archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 6
Jaargang 22
28 november 2024
Nummer 7 verschijnt op
19 december 2024
Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
MAS Antwerpen, Smalspoor Valkenburg Peter Schröder

0818VG MAS
MAS staat voor Museum aan de Stroom in Antwerpen. Het Museum is te vinden in een in mei 2011 opgeleverd gebouw op een schiereilandje tussen het Bonapartedok en het Willemdok in de wijk ‘Het Eilandje’. Ooit stond op die plaats het Oostershuis, zetel van de Hanze. Beide dokken waren belangrijke goederenhavens omringd door mooie (uiteindelijk) 19eeeuwse pakhuizen, maar de Antwerpse havenactiviteiten schoven op in Noordelijke richting en de buurt verkommerde. Na de laatste eeuwwisseling werd de verloedering gestopt. Antwerpen was zeer welvarend geworden en er werd stevig geïnvesteerd in herstel en functieverandering. Yuppen en gentrification: pakhuizen werden wooncomplexen voorzien van trendy cafeetjes, galeries & sauna’s, er kwamen sjieke kantoren, de straten werden verfraaid en zagen er steeds mooier uit.

Een royaal nieuw museum
Kortom: de juiste plaats en tijd voor een prestigeobject/project van de stad Antwerpen en het Vlaamse Gewest in de vorm van een Nieuwe Groot Museum. Daarin zouden belangrijke, wisselende, selecties te zien zijn uit de collecties van het Nationaal Scheepvaartmuseum, het Etnografisch Museum, en nog het een en ander uit het Museum voor Hedendaagse Kunst, Plantin Moretus, Rockoxhuis, Vleeshuis en nog zo het een en ander. Omdat het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (de pompeuze classicistische tempel in blauwe hardsteen aan de Lodewijk de Waelplaats) wegens verbouwing gesloten is, zijn topstukken uit dat museum er nu ook prominent aanwezig. En er worden natuurlijk ook ‘eigen’ projecten vertoond.

Gebouw is kunstwerk
‘In het jaar 2000 werd na een internationale architectuurwedstrijd met 55 inzendingen uit de hele wereld het bureau Neutelings Riedijk Architecten gekozen als architecten van het MAS.
Het befaamde bureau Neutelings Riedijk Architecten haalde het in de architectuurwedstrijd omdat hun ‘stapelhuis’ het beste aansluit bij de historische functie en sfeer van de locatie. En omdat hun ingenieuze ‘verticale stadswandeling’ een ongeziene kijk biedt op alle hoeken en kanten van de stad.’ Het gebouw (zie foto) werd een mooie, solide brok rode steen, het biedt veel uiterlijke transparantie door stevige gevelpartijen van verticaal gegolfd glas en staat daar, van veraf goed zichtbaar tevreden te pronken. Het is letterlijk en figuurlijk een toegankelijk gebouw: het nodigt uit tot een bezoek, een visite + roltrapreis door alle verdiepingen van waaruit een steeds wisselend panorama van Antwerpen te zien is. (Al die omlopen zijn gratis toegankelijk) Van buiten kan het gebouw worden gezien als een geslaagd kunstwerk.

Mondiaal en machtsvertoon
Is het ook een geslaagd museum? De mooie vormgeving van de buitenkant is van binnen niet terug te vinden. De expositieruimtes verschillen niet heel erg van een willekeurige eigentijdse kunst- of tentoonstellingshal en zo’n inrichting is nogal dwingend. Dat sluit misschien goed aan bij de opzet die de opdrachtgevers voor ogen stond: ‘Want het (MAS) is ook het kijkdepot, het museumplein, de wandelboulevard, het dakpanorama (......) Het MAS is een totaalbelevenis(…..) Het MAS vertelt in een indrukwekkend gebouw een vernieuwend verhaal over Antwerpen in de wereld. En over de wereld in de Antwerpen(.…..) De kern van het verhaal is de lange geschiedenis van uitwisseling tussen de stad en de wereld. Met de sporen van die uitwisseling vertelt het MAS nieuwe verhalen. Over de stad, de stroom en de haven. Over de wereld in al zijn verscheidenheid. Over de eeuwenlange verbondenheid van Antwerpen met de wereld. Dat is de unieke combinatie van het MAS: het is Antwerps én het is mondiaal‘. En verder:
‘Het MAS vertelt dit verhaal aan de hand van een tijdelijke tentoonstelling, een kijkdepot en vier thema's waarin iedereen zich kan terugvinden. De thema's zijn verdeeld over vijf verdiepingen.
- Machtsvertoon | Over prestige en symbolen
- Wereldstad | Over hier en elders
- Wereldhaven | Over handel en scheepvaart
- Leven en dood | Over mensen en goden + Over boven- en onderwereld’.

