archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 6
Jaargang 22
28 november 2024
Nummer 7 verschijnt op
19 december 2024
Beschouwingen > Het leven zelf delen printen terug
Overgrootmoeder Mina Cobi Klein

0819BS Mina2
Mijn overgrootmoeder Mina Stunnenberg wordt op 2 mei 1869 in Kesteren geboren als vierde kind van Peter Stunnenberg en Gerritje van Meerten. Haar twee oudere zussen, Anna en Maria Willemina zijn dan 7 en 5 jaar oud. Broer Gerrit sterft later in dat jaar op tweejarige leeftijd. Een tweede broer die eveneens Gerrit wordt genoemd, geboren in 1872, overlijdt na 11 maanden. De kindersterfte is hoog in die tijd. Ook Gerrit Jan, geboren eind 1874 wordt maar 9 maanden oud.

Vader Peter heeft in zijn leven vele beroepen uitgeoefend. Hij begon als arbeider en was ook boerenknecht, schaapherder, mandenmaker en dienstknecht. Zijn gezin volgde hem waar hij werk kon vinden; in die beginjaren vooral in Kesteren en Opheusden. In 1875 vestigen zij zich in de Zandwijk te Tiel. Zus Anna is niet meegegaan naar Tiel. Zij zal met haar 13 jaar een dienstje hebben gevonden in Kesteren of omgeving. Jong, maar in die tijd noodzakelijk om het gezinsinkomen aan te vullen. In Tiel wordt Pieter geboren, 8 jaar na Mina en het jongste en laatste kind van Peter en Gerritje.

Juli 1878 vertrekt het gezin naar Wageningen. Vader Peter kan daar koetsier worden en dat trekt hem wel aan. Zus Maria Willemina vindt als 14-jarige een positie als dienstbode bij een gezin in de Hoogstraat A26. Na bijna anderhalf jaar, in november 1879, keren Peter en Gerritje met hun kinderen Mina en Pieter terug naar Tiel. Maria Willemina blijft in Wageningen tot mei 1886. Dan gaat ze naar de grote stad Amsterdam.

En Mina? Zal ze een dienstje in Tiel hebben gevonden? Verbleef ze af en toe bij haar zus in Wageningen, heeft ze haar positie als dienstbode daar overgenomen? In ieder geval raakt ze in april 1886 op 16-jarige leeftijd zwanger en vertrekt in november, 7 maanden heen, naar haar zus in Amsterdam, waarbij gemeld wordt in het bevolkingsregister dat ze afkomstig is uit Wageningen.
Maria Willemina is dienstbode bij Jacobus Boelen, cargadoor op het Westeinde 9, een gezin met drie kinderen dat bereid was om ook Mina als dienstbode in huis op te nemen. Het zal vaker zijn voorgekomen dat meisjes in zekere positie ver van huis naar familie vertrokken.

Zoon Marinus Stunnenberg wordt geboren op 8 januari 1887 om 13:00 uur te Amsterdam, in het bijzijn van David Kruseman, arts.
Marinus, waarom zal Mina die naam voor haar zoon gekozen hebben? In de familie komt de naam niet voor. Verwijst de naam naar de verwekker van het kind? En is dat de heer of zoon des huizes van het gezin waar zij in Tiel of Wageningen dienstbode was? De archieven geven daarover geen uitsluitsel. Of heeft de naam betrekking op het beroep van de vader – zeeman? Heeft ze louter uit dankbaarheid voor de zorgen van haar zus Maria Willemina (Marie?) haar voornaam vervoegd?
Een bizarre bijkomstigheid is dat haar zus Maria Willemina op 31 december 1889 in Tiel eveneens bevalt van een onechtelijke zoon die zij de naam Marinus geeft. *

Het huishouden van Jacobus Boelen verkast regelmatig van Amsterdam naar Den Haag om daar een paar maanden van de zeelucht te genieten. Ze betrekken een nieuwe woning aan de Badhuiskade 3. Maria Willemina gaat als dienstbode mee, Mina kan met de kleine Marinus een tijdje in het huis in Amsterdam blijven. In september wordt ze toch in Den Haag verwacht en dan besluit ze de 9 maanden oude Marinus, die te bewerkelijk wordt om dagelijks om zich heen te hebben, naar haar ouders in Tiel te brengen.
Op 30 maart 1888 komt het gezin Boelen met personeel wonen op de Plantage Middenlaan 20 in Amsterdam; twee maanden later kan Mina een goede positie krijgen bij heel-en vroedmeester Marcus Wolf aan de Nieuwe Keizersgracht 13. Heel af en toe mag ze naar Tiel gaan om haar zoontje te bezoeken.

