|
|
|
|
|
|
|
archiefvorig nr.lopend nr. |
|
|
|
Nummer 14
Jaargang 21
18 april 2024 Nummer 15 verschijnt op 9 mei 2024 | |
|
Vermaak en Genot > Naar de film |
delen printen
terug
|
|
|
|
|
|
|
Een schizoïde bedoening |
Hans Knegtmans |
|
|
Dezer dagen kun je geen filmpagina in de krant openslaan of je komt wel
een interview tegen met de Griekse filmmaker Yorgos Lanthimos. Tot voor
kort specialiseerde die zich in verhalen met een idioot uitgangspunt. In
Dogtooth (2009) hield een ouderpaar hun drie jongvolwassen kinderen
gegijzeld in hun huis, waardoor ze niet in aanraking kwamen met de
alledaagse realiteit. Zij leerden hun kroost bedreigende onzin over de
huiskat (‘een levensgevaarlijk ondier’) en stelden een onmogelijke
voorwaarde aan de overstap naar een zelfstandig bestaan (‘je mag pas weg
wanneer je hoektanden zijn uitgevallen’).
In The Lobster (2015,
zijn eerste Engelstalige film) bewoonden de personages een land waarin
vrijgezellen die er niet in slagen een levenspartner te vinden
veranderen in een dier. Een dier naar keuze weliswaar, maar dat voelde
als een doekje voor het bloeden.
Goddank blijft zijn nieuwe –
Amerikaanse – film, The Killing of a Sacred Deer, verstoken van dit
soort buitenissige curiositeiten. De keurig ogende cardioloog Steven is
kennelijk kort geleden bevriend geraakt met de vijftienjarige Martin.
Hij geeft hem zelfs een prijzig horloge cadeau. Vindt Martin het mooi?
Jazeker. Al zou hij er liever een met een leren bandje willen hebben.
Kan het bandje nog geruild worden? Ja, dat kan, zegt Steven grootmoedig.
Zelf vond hij het metalen bandje wel mooi. En het was ook duurder. Maar
als Martin liever leer wil, geen probleem.
We zouden kunnen
denken dat Steven een enge nicht is, maar schijn bedriegt. De
succesvolle cardioloog (mooie rol van Colin Farrell) is min of meer
harmonieus getrouwd met de al even competente oogarts Anna (een
superieure Nicole Kidman, op wie de biologische klok geen greep lijkt te
hebben). Ze hebben twee modelkindjes, tiener Kim en benjamin Bob. Het
kan niet uitblijven dat vaders nieuwe vriend op bezoek komt ter
kennismaking. Dat is een doorslaand succes en iedereen is even blij en
wellevend. So far so good: vooralsnog ontbeert het verhaal de
krankzinnige fantasiewereld uit Dogtooth en The Lobster.
Maar dit
keer komt de malligheid uit een andere hoek. Blijkens een interview in
onder meer de VPRO-gids draagt de regisseur zijn acteurs op hun rol als
het even kan zonder zicht- of hoorbare emoties te spelen. Bij wijze van
toelichting legt hij uit dat bijvoorbeeld gespeeld verdriet onwaarachtig
overkomt. Daarom moet de acteur die gespeelde emotie maar achterwege
laten en kan Lanthimos ‘de emoties door middel van een juiste mix van
filmische elementen – beeld, montage, lengte van een scène of geluid –
zelf wel oproepen’.
In het eerste halfuur van The Killing of a
Sacred Deer pakt deze aanpak desastreus uit. Ook al doordat de regisseur
nog een paar andere stijlfiguren inzet, die de emotieloosheid onbedoeld
zo aandikken dat daardoor de beoogde natuurlijkheid volledig teniet
wordt gedaan. De personages krijgen namelijk dezelfde clichématige
trivia in de mond gelegd als waarmee tientallen eerdere film- en
theatermakers probeerden iets dieps over de mensheid uit te leggen. In
de regel was dat het onvermogen tot betekenisvolle communicatie. Bekijk
een oude film van Michelangelo Antonioni en u weet wat ik bedoel.
Nauw
verwant daaraan is de stijlfiguur van satirisch bedoelde incongruentie:
met name do’s en don’ts in één en hetzelfde gesprek. Cardioloog Steven
deelt bijvoorbeeld op een overbeschaafde receptie mee dat zijn dochter
voor het eerst ongesteld is geworden. Verderop in de film bekent de
dochter aan Martin – die ze nog nauwelijks kent – precies hetzelfde.
Wegens succes geprolongeerd, kennelijk.