Onderga het!
U voelt het al: schuifelen door onbestemde, schaars verlichte ruimtes, langs een beperkte thematische selectie uit de collecties, videobeelden en kinderhoekjes. Geografie en Chronologie zijn losgelaten als referentiekaders, vitrines en schilderijenwanden zijn er nauwelijks, de toelichtingen maken vaak een beperkte en willekeurige indruk. Er is veel moois te zien, vooral uit het KMSKA (hier is trouwens een mooie trouvaille te zien: een paar hele kleine schilderijtjes, waaronder ‘Madonna bij de Fontein’ van Jan van Eyck, zijn opgesteld met één stoel voor één bezoeker tegelijk; dat is0818VG Perron06 wel een heel mooie manier om eindelijk eens al die details van Van Eyck goed te kunnen bekijken). En al die mooie scheepsmodellen en andere maritieme voorwerpen uit het Nationaal Scheepvaartmuseum, dat zal altijd een overladen maar interessante ‘voor elck wat wils’ verzameling blijven – leuk voor jong en oud. Maar bij die etnografica wordt het al gauw problematisch: worden die voor ons buitenissige voorwerpen inzichtelijker als topografie en volgtijdelijkheid ontbreken en we er etiketten als Machtsvertoon en Leven en dood (wat valt niet onder Leven en Dood?) voor in de plaats krijgen?

For something completely different
Aan het Valkenburgse Meer bij Valkenburg Z.H. is het Nationaal Smalspoormuseum gevestigd, een van de belangrijkste smalspoormusea van Europa.
‘Van lorrie tot stoomlocomotief, van mijnwagen tot personenvervoer, alles vindt u in het Nationaal Smalspoormuseum. Deze vorm van transport was tot vijftig jaar geleden niet weg te denken bij de aanleg van wegen, dijken en kanalen, in de turfwinning en de tuinbouw en niet te vergeten bij de vele steenfabrieken die ons land kende. (….) In het museum vindt u een overzicht van de geschiedenis van het smalspoor. Foto's, video, maquettes en modellen geven een overzicht van de vele toepassingen van smalspoor. Tientallen echte stoom- en motorlocomotieven, die na hun actieve loopbaan in de collectie van de Nationale Smalspoorstichting zijn gekomen, kunt u van dichtbij bewonderen. Sommige zijn opgeknapt of zorgvuldig gerestaureerd, andere in de staat zoals ze in de bedrijven konden worden aangetroffen. (….) Kinderen mogen (als ze voorzichtig zijn) gerust met hun handen kijken. (….) Het is bovendien ook leerzaam, want de medewerkers van het Smalspoormuseum zijn graag bereid uit te leggen hoe bijvoorbeeld een stoomlocomotief werkt. Ze kunnen daarbij ook laten zien waarvoor alles dient. (……) En als de kleintjes uitgekeken zijn, maar de groten hebben er nog geen genoeg van, dan is er speciaal voor hen een houten treinbaan en elektrische speelgoedtreinen en een kleurhoek voor de liefhebbers.’ En… er worden ook ritjes gemaakt met smalspoortreintjes die door de vrijwilligers van het museum prachtig zijn opgeknapt.