En dan slaat het noodlot toe. Uit Tiel komt het bericht dat Marinus op 17 november 1888 is gestorven. Aangifte wordt gedaan door
“Peter Stunnenberg, arbeider, grootvader van den overledene, oud 52 jaar en Frans de Weijer, tapper, oud 48 jaar etc ... 17 november 's middags 1 uur Huis G nr. 647 op de leeftijd van één jaar Marinus Stunnenberg, geboren te Amsterdam, wonende te Tiel, zoon van Mina Stunnenberg, dienstbode, vader NN.”

Het0819BS Mina1 zal een grote schok zijn geweest, zowel voor moeder Mina, als voor de grootouders, want ondanks de ongemakkelijke start zullen ze aan het jochie gehecht zijn geraakt. Mina keert na de begrafenis terug naar Amsterdam en blijft daar werken tot februari 1889. Dan begint Tiel aantrekkelijk te worden, want ze heeft bij een van de bezoeken aan thuis een oogje laten vallen op de knappe, vrolijke zoon van de smid, Adrianus Johannes Post (AJ). En hij zag blijkbaar ook wat in dat pittige meisje, want in het begin van 1890 merkt Mina dat ze weer in verwachting is. Adrianus Johannes wordt in oktober geboren, waarbij door de naamgeving het vaderschap wel duidelijk is. Waarom het stel pas drie maanden na de geboorte in het huwelijk treedt, is niet duidelijk. Zou één van de ouderparen bezwaar hebben gehad tegen de verbintenis (toestemming was vereist tot het 30e jaar). Vader Peter Stunnenberg zal blij zijn geweest dat zijn dochter een goeie partij had gevonden, zeker nu ze weer zwanger was. Misschien dat vader Post zijn zoon te jong vond (hij was pas 19 op dat moment) om de verantwoordelijkheid voor een gezin te dragen. Wie zal het zeggen.
Bij de huwelijkssluiting wordt Adrianus Johannes erkend, waarmee een opvolger in de lijn van kinderen Post met deze voornaam is gevonden (zie Jrg 7, Nr 6 **). Blijkbaar trekt het beroep van smid de echtgenoot van Mina niet, want het nieuwe gezin vertrekt naar Apeldoorn waar AJ leerling-machinist wordt. Veel familieleden van beide kanten oefenen het beroep van treinmachinist gedurende twee generaties uit.
Dochter Gerdina Wilhelmina (mijn grootmoeder) wordt in 1892 geboren en daarna volgen nog 10 kinderen, waarvan er drie niet ouder worden dan een maand. Het gezin verhuist in 1899 naar Doetinchem waar het jaren heeft gewoond, met een uitstapje in de jaren ‘30 naar Zutphen.

Mensen die het stel hebben gekend zijn vol van verhalen. Ze waren overal bij, hielden van een feestje, vooral AJ. En hij was de gangmaker. Over Mina wordt verschillend geoordeeld: van ‘geen makkelijke tante’ tot ‘heel aardig’. Het was een markant stel en uit de verhalen begrijp ik dat ze een gelukkig huwelijk hadden.

In 1949 overlijdt AJ na een tijdje ziek te zijn geweest. Op de begrafenisdag wordt door de kinderen van Mina (vooral de zonen) besloten dat Mina vanaf dan om beurten bij één van hen wordt ondergebracht. En Mina die 13 kinderen heeft gebaard en het nodige heeft meegemaakt laat dat gebeuren. Om de zoveel tijd verkast ze, waarschijnlijk ook afhankelijk van hoe goed ze met dochter of schoondochter kon opschieten. Ze is altijd gekleed in het zwart met een zwart bandje om haar nek en een knotje in het haar.
Ze overlijdt op 90-jarige leeftijd. Ik vind het een voorrecht om haar als opoe Post gekend te hebben en ik respecteer haar des te meer nu ik haar geschiedenis ken.

De reconstructie van het levensverhaal van Mina Stunnenberg heb ik kunnen doen door het horen van familieverhalen en onderzoek in archieven. En in de archieven vind je dan vaak die informatie die nou níet van generatie op generatie wordt doorgegeven.

Bij de foto’s:
1. tekening van Coba van den Broek (1919-1945) – kleindochter van Mina
2. Mina Stunnenberg met de auteur

* Bij nader inzien: 'De vernoeming van onwettige kinderen gebeurde volgens de regels van die tijd naar de grootmoeder van moederskant, zij heette Maartje. CK 16/10 / 2016

Nog een toegift: Bij nadere bestudering van de archiefstukken en beschouwing van het geheel, lijkt het er eerder op dat zus Maria Willemina tweemaal een zoon Marinus ter wereld heeft gebracht. Maar de personen op de bevolkingsadministratie van Amsterdam en Tiel hebben er wel een potje van gemaakt in de jaren 80 van de 19e eeuw! CK 9/3/2017