Na deze adynamische
opening komt er eindelijk beweging in de film, vooral door Martin
(prachtige creepy rol van Barry Keoghan). Die slaagt erin, in rap tempo
de sympathie van de kijker te verspelen. Zo lokt hij de stoïcijnse
Steven ‘ter kennismaking’ naar het huis van zijn moeder. Wanneer die
weinig subtiele avances maakt – Martin is inmiddels naar bed – weet de
cardioloog niet hoe snel hij de benen moet nemen. Kijk, hij heeft toch
emoties, op zijn manier!
Hetzelfde geldt voor dochter Kim, die
zelfs verliefd wordt op het ettertje. Diens finest hour moet echter nog
komen. Martin stelt plompverloren dat Steven moet boeten voor de dood
van zijn vader, die tijdens een openhartoperatie om het leven kwam. Hij
geeft ook precieze instructies voor de vergelding. Steven dient één van
zijn naaste familieleden om te brengen. Anna, Kim of Bob, de keuze is
aan hem. Laat hij dat na, dan zullen ze alle drie een naargeestige dood
sterven.
Vanaf dat moment is het gedaan met de lieve vrede.
Vooral Steven verkeert in alle staten. Regisseur Lanthimos lapt zijn
publiekelijk beleden filosofietjes over de wenselijkheid van emotieloos
handelen opzichtig aan zijn laars. In de meest gewelddadige scène zien
we een zwaargewonde, bebloede Martin, vastgebonden in de kelder van zijn
voormalige vriend. Het is alsof een andere regisseur de film heeft
overgenomen. Eén die niet bekend is met de voorschriften van zijn
voorganger en die er evenmin aan toe is gekomen het eerste deel van de
film te bekijken.
In het licht van deze warboel is het
begrijpelijk dat de meningen van recensenten sterk uiteenlopen. Een
treffende illustratie daarvan zijn de twee(!) recensies in NRC. De ene
criticus noemt de film ‘briljant’ en honoreert hem met de maximale vijf
sterren. (In de NRC gebruiken ze bolletjes in plaats van sterren, maar
de betekenis is hetzelfde.) Zijn collega echter velt het oordeel
‘mislukt’ en komt niet verder dan een magere score van twee.
Ik
slaagde er niet in de film als één coherent geheel te zien. Het eerste
deel lijkt op een prequel, waarin vrijwel niets gebeurt. Daarna
verandert het zaakje in een onderhoudende misdaadfilm, zij het met
magisch-realistische elementen, die niet iedereen voor zoete koek zal
slikken. Waarderingen: respectievelijk * en ***.
-------- De plaatjes zijn geselecteerd door de schrijver
|
|
|
|
|
|
|
|
Vermaak en Genot > Naar de film |
Een schizoïde bedoening |
Hans Knegtmans |
Dezer dagen kun je geen filmpagina in de krant openslaan of je komt wel
een interview tegen met de Griekse filmmaker Yorgos Lanthimos. Tot voor
kort specialiseerde die zich in verhalen met een idioot uitgangspunt. In
Dogtooth (2009) hield een ouderpaar hun drie jongvolwassen kinderen
gegijzeld in hun huis, waardoor ze niet in aanraking kwamen met de
alledaagse realiteit. Zij leerden hun kroost bedreigende onzin over de
huiskat (‘een levensgevaarlijk ondier’) en stelden een onmogelijke
voorwaarde aan de overstap naar een zelfstandig bestaan (‘je mag pas weg
wanneer je hoektanden zijn uitgevallen’).
In The Lobster (2015,
zijn eerste Engelstalige film) bewoonden de personages een land waarin
vrijgezellen die er niet in slagen een levenspartner te vinden
veranderen in een dier. Een dier naar keuze weliswaar, maar dat voelde
als een doekje voor het bloeden.
Goddank blijft zijn nieuwe –
Amerikaanse – film, The Killing of a Sacred Deer, verstoken van dit
soort buitenissige curiositeiten. De keurig ogende cardioloog Steven is
kennelijk kort geleden bevriend geraakt met de vijftienjarige Martin.
Hij geeft hem zelfs een prijzig horloge cadeau. Vindt Martin het mooi?
Jazeker. Al zou hij er liever een met een leren bandje willen hebben.
Kan het bandje nog geruild worden? Ja, dat kan, zegt Steven grootmoedig.
Zelf vond hij het metalen bandje wel mooi. En het was ook duurder. Maar
als Martin liever leer wil, geen probleem.
We zouden kunnen
denken dat Steven een enge nicht is, maar schijn bedriegt. De
succesvolle cardioloog (mooie rol van Colin Farrell) is min of meer
harmonieus getrouwd met de al even competente oogarts Anna (een
superieure Nicole Kidman, op wie de biologische klok geen greep lijkt te
hebben). Ze hebben twee modelkindjes, tiener Kim en benjamin Bob. Het
kan niet uitblijven dat vaders nieuwe vriend op bezoek komt ter
kennismaking. Dat is een doorslaand succes en iedereen is even blij en
wellevend. So far so good: vooralsnog ontbeert het verhaal de
krankzinnige fantasiewereld uit Dogtooth en The Lobster.
