Nummer 1
Jaargang 9
13 oktober 2011
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept print dit artikel sluit venster
De terugkeer van Huis Valmont (Merteuil 1) Willem Minderhout

0901VG Hella
Het ware leven van Madame de Merteuil (1)
 

‘De pony’s zijn alweer weg hoor.’ ’Huh?’ ‘Oh, sorry. Ik zag u zo turen. Ik dacht dat u de pony’s zocht. Die komen hier af en toe grazen om het landschap open te houden. Reuze handig en leuk om te zien.’ ‘Daar heeft u gelijk in, maar ik kijk naar dat kasteeltje daar. ‘Huis Valmont’.’ ‘Kasteeltje? U moet zich vergissen. Hier staat helemaal geen kasteeltje.’ ‘Zeker wel. Hier heeft vroeger de markiezin de Merteuil gewoond.’ ‘Ik geloof dat ik u niet helemaal kan volgen, meneer.’

‘Ik zal het u uitleggen. Als ik in Café de Posthoorn zit, zie ik Maarten Koning en Nicolien aan een tafeltje zitten. Maarten geniet van zijn jenever en ergert zich tegelijkertijd aan de platte praat van de gasten om zich heen. Nicolien praat over haar dementerende moeder. Als ik over het duin in de Bosjes van Poot loop zie ik hoofdpersonen uit de romans van Willem Brakman naar Duindorp kijken. En als ik hier sta zie ik het kasteeltje van Madame de Merteuil.’

‘Posthoorn, Duindorp, kasteeltje. U praat wartaal. Hoe weet u dat hier een kasteeltje gestaan heeft?’ ‘Dat heeft Hella Haasse verzonnen. Kent u Liaisons dangereuses?’ ‘Wat zegt u? Hella Haasse heb ik wel eens van gehoord. Die is toch net overleden? Zong zij niet bij Cuby and the Blizzards?’ ‘Nee Hella Haasse was een schrijfster. Aan het eind van het achttiende-eeuwse prachtboek Liaisons Dangereuses van Choderlos de Laclos ontvlucht de hoofdpersoon, Madame de Merteuil, overladen met schande, Frankrijk en vestigt zich in Nederland. Choderlos zegt niet waar ze uiteindelijk terecht komt, maar voor een adellijke dame ligt Den Haag natuurlijk voor de hand. En hier volgt de brainwave van mevrouw Haasse: waar anders kon zij wonen dan aan de Daal en Bergselaan in ‘Huis Valmont’?’

‘U spreekt in raadsels, meneer. Volgens mij bent u een beetje raar. Staat daar te turen naar een verzonnen kasteel … Voor dat soort hersenschimmen hoeft u uw huis toch niet uit?’ ‘Daar heeft u gelijk in. Dat doe ik dan ook niet. Ik zit geriefelijk achter mijn laptop en verbeeld me de verzinsels van mevrouw Haasse.’ ‘U zit helemaal niet achter uw laptop. U staat hier naast me naar Wapendal te kijken. Een klein, maar aantrekkelijk natuurgebiedje aan de Daal en Bergselaan te Den Haag.’ ’Dat denkt u maar. Ik heb u erbij verzonnen om een dialoog te kunnen schrijven. Tot nu toe bevalt u me echter geenszins. U maakt een tamelijk domme indruk op me.’

‘U mag zich wel wat respectvoller uitdrukken, vind ik!’ ‘Dat valt nog te bezien. Ik weet nog niet wat voor gesprekspartner ik precies van u zal maken. Tot nu toe bent u een zure oude man die lichtjes uit zijn mond ruikt en sproeit bij het praten.’ ‘Ongehoord! Vlerk!’ ‘Inderdaad. Ik denk dat ik u omfantaseer tot een aantrekkelijke en geïnteresseerde jongedame. Dat past beter in het verhaal dat ik wil vertellen.’

‘Tjeempie. U kunt goed fantaseren.’ ‘Je ziet er inderdaad fantastisch uit. Laat de lezer het verder maar zelf verzinnen.’ ‘Nou zeg, wat flauw. U kunt me toch wel beschrijven.’ ‘Je karakter zal wel uit je woorden duidelijk worden.’

