 |
|
|
|
|
 |
 |
archiefvorig nr.lopend nr. |
 |
 |
 |
Nummer 14
Jaargang 21
18 april 2024
Nummer 15 verschijnt op
9 mei 2024 |  |
|
| Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept |
delen printen 
terug 
|
|
|
|
|
|
|
Selma en de maoïstische heksenjacht |
Willem Minderhout |
|
|
 Fidel Castro is dood. Ondanks dat ik vroeger in nogal radicaal linkse kringen verkeerde kan ik daar geen traan om laten. Mijn vader, ook niet gespeend van linkse sympathieën, is zeeman geweest. Kort na de revolutie was hij in Havanna want zijn rederij, de KNSM, trok zich niet veel aan van embargo’s als er wat te verdienen viel. Hij zag daar op televisie hoe Raoul Castro in een voetbalstadion met zichtbaar genoegen ‘contrarevolutionaire elementen’ ter dood veroordeelde en liet executeren. Ik was een dwarse puber die niet veel aannam van zijn vader, maar door dit soort verhalen heb ik nimmer in een Che Guevara T-shirt rondgelopen.
China was iets anders. Ik las al vroeg de Groene Amsterdammer waar mijn ouders op geabonneerd waren. In China zou alles anders worden. Dankzij het onvolprezen boek ‘De Groene van 1877. Geschiedenis van een dwars weekblad’ van Rob Hartmans kan ik dat enigszins reconstrueren. Intellectuelen als Jaap van Ginneken en W.F. Wertheim dachten dat Mao’s Culturele Revolutie ‘de kloof tussen expert en arbeider, tussen arbeider en boer en tussen stedeling en plattelander’ zou overwinnen.
Later kocht ik dikke pillen van Wertheim over ‘De lange mars der emancipatie’ en ‘Elite en massa’. Ik was dan wel geen Maoïst, maar misschien werd daar toch ‘iets groots verricht’. Ook tot mij drong het uiteindelijk door dat de gruwelverhalen over de Culturele Revolutie geen CIA-propaganda waren, maar de bittere werkelijkheid.
Ik heb toen die boeken van W.F. Wertheim vol walging weggegooid. Daar heb ik nu weer spijt van want ze blijken weer heel actueel. De ultralinkse ‘elite-kritiek’ blijkt momenteel weer helemaal terug te zijn in populistisch rechtse kringen. Ook mainstream politici, zelfs Rutte, profileren zich nu als ‘anti-elitair’ om het volk te apaiseren.
Wie de sfeer tijdens die Culturele Revolutie enigszins wil doorgronden moet ‘Selma’ van Carolijn Visser lezen. Selma vertrekt met haar Chinese echtgenoot, die ze in Cambridge heeft leren kennen, en hun kinderen Dop en Greta naar China om het land te helpen bij de opbouw. Haar man is een veelbelovend psycholoog die het ongetwijfeld in Europa ver zou hebben geschopt, maar hij geeft die kans op om iets te kunnen betekenen voor zijn vaderland.
Aanvankelijk leiden ze een karig, maar - mede dankzij de privileges die ze als intellectuelen genieten en de contacten met buitenlanders - niet onaangenaam bestaan. Ze geloven in een rooskleurige toekomst voor China. Het contact met Nederland onderhoudt Selma vooral door haar abonnement op De Groene.
In de nasleep van de ‘Laat honderd bloemen bloeien’-campagne aan het einde van de jaren vijftig begint dat bestaan stap voor stap naargeestiger te worden. Een bevriende rector magnificus pleegt in de gevangenis zelfmoord. Hij was verdacht omdat hij in de VS had gestudeerd. Zijn zoon, ‘Groot Hoofd’, is een vriend van Selma’s zoon Dop en zij trekt zich het lot van het gezin aan. Tijdens de waanzin van ‘De Grote Sprong Voorwaarts’ kan het gezin nauwelijks het hoofd boven water houden.
Selma was tijdens het begin van de Culturele Revolutie in Nederland. Tijdens haar verblijf bezocht ze een aantal keer W.F. Wertheim, die net een optimistisch boek over China had gepubliceerd. Carolijn Visser schrijft dat ‘deze positieve verhalen haar zullen hebben gesteund in de weken dat ze een stortvloed van verontrustend nieuws over China moest verwerken’. Dat lijkt me sterk. Selma moet geweten hebben dat de hooggeleerde Wertheim uit zijn nek kletste. Maar waar zouden ze het dan over gehad hebben? Het is me een raadsel.
