archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Mata Hari Dik Kruithof

1503VG Mata Hari 1Mata Hari, een betoverende danseres die van 1905 tot 1914 met haar Indische dansen Europa aan haar voeten kreeg door een blik te bieden op de exotische buitenwereld.

Margaretha Geertruida Zelle, geboren in 1876 op de Kelders in Leeuwarden, was rijk opgevoed maar in haar tienerjaren getroffen door het faillissement van haar vader en het overlijden van haar moeder. Ze reageerde op 18–jarige leeftijd op een contactadvertentie van KNIL-kapitein Rudolph Macleod.

Als mevrouw Macleod woonde ze van 1897 tot 1902 in Indonesië, waar ze twee kinderen kreeg. Ze bestudeerde de Indische tradities en cultuur en werd lid van een lokale dansgroep. In 1897 gebruikte ze voor het eerst de artiestennaam Mata Hari, Maleis voor Oog van de Dageraad, ofwel Zon. Het huwelijk hield geen stand, in 1902 keerden ze naar Nederland terug, waar een scheiding van tafel en bed werd uitgesproken. Margaretha Zelle vertrok hetzelfde jaar nog naar Parijs, waar ze in een circus optrad als amazone onder de naam Lady Macleod. Begin 1905 begon ze met de exotische dansen waarmee ze beroemd werd en noemde zich Mata Hari.  

Het Fries Museum heeft een grote tentoonstelling over haar leven, waarvan een indringend beeld gegeven wordt. Het begint in twee zalen in het donker en zwart met veel stukken van het proces in 1917 waarin ze veroordeeld werd als spionne. Ze werd terechtgesteld op 15 oktober 1917.
Na dit gitzwarte begin volgen de zalen die haar jeugd in Leeuwarden, met aandoenlijke fotootjes van het 12-jarige meisje in haar door bokjes getrokken wagentje en de tijd in Indonesië. Vrolijk word je daar niet van. Centrum en hoogtepunt van de tentoonstelling is de grote ‘Parijse’ zaal, met een weergave van haar dansen in kleuren op sluiers. Verder is er een grote kaart van Parijs uit die tijd met alle monumenten en kopieën van een plakboek met verhalen over1503VG Mata Hari 2 haar optredens. Ook is er een hele pagina uit de NRC van 31 mei 1905. Tot 1914 ging dat goed en reisde ze de Europese hoofdsteden af en leefde in weelde, vooral van geld van bewonderaars.  

Een passende donkere uitgang uit die zaal leidt tot haar oorlogsactiviteiten. Toen Duitsland in 1914 de oorlog verklaarde aan Frankrijk was ze in Berlijn, maar omdat ze de Nederlandse nationaliteit had – en Nederland was neutraal – kon ze vrij door Europa reizen. De beschrijvingen boven haar activiteiten zijn achtereenvolgens: Berooid in Berlijn tot 25 november 1915, Verdacht door de Britten tot mei 1916, In dienst van de Duitsers tot juni 1916, Geschaduwd in Parijs van 17 juni tot 30 juli 1916, In de armen van de vijand van 31 juli tot 31 augustus 1916, Op missie voor Frankrijk van september tot november 1916, Gepakt door de Britten per toeval in november 1916,  Verraden in Spanje december 1916 tot 29 januari 1917, Het net sluit zich januari en februari 1917.

Op 13 februari 1917 werd ze gearresteerd.
Iedere periode wordt met documenten ondersteund. Echt makkelijk is zo’n tentoonstelling met heel veel papier natuurlijk niet. Maar er zijn andere dingen. Er is ook het prachtige  levensgrote portret dat Isaac Israëls in 2016 van haar maakte toen ze op doorreis in Nederland was. Het werd in 1918 gekocht door Helene Kröller-Müller, die het een belangrijke plek gaf in haar verzameling van jonge impressionisten. Het is nu voor het eerst te zien buiten het Museum dat haar naam draagt, speciaal gerestaureerd voor deze uitleenbeurt in het Fries Museum.

En let goed op: aan het begin van de tentoonstelling is de arrestatiefoto van Margaretha te zien, die een opvallende gelijkenis vertoont met het schilderij. Het is een aparte en indrukwekkende tentoonstelling.

