archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 21
21 maart 2024
Nummer 13 verschijnt op
4 april 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Surrealisten in Boijmans Dik Kruithof

1413VG Surrealisme1Boijmans heeft een prachtige tentoonstelling ‘Gek van surrealisme’. Honderd jaar geleden, in 1917, werd de term bedacht door de Franse criticus en dichter Guillaume Apollinaire, om de kunst te beschrijven die voorbij de realiteit lag. En voorbij de realiteit was een groep kunstenaars actief geworden als reactie op het rationalisme, dat in de Eerste Wereldoorlog te optimistisch was gebleken.

Het begon met het Dada-isme, ontstaan in Zurich en werd in 1924 beschreven door André Breton in zijn Manifeste du surréalisme. Door de legendarische curator Renilde Hammacher had Boijmans al lang een band met surrealisme en surrealistische schilders als Dali, die zij bekend maakte in Nederland. Nu heeft dat geresulteerd in een rondreizende tentoonstelling samen met de Hamburger Kunsthalle en de Scottish National Gallery. Nadruk ligt op vier voormalige privé collecties die apart getoond worden, met centraal de verzamelde topstukken in het surrealisme in acht thema’s.

Schrijvers, dichters en schilders werden door het surrealisme beïnvloed en dat is de reden waarom er op deze tentoonstelling naast schilderijen ook heel veel teksten, tekeningen en combinaties daarvan zijn, zoals gedicht-objecten van Breton in het eerste thema Toeval.
Het tweede thema is Automatisme, ontstaan in de dichtkunst door razendsnel letters of woorden achter elkaar te zetten, overgenomen in de schilderkunst door beelden uit het onderbewuste bij elkaar op het doek te zetten. Zes prachtige schilderijen van Joan Miro hangen hier naast elkaar om dat te laten zien en het is een feestje van kleur, beweging en (aan de hand van een titel, in dit geval Maternité) te raden betekenis. Het was hier dat ik een prachtig stukje dialoog opving van twee andere bezoekers dat eindigde met ‘en meer kan ik er ook niet van maken’. Ja, dat typeert waarschijnlijk wel de tegenstelling tussen de realistische kunstkijker en het surrealisme.1413VG Surrealisme2 Bij dit thema ook een serie schilderijen van Yves Tanguy,  woestijn- of zeebodemlandschappen waarop het leven zich – per toeval – begint te ontwikkelen.

Magritte is de volgende die voorbij komt onder de titel De ongewone alledaagse realiteit van Magritte. Een hele mooie selectie – vier uit de privéverzameling van Ulla en Heiner Pietzsch – die mij tot de gedachte bracht dat goede verzamelaars misschien wel mooier werk krijgen dan wat er overblijft voor de musea. Als apart thema wordt de poëzie van Delvaux behandeld. Hoewel hij geen directe band met het surrealisme had wordt zijn werk er wel toe gerekend. Vreemde schilderijen geïnspireerd door zijn bezoek aan een rariteitenkabinet vol anatomische modellen, die hij in een ongeschreven gedicht probeert vast te leggen (volgens het tekstboekje). Na fabelachtige vrouwen zijn z’n volgende thema’s: de onheilspellende landschappen van Ernst, de paranoia van Dali en begeerlijke objecten. Die van Ernst vond ik geen hoogtepunt en van de begeerlijke objecten is mij er één bijgebleven die mooi glad en zandkleurig was, van Arp. Het hoogtepunt van deze zaal was verstopt na de zeven schilderijen van Dali, waarover alleen te zeggen valt dat ze typisch Dali zijn en veel herkenbare thema’s uit zijn werk laten zien. Het mooiste vond ik de twee schilderijen van Francis Picabia, voorbeelden van zijn transparanten waarin hij diverse beelden in lagen over elkaar plaatst, wat een sprookjesachtig effect teweeg bracht.   

In de andere vier zalen van de verschillende verzamelaars nog heel veel, meestal van dezelfde kunstenaars maar ook van Picasso, de Chirico, Man Ray en zelfs een vroege Rothko. En uiteraard veel documentatie over de verzamelaars zelf en hun contacten met schilders en dichters. Een overweldigende tentoonstelling, zelfs als je je beperkt tot de schilderijen.

