archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden delen printen terug
Mijmeren in de trein Peter Schröder

1510BS H'meer1Van de week rustig van Leiden naar Groningen, de Hanzelijn. Leve het spoor. In de trein is het een stuk rustiger geworden als de meeste reizigers zich overgeven aan het scherm van hun smartphone en niet meer op luide toon bezig zijn te communiceren over hun collega’s van het werk, of over de besluitvorming (voorbespreking, bespreking en nabespreking). Leve het uitzicht vanuit de treincoupé! Het uitzicht in de Randstad is geheel gehomogeniseerd tot een vlakte vol bedrijventerreinen, uniforme woonwijken, steeds vaker aan het oog onttrokken door geluidschermen.

Van buiten wordt de treinenloop onzichtbaar en onhoorbaar, vanuit de trein is er volop gelegenheid te mijmeren over heden, verleden en toekomst van de gebouwde omgeving in ons land. (Goh, wat worden onze pannendaken intensief afgedekt met zonnepanelen! Gosj wat is Almere een metropool!). Wist u dat de aanduiding ‘bebouwd land’ op oude landkaarten juist betekende dat er daar geen gebouwen stonden, maar dat er landbouw bedreven werd?

Drooggemalen Waterwolf
We rijden door de Haarlemmermeerpolder, eigenlijk de bodem van het vroegere Haarlemmermeer, drooggemalen sinds 1852. Ooit huisde daar de Waterwolf, die ongenadig huishield en steeds meer happen uit het land vrat, tot stormvloeden aan de stadspoorten  van Leiden en Haarlem klotsten! En de ‘overheid’ deed ook toen al nauwelijks iets: besluiten voor zich uitschuiven! Plannen als ‘te duur’ afkeuren en maar weer verder Vergaderen! Het waren de ondernemers die het water te lijf moesten gaan, Ferme jongens, stoere knapen, van zessen klaar, klaarden de klus! Hollands Glorie! Denk aan die propagandafilms uit de jaren 50 over Onze Strijd Tegen Het Water: die enorme golvende watervlakte, een paar vissersbootjes en langzaam vloeit het water over in een golvende vlakte van goudgele graanhalmen: pure poëzie! Maar makkelijk was het allemaal niet!

Malaria en Cholera
De eerste kolonisten, de pioniers, hadden de grootste moeite om niet te blijven steken in die vette klei. Ploeteren in armoede, paarden en ook tractoren liepen vast, oogsten mislukten en epidemieën braken uit. Maar uiteindelijk toch weer de triomf van Luctor et emergo! Van Bruisend Water tot Ruisend Graan zogezegd. De uitkomst werd door dankbare tijdgenoten getypeerd als Graan Voor Visch! en de pioniers schroefden dat devies op hun boerderij.
We denken niet zo gauw aan de overeenkomsten tussen onze Noordzeedelta en de delta van Bangladesh. Wat kunnen onze frisse wind en onze stoere jongens gemeen hebben met die in lappen gehulde stakkers in hun karige hutjes in de tropenzon? Verkijk u er niet op: we zouden1510BS H'meer2 naar de huidige maatstaven het leven van de zwoegende pioniers uit de Haarlemmermeer van toen beschouwen als ver onder de  armoedegrens. Net als in Bangladesh ook nog eens geteisterd door, jawel de gesel van malaria en epidemieën van ‘bij ons’ uitgestorven cholera!