Als Selma weer terug komt in China is haar man Chang als ‘hoofd-kapitalist en revisionist’ aan het werk gezet als schoonmaker. Aan psychologie en zeker aan Changs specialisme (geheugenonderzoek) is geen behoefte meer. Alles wat je moet weten staat immers in het Rode Boekje. De Culturele Revolutie maakt een einde aan alle illusies die ze mogelijk nog gekoesterd hebben. Alles waar ze voor gewerkt hebben is verdwenen. Het hele openbare leven wordt bepaald door piepjonge Rode Gardisten die met hun Rode Boekje zwaaiend het land terroriseren. Winkels worden gesloten en op de scholen wordt geen les meer gegeven, behalve uit het Rode Boekje. Selma en vooral haar man komen in steeds grotere problemen.
Dop en Greta moeten met hun klas aanwezig zijn op de Dag van de Chinese Revolutie, waar Mao de Rode Gardisten prijst. Binbin, een meisje dat de Rode Gardisten op Dops school aanvoert, wordt door de Grote Roerganger persoonlijk als een voorbeeld voor de jeugd in het zonnetje gezet. Een foto van Mao en Binbin gaat de hele wereld over. Binbins speciale verdienste bestond eruit dat ze met een groep meisjes de onderdirectrice van de school had doodgeknuppeld.
Selma en haar man overleven het niet. Hun zoon Dop en hun dochter Greta worden naar het platteland gestuurd om ‘van de boeren te leren’. Die boeren zitten er echter niet op te wachten om ‘de kloof tussen stedeling en plattelander’ te slechten. Ze kunnen zelf nauwelijks het hoofd boven water houden en zien in de stadse bleekscheetjes slechts meer monden om te voeden. Op een wonderbaarlijke wijze weten Dop en Greta deze tijd te overleven en als China weer wat tot rust is gekomen lukt het ze zelfs om naar Nederland te verhuizen. Een ontmoeting met Carolijn Visser in Castricum leidde tot de beschrijving van het opmerkelijke verhaal van de wederwaardigheden van hun gezin.
Carolijn Visser heeft dit verhaal heel droog en zakelijk gereconstrueerd. De emoties mag de lezer er zelf bij verzinnen. Iedereen die iets wil begrijpen van de moderne geschiedenis van China zou dit boek moeten lezen al was het alleen maar vanwege de verrassende ontknoping met een hoofdrol voor ‘Groot Hoofd’ en Binbin. Hoe dat precies zit zoekt u zelf maar uit. Er valt wel hoop uit te putten, als ik toch een tip van die sluier mag oplichten.
Carolijn Visser, ‘Selma’, Atlas Contact 2016.
-----
Het plaatje is aangeleverd door Willem Minderhout
|
|
|
|
|
 |
|
 |
| Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept |
| Selma en de maoïstische heksenjacht |
Willem Minderhout |
Fidel Castro is dood. Ondanks dat ik vroeger in nogal radicaal linkse kringen verkeerde kan ik daar geen traan om laten. Mijn vader, ook niet gespeend van linkse sympathieën, is zeeman geweest. Kort na de revolutie was hij in Havanna want zijn rederij, de KNSM, trok zich niet veel aan van embargo’s als er wat te verdienen viel. Hij zag daar op televisie hoe Raoul Castro in een voetbalstadion met zichtbaar genoegen ‘contrarevolutionaire elementen’ ter dood veroordeelde en liet executeren. Ik was een dwarse puber die niet veel aannam van zijn vader, maar door dit soort verhalen heb ik nimmer in een Che Guevara T-shirt rondgelopen.
China was iets anders. Ik las al vroeg de Groene Amsterdammer waar mijn ouders op geabonneerd waren. In China zou alles anders worden. Dankzij het onvolprezen boek ‘De Groene van 1877. Geschiedenis van een dwars weekblad’ van Rob Hartmans kan ik dat enigszins reconstrueren. Intellectuelen als Jaap van Ginneken en W.F. Wertheim dachten dat Mao’s Culturele Revolutie ‘de kloof tussen expert en arbeider, tussen arbeider en boer en tussen stedeling en plattelander’ zou overwinnen.
Later kocht ik dikke pillen van Wertheim over ‘De lange mars der emancipatie’ en ‘Elite en massa’. Ik was dan wel geen Maoïst, maar misschien werd daar toch ‘iets groots verricht’. Ook tot mij drong het uiteindelijk door dat de gruwelverhalen over de Culturele Revolutie geen CIA-propaganda waren, maar de bittere werkelijkheid.
Ik heb toen die boeken van W.F. Wertheim vol walging weggegooid. Daar heb ik nu weer spijt van want ze blijken weer heel actueel. De ultralinkse ‘elite-kritiek’ blijkt momenteel weer helemaal terug te zijn in populistisch rechtse kringen. Ook mainstream politici, zelfs Rutte, profileren zich nu als ‘anti-elitair’ om het volk te apaiseren.