------
De foto’s zijn van Dik Kruithof


© 2017 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Surrealisten in Boijmans Dik Kruithof
1413VG Surrealisme1Boijmans heeft een prachtige tentoonstelling ‘Gek van surrealisme’. Honderd jaar geleden, in 1917, werd de term bedacht door de Franse criticus en dichter Guillaume Apollinaire, om de kunst te beschrijven die voorbij de realiteit lag. En voorbij de realiteit was een groep kunstenaars actief geworden als reactie op het rationalisme, dat in de Eerste Wereldoorlog te optimistisch was gebleken.

Het begon met het Dada-isme, ontstaan in Zurich en werd in 1924 beschreven door André Breton in zijn Manifeste du surréalisme. Door de legendarische curator Renilde Hammacher had Boijmans al lang een band met surrealisme en surrealistische schilders als Dali, die zij bekend maakte in Nederland. Nu heeft dat geresulteerd in een rondreizende tentoonstelling samen met de Hamburger Kunsthalle en de Scottish National Gallery. Nadruk ligt op vier voormalige privé collecties die apart getoond worden, met centraal de verzamelde topstukken in het surrealisme in acht thema’s.

Schrijvers, dichters en schilders werden door het surrealisme beïnvloed en dat is de reden waarom er op deze tentoonstelling naast schilderijen ook heel veel teksten, tekeningen en combinaties daarvan zijn, zoals gedicht-objecten van Breton in het eerste thema Toeval.
Het tweede thema is Automatisme, ontstaan in de dichtkunst door razendsnel letters of woorden achter elkaar te zetten, overgenomen in de schilderkunst door beelden uit het onderbewuste bij elkaar op het doek te zetten. Zes prachtige schilderijen van Joan Miro hangen hier naast elkaar om dat te laten zien en het is een feestje van kleur, beweging en (aan de hand van een titel, in dit geval Maternité) te raden betekenis. Het was hier dat ik een prachtig stukje dialoog opving van twee andere bezoekers dat eindigde met ‘en meer kan ik er ook niet van maken’. Ja, dat typeert waarschijnlijk wel de tegenstelling tussen de realistische kunstkijker en het surrealisme.1413VG Surrealisme2 Bij dit thema ook een serie schilderijen van Yves Tanguy,  woestijn- of zeebodemlandschappen waarop het leven zich – per toeval – begint te ontwikkelen.

Magritte is de volgende die voorbij komt onder de titel De ongewone alledaagse realiteit van Magritte. Een hele mooie selectie – vier uit de privéverzameling van Ulla en Heiner Pietzsch – die mij tot de gedachte bracht dat goede verzamelaars misschien wel mooier werk krijgen dan wat er overblijft voor de musea. Als apart thema wordt de poëzie van Delvaux behandeld. Hoewel hij geen directe band met het surrealisme had wordt zijn werk er wel toe gerekend. Vreemde schilderijen geïnspireerd door zijn bezoek aan een rariteitenkabinet vol anatomische modellen, die hij in een ongeschreven gedicht probeert vast te leggen (volgens het tekstboekje). Na fabelachtige vrouwen zijn z’n volgende thema’s: de onheilspellende landschappen van Ernst, de paranoia van Dali en begeerlijke objecten. Die van Ernst vond ik geen hoogtepunt en van de begeerlijke objecten is mij er één bijgebleven die mooi glad en zandkleurig was, van Arp. Het hoogtepunt van deze zaal was verstopt na de zeven schilderijen van Dali, waarover alleen te zeggen valt dat ze typisch Dali zijn en veel herkenbare thema’s uit zijn werk laten zien. Het mooiste vond ik de twee schilderijen van Francis Picabia, voorbeelden van zijn transparanten waarin hij diverse beelden in lagen over elkaar plaatst, wat een sprookjesachtig effect teweeg bracht.   

In de andere vier zalen van de verschillende verzamelaars nog heel veel, meestal van dezelfde kunstenaars maar ook van Picasso, de Chirico, Man Ray en zelfs een vroege Rothko. En uiteraard veel documentatie over de verzamelaars zelf en hun contacten met schilders en dichters. Een overweldigende tentoonstelling, zelfs als je je beperkt tot de schilderijen.

------
De foto’s zijn van Dik Kruithof
© 2017 Dik Kruithof
powered by CJ2