archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Bezigheden > Te water delen printen terug
Roken of verzuipen Willem Minderhout

1407BZ RokenTijdens een recente bijeenkomst van het roemruchte Jacob Campo Weyermangenootschap, gewijd aan de achttiende eeuw in het algemeen en de avonturen van de schilder/schrijver/schelm Jacob Campo Weyerman in het bijzonder, werden wij vergast op een voordracht van Cor de Vries over de beginjaren van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen. De locatie, Arti et Amicitiae op het Rokin te Amsterdam, was goed gekozen, want hier was ooit het hoofdkantoor van deze Maatschappij gevestigd geweest. Op een pand een paar huizen verder staat zelfs de naam van de Maatschappij geschilderd. Blijkbaar zijn ze indertijd een paar huizen opgeschoven.

De Vries had de bestuurderen van deze maatschappij onderzocht en kwam tot de ontdekking dat een buitengewoon hoog percentage ervan tot de Patriotten behoorden. Die lieten zich niet onbetuigd tijdens de revoluties die ons vaderland schokten in 1787 (de Patriotten) en 1795 (de Bataven). Menslievendheid en een revolutionair Patriottische inslag gingen blijkbaar hand in hand. Cor maakte ook duidelijk dat hulp aan drenkelingen een nijpend maatschappelijk probleem was. Er bleken bij nacht en ontij – daar kregen wij fraaie illustraties van te zien – regelmatig koetsen met passagiers en al de gracht in te kieperen. Drenkelingen die buiten bewustzijn op de kant waren gehesen kregen meestal geen zorg, of werden met beide benen omhoog getakeld en afgerost in de hoop dat het water er weer uit zou lopen.

De Maatschappij, product van de rationele Verlichting, pakte het wetenschappelijker aan. Het werd een doorslaggevend succes. Overal in Nederland, maar ook in vele andere Europese landen, werd de drenkelingenzorg in georganiseerd verband ter hand genomen. De wetenschappelijke aanpak die door de Maatschappij werd gepropageerd komt wellicht echter op de moderne mens wat vreemd over. Een methode leek weliswaar wat op de moderne manier van mond op mond beademing, een tweede methode – de drenkeling uitkleden en tussen twee warme lijven in bed leggen in de hoop dat het leven terugkeert – klinkt wellicht niet effectief, maar is op zijn minst aangenaam te noemen. Minder effectief leken de laatste twee methodes, waaronder het aloude ‘aderlaten’. Deze methode laten we maar even buiten beschouwing.

Rest de laatste methode: het via de anus inblazen van tabaksrook. Voor deze methode waren speciale pijpjes ontwikkeld. Enkele middenstanders, ik neem aan tabakshandelaren, hadden die pijpjes klaarliggen als een soort antieke AED (Automatische Externe Defibrillator).

Op mijn vraag of deze methode ook daadwerkelijk drenkelingen weer tot leven bracht moest De Vries het antwoord schuldig blijven. Ik besloot om een poging te wagen om daar met behulp van Google een onderzoekje naar te doen. De oogst viel niet tegen! Ik vond allerlei verhandelingen van Franse, Zwitserse en Duitse achttiende en negentiende eeuwse auteurs over de heilzame werking van anaal ingeblazen tabaksrook. Onze eigen Maatschappij tot Redding van Drenkelingen kreeg ook alle credits!

De historicus Pierre Saumande haalde bijvoorbeeld dit uit de archieven van de ORGANISATION DES SECOURS AUX NOYÉS DANS LE DÉPARTEMENT DE LA HAUTE VIENNE:  ‘Enfin on lui introduira dans les intestins la fumée acre et chaude du tabac. Dans le cas où l'on n'a pas ce qu'il faut pour pratiquer cette opération, la Société Hollandaise conseille d'y introduire tout simplement de l'air avec un tuyau de pipe ordinaire. La fumée de tabac introduite dans les intestins étant un des remèdes les plus nécessaires au soulagement des noyés.’

Het beste pijpje om tabaksrook in de anus te blazen blijkt ontworpen te zijn door ene ‘Musschenbrock’. Zowel de Fransen als de Duitsers gebruikten het. Jammer dat ze de naam van Van Musschenbroeck niet correct spelden, maar hij heeft niet voor niets een straatnaam in de Haagse wijk Laak gekregen, zoveel is me wel duidelijk geworden.

Wat ik niet vond is empirisch bewijs dat deze methode ook werkelijk drenkelingen tot leven heeft gewekt. Ik vermoed echter dat het rationalistische karakter van de Maatschappij daar borg voor staat. Aangezien ik zelf ook een progressieve Patriot ben en ik bovendien op een woonboot woon heb ik daarom maatregelen genomen.

Een pakje shag had ik altijd al op zak. Ik draag er nu zorg voor dat ik ook immer een stukje PVC-buis en een potje vaseline bij me heb. Je weet immers nooit wat er op een dag langs kan komen drijven.

------
De illustratie komt uit het uiterst verhelderende werk: ‘Les clysteres de fumée de tabac’ van Louis Jean Dupré.