‘Dus daar stond volgens Hella Haasse het kasteel van ehhh, hoe heette ze ook alweer?’ ’Madame de Merteuil.’ ‘En waarom zou dat hier gestaan hebben?’ ‘Ik zal het je vertellen. Madame de Merteuil speelde in Liaisons Dangereuses samen met haar voormalige minnaar Valmont een gevaarlijk spel met de harten van gewichtige heren, kuise dames en levenslustige jongemannen en juffrouwen. Valmont en zij waren volstrekt amoreel en manipuleerden hun ‘slachtoffers’ net zolang tot het vernis van hun beschaving losliet en ze zich overgaven aan hun hartstochten.’

‘Ja, en? Wat heeft dat met de Daal en Bergselaan te maken?’ ‘Spreek je Frans? Valmont. Dalberg. Daal en Bergselaan. Hier moet ze gewoond hebben. Alleen, ver van haar geliefde Parijs, moet Madame de Merteuil een buitenhuis aan een laan die in naam zo aan haar oude geliefde herinnert bijzonder op prijs gesteld hebben.’

‘Maar een romanfiguur bestaat toch niet echt?’ ‘Meen je dat? Weet je nog wie je achttiende-eeuwse betoverovergrootmoeder was? En als je dat weet, weet je wat voor vrouw dat was, wat ze deed en wat ze dacht?’ ‘Gossie, nee. Geen idee.’ ‘Madame de Merteuil en Valmont hebben misschien niet echt bestaan, maar ze leven nog voort in het boek van Choderlos de Laclos, een aantal fantastische speelfilms, de hoofden van talloze mensen en in een boek van Hella Haasse.’
‘Wat intrigeerde Hella Haasse dan zo in die Madame de Merteuil?’ ‘De rol van de vrouw in de geschiedenis.’ ‘De vrouw in de geschiedenis? Het is toch gewoon een personage in een roman?’ ‘Het loon van de ondeugd, lieve schat.’ ‘Ik geloof niet dat ik u kan volgen.’ ‘Het is eigenlijk het thema van die andere achttiende-eeuwse markies – madame de Merteuil was markiezin – de markies de Sade. Slechtheid wordt beloond en de deugdzamen worden vergeten, vooral als het vrouwen betreft. Deugdzame vrouwen halen alleen de geschiedenisboekjes als ze hun kuisheid met de dood hebben moeten bekopen. Vrouwen die hun stempel op de geschiedenis hebben gedrukt zijn veelal verre van kuis en worden daarom meestal, net als Madame de Merteuil, als ‘slecht’, zelfs als monsters, bestempeld. Bij mannen ligt dat anders. Moordenaars die de macht weten te verwerven, gedenken wij als ‘helden’.’

‘Ik ben ook verre van kuis. Denkt u dat ik ook mijn stempel op de geschiedenis zal drukken?’ ‘Hella Haasse schrijft: ‘de man heeft, geslachtelijk gesproken, kans op ‘geluk’ zolang hij als man wordt beschouwd, dat wil zeggen als mens met daadwerkelijke of potentiële maatschappelijke macht, en dat kan in onze cultuur wel zeventig jaar of langer duren. Voor de vrouw valt macht-hebben samen met aantrekkelijk of vruchtbaar zijn; dat betekent dat zij hooguit vijftien of twintig jaar beschouwd wordt als begeerlijk, moeite en aandacht waard.’ ‘Zo kort maar?’ ‘Dat schrijft Hella Haasse.´ ´Daar moet u me toch maar iets meer van vertellen, want dat vind ik een verontrustende gedachte.´ ´Dan zul je toch tot de volgende editie van De Leunstoel moeten wachten.´

´Zien we elkaar dan weer hier? Bij Wapendal aan de Daal en Bergselaan?‘ ‘Afgesproken!’
 
*******************************
In nummer 0818 stond een interview met Lars Klein over de uitbreiding van boekhandel Jacques Baas in Driebergen.
Die is inmiddels gerealiseerd. Ga er eens kijken! Als Driebergen te ver weg is kun je boeken bestellen (indien gewenst met thuisbezorging!) via: www.boekhandelbaas.nl . De slogan die ze daarvoor hebben bedacht is de volgende.
'Omdat er altijd een Baas boven Bol is!