-------
De plaatjes zijn van Dik Kruithof


© 2017 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Mata Hari Dik Kruithof
1503VG Mata Hari 1Mata Hari, een betoverende danseres die van 1905 tot 1914 met haar Indische dansen Europa aan haar voeten kreeg door een blik te bieden op de exotische buitenwereld.

Margaretha Geertruida Zelle, geboren in 1876 op de Kelders in Leeuwarden, was rijk opgevoed maar in haar tienerjaren getroffen door het faillissement van haar vader en het overlijden van haar moeder. Ze reageerde op 18–jarige leeftijd op een contactadvertentie van KNIL-kapitein Rudolph Macleod.

Als mevrouw Macleod woonde ze van 1897 tot 1902 in Indonesië, waar ze twee kinderen kreeg. Ze bestudeerde de Indische tradities en cultuur en werd lid van een lokale dansgroep. In 1897 gebruikte ze voor het eerst de artiestennaam Mata Hari, Maleis voor Oog van de Dageraad, ofwel Zon. Het huwelijk hield geen stand, in 1902 keerden ze naar Nederland terug, waar een scheiding van tafel en bed werd uitgesproken. Margaretha Zelle vertrok hetzelfde jaar nog naar Parijs, waar ze in een circus optrad als amazone onder de naam Lady Macleod. Begin 1905 begon ze met de exotische dansen waarmee ze beroemd werd en noemde zich Mata Hari.  

Het Fries Museum heeft een grote tentoonstelling over haar leven, waarvan een indringend beeld gegeven wordt. Het begint in twee zalen in het donker en zwart met veel stukken van het proces in 1917 waarin ze veroordeeld werd als spionne. Ze werd terechtgesteld op 15 oktober 1917.
Na dit gitzwarte begin volgen de zalen die haar jeugd in Leeuwarden, met aandoenlijke fotootjes van het 12-jarige meisje in haar door bokjes getrokken wagentje en de tijd in Indonesië. Vrolijk word je daar niet van. Centrum en hoogtepunt van de tentoonstelling is de grote ‘Parijse’ zaal, met een weergave van haar dansen in kleuren op sluiers. Verder is er een grote kaart van Parijs uit die tijd met alle monumenten en kopieën van een plakboek met verhalen over1503VG Mata Hari 2 haar optredens. Ook is er een hele pagina uit de NRC van 31 mei 1905. Tot 1914 ging dat goed en reisde ze de Europese hoofdsteden af en leefde in weelde, vooral van geld van bewonderaars.  

Een passende donkere uitgang uit die zaal leidt tot haar oorlogsactiviteiten. Toen Duitsland in 1914 de oorlog verklaarde aan Frankrijk was ze in Berlijn, maar omdat ze de Nederlandse nationaliteit had – en Nederland was neutraal – kon ze vrij door Europa reizen. De beschrijvingen boven haar activiteiten zijn achtereenvolgens: Berooid in Berlijn tot 25 november 1915, Verdacht door de Britten tot mei 1916, In dienst van de Duitsers tot juni 1916, Geschaduwd in Parijs van 17 juni tot 30 juli 1916, In de armen van de vijand van 31 juli tot 31 augustus 1916, Op missie voor Frankrijk van september tot november 1916, Gepakt door de Britten per toeval in november 1916,  Verraden in Spanje december 1916 tot 29 januari 1917, Het net sluit zich januari en februari 1917.

Op 13 februari 1917 werd ze gearresteerd.
Iedere periode wordt met documenten ondersteund. Echt makkelijk is zo’n tentoonstelling met heel veel papier natuurlijk niet. Maar er zijn andere dingen. Er is ook het prachtige  levensgrote portret dat Isaac Israëls in 2016 van haar maakte toen ze op doorreis in Nederland was. Het werd in 1918 gekocht door Helene Kröller-Müller, die het een belangrijke plek gaf in haar verzameling van jonge impressionisten. Het is nu voor het eerst te zien buiten het Museum dat haar naam draagt, speciaal gerestaureerd voor deze uitleenbeurt in het Fries Museum.

En let goed op: aan het begin van de tentoonstelling is de arrestatiefoto van Margaretha te zien, die een opvallende gelijkenis vertoont met het schilderij. Het is een aparte en indrukwekkende tentoonstelling.

-------
De plaatjes zijn van Dik Kruithof
© 2017 Dik Kruithof
powered by CJ2