Smalspoormuseum is beautiful
Geen Schakel tussen Industrie en Samenleving of Infrastructuur voor tijdloze innovatie of zoiets, maar rechttoe rechtaan een indrukwekkende hoeveelheid treintjes, een in stijl gebouwd station, de juiste locomotievenloodsen, voorzien van uitputtende documentatie. En dat alles vrijwel geheel tot stand gebracht door vrijwilligers, serieuze iets oudere mannen met hart voor hun treinen. Ik schat dat ook mensen die nog nooit belangstelling hebben gehad voor (smal)spoortreinen hier onder de bekoring raken van deze zorgvuldig in stand gehouden machinerie. Een serieus museum dat zonder de cultuurbegroting te belasten op een tijdloze manier volledig aan de criteria van het cultuurbeleid van de regering voldoet. Geen multimediale knievallen naar jeugd en allochtonen, maar een goed overzicht waaruit iedere bezoekers zijn eigen verhaal kan gaan maken.

Individu en massa
Ging het daar niet om in het cultuurbeleid: de mondige burger het aanbod aan informatie en cultuur voor te schotelen waaruit hij het antwoord kan vinden op zijn eigen individuele vraag? Ja en nee? Het onderwijs, van basisschool tot universiteit, wordt steeds meer voorgeprogrammeerd en dus homogener, de meerkeuzevraag van de ‘massa-individualisering’. Proberen die educatieve museummedewerkers met hun actuele visies en thematieken ons een helpende hand te bieden om onszelf te zijn? Zitten ze ons te betuttelen? Zijn ze alleen maar ingezet door de museumdirecties om meer en jonger publiek te lokken? Ik heb wel eens gehoord dat deze kunsthistorici en educatieve medewerkers over hun eigen artistieke voorkeuren net zo meeslepend kunnen vertellen als die mannen in het smalspoorwegmuseum. Moeten we ze de helpende hand bieden?

Ga er heen
Vragen genoeg. Ga zelf kijken in het MAS in Antwerpen en in het nationaal Smalspoormuseum bij Valkenburg. En ja, het 5 sterren Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen is tot 2017 gesloten (het wordt verbouwd door Claus en Kan Architecten uit Nederland) – zouden het Rijks- en Stedelijk Museum in Amsterdam dan al weer open zijn?). Voor de schitterende collectie werken van Rik Wouters (uit het KMSKA en andere collecties) kunt u tot 18 september terecht in Schepenhuis in Mechelen.
 
********************
Doe iets leuks met je geld:
Word donateur van De Leunstoel.


© 2011 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
MAS Antwerpen, Smalspoor Valkenburg Peter Schröder
0818VG MAS
MAS staat voor Museum aan de Stroom in Antwerpen. Het Museum is te vinden in een in mei 2011 opgeleverd gebouw op een schiereilandje tussen het Bonapartedok en het Willemdok in de wijk ‘Het Eilandje’. Ooit stond op die plaats het Oostershuis, zetel van de Hanze. Beide dokken waren belangrijke goederenhavens omringd door mooie (uiteindelijk) 19eeeuwse pakhuizen, maar de Antwerpse havenactiviteiten schoven op in Noordelijke richting en de buurt verkommerde. Na de laatste eeuwwisseling werd de verloedering gestopt. Antwerpen was zeer welvarend geworden en er werd stevig geïnvesteerd in herstel en functieverandering. Yuppen en gentrification: pakhuizen werden wooncomplexen voorzien van trendy cafeetjes, galeries & sauna’s, er kwamen sjieke kantoren, de straten werden verfraaid en zagen er steeds mooier uit.

Een royaal nieuw museum
Kortom: de juiste plaats en tijd voor een prestigeobject/project van de stad Antwerpen en het Vlaamse Gewest in de vorm van een Nieuwe Groot Museum. Daarin zouden belangrijke, wisselende, selecties te zien zijn uit de collecties van het Nationaal Scheepvaartmuseum, het Etnografisch Museum, en nog het een en ander uit het Museum voor Hedendaagse Kunst, Plantin Moretus, Rockoxhuis, Vleeshuis en nog zo het een en ander. Omdat het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (de pompeuze classicistische tempel in blauwe hardsteen aan de Lodewijk de Waelplaats) wegens verbouwing gesloten is, zijn topstukken uit dat museum er nu ook prominent aanwezig. En er worden natuurlijk ook ‘eigen’ projecten vertoond.