Cultuurspreiding
Wat merken we ervan vanachter het treinraam? Als we heel goed opletten zien we aan de rand van Hoofddorp nog een blauw bord waarop ‘Graan voor Visch’ staat. Hoofddorp heeft gemakshalve de hele wijk zo genoemd (in Noord Holland zijn elders nog een paar boerderijen met dezelfde naam te vinden).
Nog beter opletten, maar ook veel mooier zijn aan de Hoofdvaart bij Abbenes de boerderijen Vondel’s Landleeuw en Poot’s Akkerleven. Literair betrokken boeren? Agrariërs met een leesclub waarin ze Vondel en Poot lezen? Nu toch maar even de tablet of smartphone erbij: ‘In Abbenes kunnen we de Hoofdvaart over via de Heyebrug en die is genoemd naar de Amsterdamse arts en dichter Jan Pieter Heije (Amsterdam 01.03.1809 – aldaar 24.02.1876)’. Wikipedia: Heije ‘is vooral bekend geworden om zijn inzet voor dichtkunst en muziek. Liederen van zijn hand, zoals ‘Daar zaten zeven kikkertjes’ en het sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ leven tot op de dag van vandaag voort.
Heije beheerde vanaf 1860 het grondbezit van zijn schoonvader Jan Jacob van Voorst en bracht de vaderlandse cultuur in de brede zin van het woord onder de bewoners door zijn naamgeving van  hun boerderijen. Zo kennen we daar Sweelinck’s Orgel, Potter’s Stier, Marnix’ Wilhelmus, Cat’s Zorgvlied, Piet Hein’s Zilvervloot en Beets Groote Plas. Heije ligt onder een passend grafmonument begraven in Abbenes.

De poëzie van het register
Mooi cultureel/historisch en geografisch erfgoed, maar eerlijk is eerlijk, het is verbaal en niet pictureel, bestudering ervan vraagt om niet specifiek aan het spoor gebonden computergebruik, ook niet als de coupé gesierd wordt door die onduidelijke Werkcoupé pictogrammen. Ongestoord door de woestijn van de Oostvaardersplaassen of die prima verzorgde nieuwbouwwijken en aan een rustige tafel het Register van een van de Grote Provinciale Atlassen bij de kop pakken en mijmeren en dromen bij de boerderijnamen als Arbeid Adelt, Beleid van Vlijt, Akkerzegen, Brakenstein, De Beetwortel maar ook ’t Blijft tobben, Altijd Wat, Zelden Rust, Boomlust/Bouwlust/Runderlust, Vrouwenverdriet en  Vriendenhof. Wat een rijkdom.

-----------
Plaatjes van Wikipedia
Gedicht van Vondel bij een kaart, in een pleidooi uit 1641 voor drooglegging van het Haarlemmermeer.


© 2018 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Beelden uit soberder tijden" -
Beschouwingen > Beelden uit soberder tijden
Mijmeren in de trein Peter Schröder
1510BS H'meer1Van de week rustig van Leiden naar Groningen, de Hanzelijn. Leve het spoor. In de trein is het een stuk rustiger geworden als de meeste reizigers zich overgeven aan het scherm van hun smartphone en niet meer op luide toon bezig zijn te communiceren over hun collega’s van het werk, of over de besluitvorming (voorbespreking, bespreking en nabespreking). Leve het uitzicht vanuit de treincoupé! Het uitzicht in de Randstad is geheel gehomogeniseerd tot een vlakte vol bedrijventerreinen, uniforme woonwijken, steeds vaker aan het oog onttrokken door geluidschermen.

Van buiten wordt de treinenloop onzichtbaar en onhoorbaar, vanuit de trein is er volop gelegenheid te mijmeren over heden, verleden en toekomst van de gebouwde omgeving in ons land. (Goh, wat worden onze pannendaken intensief afgedekt met zonnepanelen! Gosj wat is Almere een metropool!). Wist u dat de aanduiding ‘bebouwd land’ op oude landkaarten juist betekende dat er daar geen gebouwen stonden, maar dat er landbouw bedreven werd?

Drooggemalen Waterwolf
We rijden door de Haarlemmermeerpolder, eigenlijk de bodem van het vroegere Haarlemmermeer, drooggemalen sinds 1852. Ooit huisde daar de Waterwolf, die ongenadig huishield en steeds meer happen uit het land vrat, tot stormvloeden aan de stadspoorten  van Leiden en Haarlem klotsten! En de ‘overheid’ deed ook toen al nauwelijks iets: besluiten voor zich uitschuiven! Plannen als ‘te duur’ afkeuren en maar weer verder Vergaderen! Het waren de ondernemers die het water te lijf moesten gaan, Ferme jongens, stoere knapen, van zessen klaar, klaarden de klus! Hollands Glorie! Denk aan die propagandafilms uit de jaren 50 over Onze Strijd Tegen Het Water: die enorme golvende watervlakte, een paar vissersbootjes en langzaam vloeit het water over in een golvende vlakte van goudgele graanhalmen: pure poëzie! Maar makkelijk was het allemaal niet!