Maar dit
keer komt de malligheid uit een andere hoek. Blijkens een interview in
onder meer de VPRO-gids draagt de regisseur zijn acteurs op hun rol als
het even kan zonder zicht- of hoorbare emoties te spelen. Bij wijze van
toelichting legt hij uit dat bijvoorbeeld gespeeld verdriet onwaarachtig
overkomt. Daarom moet de acteur die gespeelde emotie maar achterwege
laten en kan Lanthimos ‘de emoties door middel van een juiste mix van
filmische elementen – beeld, montage, lengte van een scène of geluid –
zelf wel oproepen’.
In het eerste halfuur van The Killing of a
Sacred Deer pakt deze aanpak desastreus uit. Ook al doordat de regisseur
nog een paar andere stijlfiguren inzet, die de emotieloosheid onbedoeld
zo aandikken dat daardoor de beoogde natuurlijkheid volledig teniet
wordt gedaan. De personages krijgen namelijk dezelfde clichématige
trivia in de mond gelegd als waarmee tientallen eerdere film- en
theatermakers probeerden iets dieps over de mensheid uit te leggen. In
de regel was dat het onvermogen tot betekenisvolle communicatie. Bekijk
een oude film van Michelangelo Antonioni en u weet wat ik bedoel.
Nauw
verwant daaraan is de stijlfiguur van satirisch bedoelde incongruentie:
met name do’s en don’ts in één en hetzelfde gesprek. Cardioloog Steven
deelt bijvoorbeeld op een overbeschaafde receptie mee dat zijn dochter
voor het eerst ongesteld is geworden. Verderop in de film bekent de
dochter aan Martin – die ze nog nauwelijks kent – precies hetzelfde.
Wegens succes geprolongeerd, kennelijk.
Na deze adynamische
opening komt er eindelijk beweging in de film, vooral door Martin
(prachtige creepy rol van Barry Keoghan). Die slaagt erin, in rap tempo
de sympathie van de kijker te verspelen. Zo lokt hij de stoïcijnse
Steven ‘ter kennismaking’ naar het huis van zijn moeder. Wanneer die
weinig subtiele avances maakt – Martin is inmiddels naar bed – weet de
cardioloog niet hoe snel hij de benen moet nemen. Kijk, hij heeft toch
emoties, op zijn manier!
Hetzelfde geldt voor dochter Kim, die
zelfs verliefd wordt op het ettertje. Diens finest hour moet echter nog
komen. Martin stelt plompverloren dat Steven moet boeten voor de dood
van zijn vader, die tijdens een openhartoperatie om het leven kwam. Hij
geeft ook precieze instructies voor de vergelding. Steven dient één van
zijn naaste familieleden om te brengen. Anna, Kim of Bob, de keuze is
aan hem. Laat hij dat na, dan zullen ze alle drie een naargeestige dood
sterven.
Vanaf dat moment is het gedaan met de lieve vrede.
Vooral Steven verkeert in alle staten. Regisseur Lanthimos lapt zijn
publiekelijk beleden filosofietjes over de wenselijkheid van emotieloos
handelen opzichtig aan zijn laars. In de meest gewelddadige scène zien
we een zwaargewonde, bebloede Martin, vastgebonden in de kelder van zijn
voormalige vriend. Het is alsof een andere regisseur de film heeft
overgenomen. Eén die niet bekend is met de voorschriften van zijn
voorganger en die er evenmin aan toe is gekomen het eerste deel van de
film te bekijken.
In het licht van deze warboel is het
begrijpelijk dat de meningen van recensenten sterk uiteenlopen. Een
treffende illustratie daarvan zijn de twee(!) recensies in NRC. De ene
criticus noemt de film ‘briljant’ en honoreert hem met de maximale vijf
sterren. (In de NRC gebruiken ze bolletjes in plaats van sterren, maar
de betekenis is hetzelfde.) Zijn collega echter velt het oordeel
‘mislukt’ en komt niet verder dan een magere score van twee.
Ik
slaagde er niet in de film als één coherent geheel te zien. Het eerste
deel lijkt op een prequel, waarin vrijwel niets gebeurt. Daarna
verandert het zaakje in een onderhoudende misdaadfilm, zij het met
magisch-realistische elementen, die niet iedereen voor zoete koek zal
slikken. Waarderingen: respectievelijk * en ***.
-------- De plaatjes zijn geselecteerd door de schrijver
|
© 2017 Hans Knegtmans |
|
|
|
|
powered by CJ2 |
|