© 2011 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "De wereldliteratuur roept" - reageer
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
De terugkeer van Huis Valmont (Merteuil 1) Willem Minderhout
0901VG Hella
Het ware leven van Madame de Merteuil (1)
 

‘De pony’s zijn alweer weg hoor.’ ’Huh?’ ‘Oh, sorry. Ik zag u zo turen. Ik dacht dat u de pony’s zocht. Die komen hier af en toe grazen om het landschap open te houden. Reuze handig en leuk om te zien.’ ‘Daar heeft u gelijk in, maar ik kijk naar dat kasteeltje daar. ‘Huis Valmont’.’ ‘Kasteeltje? U moet zich vergissen. Hier staat helemaal geen kasteeltje.’ ‘Zeker wel. Hier heeft vroeger de markiezin de Merteuil gewoond.’ ‘Ik geloof dat ik u niet helemaal kan volgen, meneer.’

‘Ik zal het u uitleggen. Als ik in Café de Posthoorn zit, zie ik Maarten Koning en Nicolien aan een tafeltje zitten. Maarten geniet van zijn jenever en ergert zich tegelijkertijd aan de platte praat van de gasten om zich heen. Nicolien praat over haar dementerende moeder. Als ik over het duin in de Bosjes van Poot loop zie ik hoofdpersonen uit de romans van Willem Brakman naar Duindorp kijken. En als ik hier sta zie ik het kasteeltje van Madame de Merteuil.’

‘Posthoorn, Duindorp, kasteeltje. U praat wartaal. Hoe weet u dat hier een kasteeltje gestaan heeft?’ ‘Dat heeft Hella Haasse verzonnen. Kent u Liaisons dangereuses?’ ‘Wat zegt u? Hella Haasse heb ik wel eens van gehoord. Die is toch net overleden? Zong zij niet bij Cuby and the Blizzards?’ ‘Nee Hella Haasse was een schrijfster. Aan het eind van het achttiende-eeuwse prachtboek Liaisons Dangereuses van Choderlos de Laclos ontvlucht de hoofdpersoon, Madame de Merteuil, overladen met schande, Frankrijk en vestigt zich in Nederland. Choderlos zegt niet waar ze uiteindelijk terecht komt, maar voor een adellijke dame ligt Den Haag natuurlijk voor de hand. En hier volgt de brainwave van mevrouw Haasse: waar anders kon zij wonen dan aan de Daal en Bergselaan in ‘Huis Valmont’?’

‘U spreekt in raadsels, meneer. Volgens mij bent u een beetje raar. Staat daar te turen naar een verzonnen kasteel … Voor dat soort hersenschimmen hoeft u uw huis toch niet uit?’ ‘Daar heeft u gelijk in. Dat doe ik dan ook niet. Ik zit geriefelijk achter mijn laptop en verbeeld me de verzinsels van mevrouw Haasse.’ ‘U zit helemaal niet achter uw laptop. U staat hier naast me naar Wapendal te kijken. Een klein, maar aantrekkelijk natuurgebiedje aan de Daal en Bergselaan te Den Haag.’ ’Dat denkt u maar. Ik heb u erbij verzonnen om een dialoog te kunnen schrijven. Tot nu toe bevalt u me echter geenszins. U maakt een tamelijk domme indruk op me.’

‘U mag zich wel wat respectvoller uitdrukken, vind ik!’ ‘Dat valt nog te bezien. Ik weet nog niet wat voor gesprekspartner ik precies van u zal maken. Tot nu toe bent u een zure oude man die lichtjes uit zijn mond ruikt en sproeit bij het praten.’ ‘Ongehoord! Vlerk!’ ‘Inderdaad. Ik denk dat ik u omfantaseer tot een aantrekkelijke en geïnteresseerde jongedame. Dat past beter in het verhaal dat ik wil vertellen.’

‘Tjeempie. U kunt goed fantaseren.’ ‘Je ziet er inderdaad fantastisch uit. Laat de lezer het verder maar zelf verzinnen.’ ‘Nou zeg, wat flauw. U kunt me toch wel beschrijven.’ ‘Je karakter zal wel uit je woorden duidelijk worden.’