********************
Doe iets leuks met je geld:
Word donateur van De Leunstoel.


© 2011 Cobi Klein meer Cobi Klein - meer "Het leven zelf" -
Beschouwingen > Het leven zelf
Overgrootmoeder Mina Cobi Klein
0819BS Mina2
Mijn overgrootmoeder Mina Stunnenberg wordt op 2 mei 1869 in Kesteren geboren als vierde kind van Peter Stunnenberg en Gerritje van Meerten. Haar twee oudere zussen, Anna en Maria Willemina zijn dan 7 en 5 jaar oud. Broer Gerrit sterft later in dat jaar op tweejarige leeftijd. Een tweede broer die eveneens Gerrit wordt genoemd, geboren in 1872, overlijdt na 11 maanden. De kindersterfte is hoog in die tijd. Ook Gerrit Jan, geboren eind 1874 wordt maar 9 maanden oud.

Vader Peter heeft in zijn leven vele beroepen uitgeoefend. Hij begon als arbeider en was ook boerenknecht, schaapherder, mandenmaker en dienstknecht. Zijn gezin volgde hem waar hij werk kon vinden; in die beginjaren vooral in Kesteren en Opheusden. In 1875 vestigen zij zich in de Zandwijk te Tiel. Zus Anna is niet meegegaan naar Tiel. Zij zal met haar 13 jaar een dienstje hebben gevonden in Kesteren of omgeving. Jong, maar in die tijd noodzakelijk om het gezinsinkomen aan te vullen. In Tiel wordt Pieter geboren, 8 jaar na Mina en het jongste en laatste kind van Peter en Gerritje.

Juli 1878 vertrekt het gezin naar Wageningen. Vader Peter kan daar koetsier worden en dat trekt hem wel aan. Zus Maria Willemina vindt als 14-jarige een positie als dienstbode bij een gezin in de Hoogstraat A26. Na bijna anderhalf jaar, in november 1879, keren Peter en Gerritje met hun kinderen Mina en Pieter terug naar Tiel. Maria Willemina blijft in Wageningen tot mei 1886. Dan gaat ze naar de grote stad Amsterdam.

En Mina? Zal ze een dienstje in Tiel hebben gevonden? Verbleef ze af en toe bij haar zus in Wageningen, heeft ze haar positie als dienstbode daar overgenomen? In ieder geval raakt ze in april 1886 op 16-jarige leeftijd zwanger en vertrekt in november, 7 maanden heen, naar haar zus in Amsterdam, waarbij gemeld wordt in het bevolkingsregister dat ze afkomstig is uit Wageningen.
Maria Willemina is dienstbode bij Jacobus Boelen, cargadoor op het Westeinde 9, een gezin met drie kinderen dat bereid was om ook Mina als dienstbode in huis op te nemen. Het zal vaker zijn voorgekomen dat meisjes in zekere positie ver van huis naar familie vertrokken.

Zoon Marinus Stunnenberg wordt geboren op 8 januari 1887 om 13:00 uur te Amsterdam, in het bijzijn van David Kruseman, arts.
Marinus, waarom zal Mina die naam voor haar zoon gekozen hebben? In de familie komt de naam niet voor. Verwijst de naam naar de verwekker van het kind? En is dat de heer of zoon des huizes van het gezin waar zij in Tiel of Wageningen dienstbode was? De archieven geven daarover geen uitsluitsel. Of heeft de naam betrekking op het beroep van de vader – zeeman? Heeft ze louter uit dankbaarheid voor de zorgen van haar zus Maria Willemina (Marie?) haar voornaam vervoegd?
Een bizarre bijkomstigheid is dat haar zus Maria Willemina op 31 december 1889 in Tiel eveneens bevalt van een onechtelijke zoon die zij de naam Marinus geeft. *

Het huishouden van Jacobus Boelen verkast regelmatig van Amsterdam naar Den Haag om daar een paar maanden van de zeelucht te genieten. Ze betrekken een nieuwe woning aan de Badhuiskade 3. Maria Willemina gaat als dienstbode mee, Mina kan met de kleine Marinus een tijdje in het huis in Amsterdam blijven. In september wordt ze toch in Den Haag verwacht en dan besluit ze de 9 maanden oude Marinus, die te bewerkelijk wordt om dagelijks om zich heen te hebben, naar haar ouders in Tiel te brengen.
Op 30 maart 1888 komt het gezin Boelen met personeel wonen op de Plantage Middenlaan 20 in Amsterdam; twee maanden later kan Mina een goede positie krijgen bij heel-en vroedmeester Marcus Wolf aan de Nieuwe Keizersgracht 13. Heel af en toe mag ze naar Tiel gaan om haar zoontje te bezoeken.