Malaria en Cholera
De eerste kolonisten, de pioniers, hadden de grootste moeite om niet te blijven steken in die vette klei. Ploeteren in armoede, paarden en ook tractoren liepen vast, oogsten mislukten en epidemieën braken uit. Maar uiteindelijk toch weer de triomf van Luctor et emergo! Van Bruisend Water tot Ruisend Graan zogezegd. De uitkomst werd door dankbare tijdgenoten getypeerd als Graan Voor Visch! en de pioniers schroefden dat devies op hun boerderij.
We denken niet zo gauw aan de overeenkomsten tussen onze Noordzeedelta en de delta van Bangladesh. Wat kunnen onze frisse wind en onze stoere jongens gemeen hebben met die in lappen gehulde stakkers in hun karige hutjes in de tropenzon? Verkijk u er niet op: we zouden1510BS H'meer2 naar de huidige maatstaven het leven van de zwoegende pioniers uit de Haarlemmermeer van toen beschouwen als ver onder de  armoedegrens. Net als in Bangladesh ook nog eens geteisterd door, jawel de gesel van malaria en epidemieën van ‘bij ons’ uitgestorven cholera!

Cultuurspreiding
Wat merken we ervan vanachter het treinraam? Als we heel goed opletten zien we aan de rand van Hoofddorp nog een blauw bord waarop ‘Graan voor Visch’ staat. Hoofddorp heeft gemakshalve de hele wijk zo genoemd (in Noord Holland zijn elders nog een paar boerderijen met dezelfde naam te vinden).
Nog beter opletten, maar ook veel mooier zijn aan de Hoofdvaart bij Abbenes de boerderijen Vondel’s Landleeuw en Poot’s Akkerleven. Literair betrokken boeren? Agrariërs met een leesclub waarin ze Vondel en Poot lezen? Nu toch maar even de tablet of smartphone erbij: ‘In Abbenes kunnen we de Hoofdvaart over via de Heyebrug en die is genoemd naar de Amsterdamse arts en dichter Jan Pieter Heije (Amsterdam 01.03.1809 – aldaar 24.02.1876)’. Wikipedia: Heije ‘is vooral bekend geworden om zijn inzet voor dichtkunst en muziek. Liederen van zijn hand, zoals ‘Daar zaten zeven kikkertjes’ en het sinterklaaslied ‘Zie de maan schijnt door de bomen’ leven tot op de dag van vandaag voort.
Heije beheerde vanaf 1860 het grondbezit van zijn schoonvader Jan Jacob van Voorst en bracht de vaderlandse cultuur in de brede zin van het woord onder de bewoners door zijn naamgeving van  hun boerderijen. Zo kennen we daar Sweelinck’s Orgel, Potter’s Stier, Marnix’ Wilhelmus, Cat’s Zorgvlied, Piet Hein’s Zilvervloot en Beets Groote Plas. Heije ligt onder een passend grafmonument begraven in Abbenes.

De poëzie van het register
Mooi cultureel/historisch en geografisch erfgoed, maar eerlijk is eerlijk, het is verbaal en niet pictureel, bestudering ervan vraagt om niet specifiek aan het spoor gebonden computergebruik, ook niet als de coupé gesierd wordt door die onduidelijke Werkcoupé pictogrammen. Ongestoord door de woestijn van de Oostvaardersplaassen of die prima verzorgde nieuwbouwwijken en aan een rustige tafel het Register van een van de Grote Provinciale Atlassen bij de kop pakken en mijmeren en dromen bij de boerderijnamen als Arbeid Adelt, Beleid van Vlijt, Akkerzegen, Brakenstein, De Beetwortel maar ook ’t Blijft tobben, Altijd Wat, Zelden Rust, Boomlust/Bouwlust/Runderlust, Vrouwenverdriet en  Vriendenhof. Wat een rijkdom.

-----------
Plaatjes van Wikipedia
Gedicht van Vondel bij een kaart, in een pleidooi uit 1641 voor drooglegging van het Haarlemmermeer.
© 2018 Peter Schröder
powered by CJ2