbel, het staat er allemaal echt in, zo flink gedronken dat hij dronken was als een tor. Hij lag in zijn tent z’n roes uit te slapen en zijn zoon Cham kwam de tent in. Die schrok zich lam, want Noach lag daar straalnakend zijn roes uit te slapen. Cham rende de tent uit en riep naar zijn broers dat Noach naakt lag te knorren. Die gingen hun vader bedekken, maar keken allebei een andere kant uit om te voorkomen dat ze hun vaders naaktheid zouden zien. Toen Noach weer nuchter was, vervloekte hij zijn zoon Cham, omdat die hem naakt had gezien. Als straf zouden de nakomelingen van Cham tot in der eeuwigheid ondergeschikt zijn aan de nakomelingen van zijn broers. Dit is geen rare redenering meer, dit is perfide! Cham kon er immers niets aan doen dat hij zijn vader naakt zag, hij kwam nietsvermoedend de tent binnen. De enige die iets verweten kan worden is Noach zelf. Toch al een rare figuur, die op grond van ingevingen een boot bouwt waarmee hij zichzelf en zijn naasten gaat redden: zijn vrouw, zijn drie zonen en hun vrouwen. Alle anderen moeten verzuipen (dat ligt niet aan Noach, het is Gods wil), want in de ogen van God is de mensheid verdoemd. Dat dit verhaal is ontleend aan het Gilgamesh Epos maakt het niet minder onzinnig, maar dat ter zijde. Terug naar de rare redenering uit de Bijbel. Behalve dat Cham er niets aan kon doen dat Noach naakt lag te ronken, kun je toch moeilijk al zijn nageslacht verwijten dat Cham zijn vader ongekleed zag? En zelfs als je hen dat verwijt, waar haal je dan de onzin vandaan om aan te nemen dat zwarte mensen nakomeling zijn van Cham (is Noach de vader dan wel van Cham?) en dat ze als slaaf onderhorig moeten zijn aan de nakomelingen van de broers, die blijkbaar blank zijn. In het Oude Testament had men kennelijk geen kennis van andere mensenrassen, dus die vallen buiten dit bestek. Waar halen de dominees uit de 17de eeuw zo’n rare redenering vandaan? De kruisdood van Jezus vond ik ook een vreemd verhaal, een rare redenering. Los nog van het feit dat de dood aan het kruis niet nodig was, want als de zondeval onmogelijk kon hebben plaatsgevonden, dan hoefde de verlossing ook niet, het verhaal heeft ook een vreemde wending. Jezus sterft aan het kruis en neemt, zo is de redenering uit de Bijbel, de zonden van de mensheid op zijn schouders. Niet dat daarna geen zonden meer bestaan en dat die niet begaan worden, dus het is eigenlijk nogal onhelder wat ermee bedoeld wordt. Hoe dan ook, er wordt een treurig verhaal opgehangen, wat Johan Sebastiaan Bach de gelegenheid gaf om briljante Passies te componeren, maar dan blijkt dat Jezus weer opstaat uit de dood! Kun je wel een kruisdood betreuren, als degene die dan voor dood aan het kruis hangt, later weer rondloopt (en uiteindelijk ten hemel vaart)? Het verhaal rond de kruisdood is trouwens meer in het algemeen een vreemd verhaal. Uitgangspunt is: God heeft de hele gang van zaken voorbestemd. Maar Judas wordt omgekocht door de Romeinen: door Jezus een kus te geven, toont Judas de Romeinse soldaten om wie het gaat. Judas krijgt als beloning 30 zilverlingen, maar hij pleegt zelfmoord. God had toch Judas niet tot zelfmoord hoeven aan te zetten om Jezus aan te geven? Ik ga voorbij aan de grootspraak van Jezus die laat weten dat hij aan God net zo gemakkelijk kan vragen om een leger dat hem bevrijdt. Maar dat doet hij niet! En zo gaat het maar door. Het hele verhaal is er immers op gericht om Jezus aan het kruis te krijgen. Wie wat grasduint in de Bijbel komt nog wel meer rare redeneringen tegen. De ware gelovige stoort zich daar niet aan, die wil niet eens zijn wenkbrauwen optrekken. Het gaat immers om Gods woord, de wegen van God zijn ondoorgrondelijk en wat je niet snapt dat moet je maar geloven. Is het op zich geen wonder dat eeuwenlang de westerse mensheid de Bijbelverhalen voor waar heeft gehouden? ------ De tekening is van Linda Hulshof Meer informatie op: www.lindahulshof.nl © 2018 Arie de Jong powered by CJ2