© 2017 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "Te water" -
Bezigheden > Te water
Roken of verzuipen Willem Minderhout
1407BZ RokenTijdens een recente bijeenkomst van het roemruchte Jacob Campo Weyermangenootschap, gewijd aan de achttiende eeuw in het algemeen en de avonturen van de schilder/schrijver/schelm Jacob Campo Weyerman in het bijzonder, werden wij vergast op een voordracht van Cor de Vries over de beginjaren van de Maatschappij tot Redding van Drenkelingen. De locatie, Arti et Amicitiae op het Rokin te Amsterdam, was goed gekozen, want hier was ooit het hoofdkantoor van deze Maatschappij gevestigd geweest. Op een pand een paar huizen verder staat zelfs de naam van de Maatschappij geschilderd. Blijkbaar zijn ze indertijd een paar huizen opgeschoven.

De Vries had de bestuurderen van deze maatschappij onderzocht en kwam tot de ontdekking dat een buitengewoon hoog percentage ervan tot de Patriotten behoorden. Die lieten zich niet onbetuigd tijdens de revoluties die ons vaderland schokten in 1787 (de Patriotten) en 1795 (de Bataven). Menslievendheid en een revolutionair Patriottische inslag gingen blijkbaar hand in hand. Cor maakte ook duidelijk dat hulp aan drenkelingen een nijpend maatschappelijk probleem was. Er bleken bij nacht en ontij – daar kregen wij fraaie illustraties van te zien – regelmatig koetsen met passagiers en al de gracht in te kieperen. Drenkelingen die buiten bewustzijn op de kant waren gehesen kregen meestal geen zorg, of werden met beide benen omhoog getakeld en afgerost in de hoop dat het water er weer uit zou lopen.

De Maatschappij, product van de rationele Verlichting, pakte het wetenschappelijker aan. Het werd een doorslaggevend succes. Overal in Nederland, maar ook in vele andere Europese landen, werd de drenkelingenzorg in georganiseerd verband ter hand genomen. De wetenschappelijke aanpak die door de Maatschappij werd gepropageerd komt wellicht echter op de moderne mens wat vreemd over. Een methode leek weliswaar wat op de moderne manier van mond op mond beademing, een tweede methode – de drenkeling uitkleden en tussen twee warme lijven in bed leggen in de hoop dat het leven terugkeert – klinkt wellicht niet effectief, maar is op zijn minst aangenaam te noemen. Minder effectief leken de laatste twee methodes, waaronder het aloude ‘aderlaten’. Deze methode laten we maar even buiten beschouwing.

Rest de laatste methode: het via de anus inblazen van tabaksrook. Voor deze methode waren speciale pijpjes ontwikkeld. Enkele middenstanders, ik neem aan tabakshandelaren, hadden die pijpjes klaarliggen als een soort antieke AED (Automatische Externe Defibrillator).

Op mijn vraag of deze methode ook daadwerkelijk drenkelingen weer tot leven bracht moest De Vries het antwoord schuldig blijven. Ik besloot om een poging te wagen om daar met behulp van Google een onderzoekje naar te doen. De oogst viel niet tegen! Ik vond allerlei verhandelingen van Franse, Zwitserse en Duitse achttiende en negentiende eeuwse auteurs over de heilzame werking van anaal ingeblazen tabaksrook. Onze eigen Maatschappij tot Redding van Drenkelingen kreeg ook alle credits!

De historicus Pierre Saumande haalde bijvoorbeeld dit uit de archieven van de ORGANISATION DES SECOURS AUX NOYÉS DANS LE DÉPARTEMENT DE LA HAUTE VIENNE:  ‘Enfin on lui introduira dans les intestins la fumée acre et chaude du tabac. Dans le cas où l'on n'a pas ce qu'il faut pour pratiquer cette opération, la Société Hollandaise conseille d'y introduire tout simplement de l'air avec un tuyau de pipe ordinaire. La fumée de tabac introduite dans les intestins étant un des remèdes les plus nécessaires au soulagement des noyés.’

Het beste pijpje om tabaksrook in de anus te blazen blijkt ontworpen te zijn door ene ‘Musschenbrock’. Zowel de Fransen als de Duitsers gebruikten het. Jammer dat ze de naam van Van Musschenbroeck niet correct spelden, maar hij heeft niet voor niets een straatnaam in de Haagse wijk Laak gekregen, zoveel is me wel duidelijk geworden.

Wat ik niet vond is empirisch bewijs dat deze methode ook werkelijk drenkelingen tot leven heeft gewekt. Ik vermoed echter dat het rationalistische karakter van de Maatschappij daar borg voor staat. Aangezien ik zelf ook een progressieve Patriot ben en ik bovendien op een woonboot woon heb ik daarom maatregelen genomen.

Een pakje shag had ik altijd al op zak. Ik draag er nu zorg voor dat ik ook immer een stukje PVC-buis en een potje vaseline bij me heb. Je weet immers nooit wat er op een dag langs kan komen drijven.

------
De illustratie komt uit het uiterst verhelderende werk: ‘Les clysteres de fumée de tabac’ van Louis Jean Dupré.
© 2017 Willem Minderhout
powered by CJ2