Gebouw is kunstwerk
‘In het jaar 2000 werd na een internationale architectuurwedstrijd met 55 inzendingen uit de hele wereld het bureau Neutelings Riedijk Architecten gekozen als architecten van het MAS.
Het befaamde bureau Neutelings Riedijk Architecten haalde het in de architectuurwedstrijd omdat hun ‘stapelhuis’ het beste aansluit bij de historische functie en sfeer van de locatie. En omdat hun ingenieuze ‘verticale stadswandeling’ een ongeziene kijk biedt op alle hoeken en kanten van de stad.’ Het gebouw (zie foto) werd een mooie, solide brok rode steen, het biedt veel uiterlijke transparantie door stevige gevelpartijen van verticaal gegolfd glas en staat daar, van veraf goed zichtbaar tevreden te pronken. Het is letterlijk en figuurlijk een toegankelijk gebouw: het nodigt uit tot een bezoek, een visite + roltrapreis door alle verdiepingen van waaruit een steeds wisselend panorama van Antwerpen te zien is. (Al die omlopen zijn gratis toegankelijk) Van buiten kan het gebouw worden gezien als een geslaagd kunstwerk.

Mondiaal en machtsvertoon
Is het ook een geslaagd museum? De mooie vormgeving van de buitenkant is van binnen niet terug te vinden. De expositieruimtes verschillen niet heel erg van een willekeurige eigentijdse kunst- of tentoonstellingshal en zo’n inrichting is nogal dwingend. Dat sluit misschien goed aan bij de opzet die de opdrachtgevers voor ogen stond: ‘Want het (MAS) is ook het kijkdepot, het museumplein, de wandelboulevard, het dakpanorama (......) Het MAS is een totaalbelevenis(…..) Het MAS vertelt in een indrukwekkend gebouw een vernieuwend verhaal over Antwerpen in de wereld. En over de wereld in de Antwerpen(.…..) De kern van het verhaal is de lange geschiedenis van uitwisseling tussen de stad en de wereld. Met de sporen van die uitwisseling vertelt het MAS nieuwe verhalen. Over de stad, de stroom en de haven. Over de wereld in al zijn verscheidenheid. Over de eeuwenlange verbondenheid van Antwerpen met de wereld. Dat is de unieke combinatie van het MAS: het is Antwerps én het is mondiaal‘. En verder:
‘Het MAS vertelt dit verhaal aan de hand van een tijdelijke tentoonstelling, een kijkdepot en vier thema's waarin iedereen zich kan terugvinden. De thema's zijn verdeeld over vijf verdiepingen.
- Machtsvertoon | Over prestige en symbolen
- Wereldstad | Over hier en elders
- Wereldhaven | Over handel en scheepvaart
- Leven en dood | Over mensen en goden + Over boven- en onderwereld’.

Onderga het!
U voelt het al: schuifelen door onbestemde, schaars verlichte ruimtes, langs een beperkte thematische selectie uit de collecties, videobeelden en kinderhoekjes. Geografie en Chronologie zijn losgelaten als referentiekaders, vitrines en schilderijenwanden zijn er nauwelijks, de toelichtingen maken vaak een beperkte en willekeurige indruk. Er is veel moois te zien, vooral uit het KMSKA (hier is trouwens een mooie trouvaille te zien: een paar hele kleine schilderijtjes, waaronder ‘Madonna bij de Fontein’ van Jan van Eyck, zijn opgesteld met één stoel voor één bezoeker tegelijk; dat is0818VG Perron06 wel een heel mooie manier om eindelijk eens al die details van Van Eyck goed te kunnen bekijken). En al die mooie scheepsmodellen en andere maritieme voorwerpen uit het Nationaal Scheepvaartmuseum, dat zal altijd een overladen maar interessante ‘voor elck wat wils’ verzameling blijven – leuk voor jong en oud. Maar bij die etnografica wordt het al gauw problematisch: worden die voor ons buitenissige voorwerpen inzichtelijker als topografie en volgtijdelijkheid ontbreken en we er etiketten als Machtsvertoon en Leven en dood (wat valt niet onder Leven en Dood?) voor in de plaats krijgen?