Wie de sfeer tijdens die Culturele Revolutie enigszins wil doorgronden moet ‘Selma’ van Carolijn Visser lezen. Selma vertrekt met haar Chinese echtgenoot, die ze in Cambridge heeft leren kennen, en hun kinderen Dop en Greta naar China om het land te helpen bij de opbouw. Haar man is een veelbelovend psycholoog die het ongetwijfeld in Europa ver zou hebben geschopt, maar hij geeft die kans op om iets te kunnen betekenen voor zijn vaderland.
Aanvankelijk leiden ze een karig, maar - mede dankzij de privileges die ze als intellectuelen genieten en de contacten met buitenlanders - niet onaangenaam bestaan. Ze geloven in een rooskleurige toekomst voor China. Het contact met Nederland onderhoudt Selma vooral door haar abonnement op De Groene.
In de nasleep van de ‘Laat honderd bloemen bloeien’-campagne aan het einde van de jaren vijftig begint dat bestaan stap voor stap naargeestiger te worden. Een bevriende rector magnificus pleegt in de gevangenis zelfmoord. Hij was verdacht omdat hij in de VS had gestudeerd. Zijn zoon, ‘Groot Hoofd’, is een vriend van Selma’s zoon Dop en zij trekt zich het lot van het gezin aan. Tijdens de waanzin van ‘De Grote Sprong Voorwaarts’ kan het gezin nauwelijks het hoofd boven water houden.
Selma was tijdens het begin van de Culturele Revolutie in Nederland. Tijdens haar verblijf bezocht ze een aantal keer W.F. Wertheim, die net een optimistisch boek over China had gepubliceerd. Carolijn Visser schrijft dat ‘deze positieve verhalen haar zullen hebben gesteund in de weken dat ze een stortvloed van verontrustend nieuws over China moest verwerken’. Dat lijkt me sterk. Selma moet geweten hebben dat de hooggeleerde Wertheim uit zijn nek kletste. Maar waar zouden ze het dan over gehad hebben? Het is me een raadsel.
Als Selma weer terug komt in China is haar man Chang als ‘hoofd-kapitalist en revisionist’ aan het werk gezet als schoonmaker. Aan psychologie en zeker aan Changs specialisme (geheugenonderzoek) is geen behoefte meer. Alles wat je moet weten staat immers in het Rode Boekje. De Culturele Revolutie maakt een einde aan alle illusies die ze mogelijk nog gekoesterd hebben. Alles waar ze voor gewerkt hebben is verdwenen. Het hele openbare leven wordt bepaald door piepjonge Rode Gardisten die met hun Rode Boekje zwaaiend het land terroriseren. Winkels worden gesloten en op de scholen wordt geen les meer gegeven, behalve uit het Rode Boekje. Selma en vooral haar man komen in steeds grotere problemen.
Dop en Greta moeten met hun klas aanwezig zijn op de Dag van de Chinese Revolutie, waar Mao de Rode Gardisten prijst. Binbin, een meisje dat de Rode Gardisten op Dops school aanvoert, wordt door de Grote Roerganger persoonlijk als een voorbeeld voor de jeugd in het zonnetje gezet. Een foto van Mao en Binbin gaat de hele wereld over. Binbins speciale verdienste bestond eruit dat ze met een groep meisjes de onderdirectrice van de school had doodgeknuppeld.
Selma en haar man overleven het niet. Hun zoon Dop en hun dochter Greta worden naar het platteland gestuurd om ‘van de boeren te leren’. Die boeren zitten er echter niet op te wachten om ‘de kloof tussen stedeling en plattelander’ te slechten. Ze kunnen zelf nauwelijks het hoofd boven water houden en zien in de stadse bleekscheetjes slechts meer monden om te voeden. Op een wonderbaarlijke wijze weten Dop en Greta deze tijd te overleven en als China weer wat tot rust is gekomen lukt het ze zelfs om naar Nederland te verhuizen. Een ontmoeting met Carolijn Visser in Castricum leidde tot de beschrijving van het opmerkelijke verhaal van de wederwaardigheden van hun gezin.
Carolijn Visser heeft dit verhaal heel droog en zakelijk gereconstrueerd. De emoties mag de lezer er zelf bij verzinnen. Iedereen die iets wil begrijpen van de moderne geschiedenis van China zou dit boek moeten lezen al was het alleen maar vanwege de verrassende ontknoping met een hoofdrol voor ‘Groot Hoofd’ en Binbin. Hoe dat precies zit zoekt u zelf maar uit. Er valt wel hoop uit te putten, als ik toch een tip van die sluier mag oplichten.
Carolijn Visser, ‘Selma’, Atlas Contact 2016.
-----
Het plaatje is aangeleverd door Willem Minderhout
|
| © 2016 Willem Minderhout |
|
|
|
|
powered by CJ2 |
|