En dan slaat het noodlot toe. Uit Tiel komt het bericht dat Marinus op 17 november 1888 is gestorven. Aangifte wordt gedaan door
“Peter Stunnenberg, arbeider, grootvader van den overledene, oud 52 jaar en Frans de Weijer, tapper, oud 48 jaar etc ... 17 november 's middags 1 uur Huis G nr. 647 op de leeftijd van één jaar Marinus Stunnenberg, geboren te Amsterdam, wonende te Tiel, zoon van Mina Stunnenberg, dienstbode, vader NN.”

Het0819BS Mina1 zal een grote schok zijn geweest, zowel voor moeder Mina, als voor de grootouders, want ondanks de ongemakkelijke start zullen ze aan het jochie gehecht zijn geraakt. Mina keert na de begrafenis terug naar Amsterdam en blijft daar werken tot februari 1889. Dan begint Tiel aantrekkelijk te worden, want ze heeft bij een van de bezoeken aan thuis een oogje laten vallen op de knappe, vrolijke zoon van de smid, Adrianus Johannes Post (AJ). En hij zag blijkbaar ook wat in dat pittige meisje, want in het begin van 1890 merkt Mina dat ze weer in verwachting is. Adrianus Johannes wordt in oktober geboren, waarbij door de naamgeving het vaderschap wel duidelijk is. Waarom het stel pas drie maanden na de geboorte in het huwelijk treedt, is niet duidelijk. Zou één van de ouderparen bezwaar hebben gehad tegen de verbintenis (toestemming was vereist tot het 30e jaar). Vader Peter Stunnenberg zal blij zijn geweest dat zijn dochter een goeie partij had gevonden, zeker nu ze weer zwanger was. Misschien dat vader Post zijn zoon te jong vond (hij was pas 19 op dat moment) om de verantwoordelijkheid voor een gezin te dragen. Wie zal het zeggen.
Bij de huwelijkssluiting wordt Adrianus Johannes erkend, waarmee een opvolger in de lijn van kinderen Post met deze voornaam is gevonden (zie Jrg 7, Nr 6 **). Blijkbaar trekt het beroep van smid de echtgenoot van Mina niet, want het nieuwe gezin vertrekt naar Apeldoorn waar AJ leerling-machinist wordt. Veel familieleden van beide kanten oefenen het beroep van treinmachinist gedurende twee generaties uit.
Dochter Gerdina Wilhelmina (mijn grootmoeder) wordt in 1892 geboren en daarna volgen nog 10 kinderen, waarvan er drie niet ouder worden dan een maand. Het gezin verhuist in 1899 naar Doetinchem waar het jaren heeft gewoond, met een uitstapje in de jaren ‘30 naar Zutphen.

Mensen die het stel hebben gekend zijn vol van verhalen. Ze waren overal bij, hielden van een feestje, vooral AJ. En hij was de gangmaker. Over Mina wordt verschillend geoordeeld: van ‘geen makkelijke tante’ tot ‘heel aardig’. Het was een markant stel en uit de verhalen begrijp ik dat ze een gelukkig huwelijk hadden.

In 1949 overlijdt AJ na een tijdje ziek te zijn geweest. Op de begrafenisdag wordt door de kinderen van Mina (vooral de zonen) besloten dat Mina vanaf dan om beurten bij één van hen wordt ondergebracht. En Mina die 13 kinderen heeft gebaard en het nodige heeft meegemaakt laat dat gebeuren. Om de zoveel tijd verkast ze, waarschijnlijk ook afhankelijk van hoe goed ze met dochter of schoondochter kon opschieten. Ze is altijd gekleed in het zwart met een zwart bandje om haar nek en een knotje in het haar.
Ze overlijdt op 90-jarige leeftijd. Ik vind het een voorrecht om haar als opoe Post gekend te hebben en ik respecteer haar des te meer nu ik haar geschiedenis ken.

De reconstructie van het levensverhaal van Mina Stunnenberg heb ik kunnen doen door het horen van familieverhalen en onderzoek in archieven. En in de archieven vind je dan vaak die informatie die nou níet van generatie op generatie wordt doorgegeven.

Bij de foto’s:
1. tekening van Coba van den Broek (1919-1945) – kleindochter van Mina
2. Mina Stunnenberg met de auteur

* Bij nader inzien: 'De vernoeming van onwettige kinderen gebeurde volgens de regels van die tijd naar de grootmoeder van moederskant, zij heette Maartje. CK 16/10 / 2016

Nog een toegift: Bij nadere bestudering van de archiefstukken en beschouwing van het geheel, lijkt het er eerder op dat zus Maria Willemina tweemaal een zoon Marinus ter wereld heeft gebracht. Maar de personen op de bevolkingsadministratie van Amsterdam en Tiel hebben er wel een potje van gemaakt in de jaren 80 van de 19e eeuw! CK 9/3/2017


********************
Doe iets leuks met je geld:
Word donateur van De Leunstoel.
© 2011 Cobi Klein
powered by CJ2