For something completely different
Aan het Valkenburgse Meer bij Valkenburg Z.H. is het Nationaal Smalspoormuseum gevestigd, een van de belangrijkste smalspoormusea van Europa.
‘Van lorrie tot stoomlocomotief, van mijnwagen tot personenvervoer, alles vindt u in het Nationaal Smalspoormuseum. Deze vorm van transport was tot vijftig jaar geleden niet weg te denken bij de aanleg van wegen, dijken en kanalen, in de turfwinning en de tuinbouw en niet te vergeten bij de vele steenfabrieken die ons land kende. (….) In het museum vindt u een overzicht van de geschiedenis van het smalspoor. Foto's, video, maquettes en modellen geven een overzicht van de vele toepassingen van smalspoor. Tientallen echte stoom- en motorlocomotieven, die na hun actieve loopbaan in de collectie van de Nationale Smalspoorstichting zijn gekomen, kunt u van dichtbij bewonderen. Sommige zijn opgeknapt of zorgvuldig gerestaureerd, andere in de staat zoals ze in de bedrijven konden worden aangetroffen. (….) Kinderen mogen (als ze voorzichtig zijn) gerust met hun handen kijken. (….) Het is bovendien ook leerzaam, want de medewerkers van het Smalspoormuseum zijn graag bereid uit te leggen hoe bijvoorbeeld een stoomlocomotief werkt. Ze kunnen daarbij ook laten zien waarvoor alles dient. (……) En als de kleintjes uitgekeken zijn, maar de groten hebben er nog geen genoeg van, dan is er speciaal voor hen een houten treinbaan en elektrische speelgoedtreinen en een kleurhoek voor de liefhebbers.’ En… er worden ook ritjes gemaakt met smalspoortreintjes die door de vrijwilligers van het museum prachtig zijn opgeknapt.

Smalspoormuseum is beautiful
Geen Schakel tussen Industrie en Samenleving of Infrastructuur voor tijdloze innovatie of zoiets, maar rechttoe rechtaan een indrukwekkende hoeveelheid treintjes, een in stijl gebouwd station, de juiste locomotievenloodsen, voorzien van uitputtende documentatie. En dat alles vrijwel geheel tot stand gebracht door vrijwilligers, serieuze iets oudere mannen met hart voor hun treinen. Ik schat dat ook mensen die nog nooit belangstelling hebben gehad voor (smal)spoortreinen hier onder de bekoring raken van deze zorgvuldig in stand gehouden machinerie. Een serieus museum dat zonder de cultuurbegroting te belasten op een tijdloze manier volledig aan de criteria van het cultuurbeleid van de regering voldoet. Geen multimediale knievallen naar jeugd en allochtonen, maar een goed overzicht waaruit iedere bezoekers zijn eigen verhaal kan gaan maken.

Individu en massa
Ging het daar niet om in het cultuurbeleid: de mondige burger het aanbod aan informatie en cultuur voor te schotelen waaruit hij het antwoord kan vinden op zijn eigen individuele vraag? Ja en nee? Het onderwijs, van basisschool tot universiteit, wordt steeds meer voorgeprogrammeerd en dus homogener, de meerkeuzevraag van de ‘massa-individualisering’. Proberen die educatieve museummedewerkers met hun actuele visies en thematieken ons een helpende hand te bieden om onszelf te zijn? Zitten ze ons te betuttelen? Zijn ze alleen maar ingezet door de museumdirecties om meer en jonger publiek te lokken? Ik heb wel eens gehoord dat deze kunsthistorici en educatieve medewerkers over hun eigen artistieke voorkeuren net zo meeslepend kunnen vertellen als die mannen in het smalspoorwegmuseum. Moeten we ze de helpende hand bieden?

Ga er heen
Vragen genoeg. Ga zelf kijken in het MAS in Antwerpen en in het nationaal Smalspoormuseum bij Valkenburg. En ja, het 5 sterren Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen is tot 2017 gesloten (het wordt verbouwd door Claus en Kan Architecten uit Nederland) – zouden het Rijks- en Stedelijk Museum in Amsterdam dan al weer open zijn?). Voor de schitterende collectie werken van Rik Wouters (uit het KMSKA en andere collecties) kunt u tot 18 september terecht in Schepenhuis in Mechelen.
 
********************
Doe iets leuks met je geld:
Word donateur van De Leunstoel.
© 2011 Peter Schröder
powered by CJ2