‘Dus daar stond volgens Hella Haasse het kasteel van ehhh, hoe heette ze ook alweer?’ ’Madame de Merteuil.’ ‘En waarom zou dat hier gestaan hebben?’ ‘Ik zal het je vertellen. Madame de Merteuil speelde in Liaisons Dangereuses samen met haar voormalige minnaar Valmont een gevaarlijk spel met de harten van gewichtige heren, kuise dames en levenslustige jongemannen en juffrouwen. Valmont en zij waren volstrekt amoreel en manipuleerden hun ‘slachtoffers’ net zolang tot het vernis van hun beschaving losliet en ze zich overgaven aan hun hartstochten.’

‘Ja, en? Wat heeft dat met de Daal en Bergselaan te maken?’ ‘Spreek je Frans? Valmont. Dalberg. Daal en Bergselaan. Hier moet ze gewoond hebben. Alleen, ver van haar geliefde Parijs, moet Madame de Merteuil een buitenhuis aan een laan die in naam zo aan haar oude geliefde herinnert bijzonder op prijs gesteld hebben.’

‘Maar een romanfiguur bestaat toch niet echt?’ ‘Meen je dat? Weet je nog wie je achttiende-eeuwse betoverovergrootmoeder was? En als je dat weet, weet je wat voor vrouw dat was, wat ze deed en wat ze dacht?’ ‘Gossie, nee. Geen idee.’ ‘Madame de Merteuil en Valmont hebben misschien niet echt bestaan, maar ze leven nog voort in het boek van Choderlos de Laclos, een aantal fantastische speelfilms, de hoofden van talloze mensen en in een boek van Hella Haasse.’
‘Wat intrigeerde Hella Haasse dan zo in die Madame de Merteuil?’ ‘De rol van de vrouw in de geschiedenis.’ ‘De vrouw in de geschiedenis? Het is toch gewoon een personage in een roman?’ ‘Het loon van de ondeugd, lieve schat.’ ‘Ik geloof niet dat ik u kan volgen.’ ‘Het is eigenlijk het thema van die andere achttiende-eeuwse markies – madame de Merteuil was markiezin – de markies de Sade. Slechtheid wordt beloond en de deugdzamen worden vergeten, vooral als het vrouwen betreft. Deugdzame vrouwen halen alleen de geschiedenisboekjes als ze hun kuisheid met de dood hebben moeten bekopen. Vrouwen die hun stempel op de geschiedenis hebben gedrukt zijn veelal verre van kuis en worden daarom meestal, net als Madame de Merteuil, als ‘slecht’, zelfs als monsters, bestempeld. Bij mannen ligt dat anders. Moordenaars die de macht weten te verwerven, gedenken wij als ‘helden’.’

‘Ik ben ook verre van kuis. Denkt u dat ik ook mijn stempel op de geschiedenis zal drukken?’ ‘Hella Haasse schrijft: ‘de man heeft, geslachtelijk gesproken, kans op ‘geluk’ zolang hij als man wordt beschouwd, dat wil zeggen als mens met daadwerkelijke of potentiële maatschappelijke macht, en dat kan in onze cultuur wel zeventig jaar of langer duren. Voor de vrouw valt macht-hebben samen met aantrekkelijk of vruchtbaar zijn; dat betekent dat zij hooguit vijftien of twintig jaar beschouwd wordt als begeerlijk, moeite en aandacht waard.’ ‘Zo kort maar?’ ‘Dat schrijft Hella Haasse.´ ´Daar moet u me toch maar iets meer van vertellen, want dat vind ik een verontrustende gedachte.´ ´Dan zul je toch tot de volgende editie van De Leunstoel moeten wachten.´

´Zien we elkaar dan weer hier? Bij Wapendal aan de Daal en Bergselaan?‘ ‘Afgesproken!’
 
*******************************
In nummer 0818 stond een interview met Lars Klein over de uitbreiding van boekhandel Jacques Baas in Driebergen.
Die is inmiddels gerealiseerd. Ga er eens kijken! Als Driebergen te ver weg is kun je boeken bestellen (indien gewenst met thuisbezorging!) via: www.boekhandelbaas.nl . De slogan die ze daarvoor hebben bedacht is de volgende.
'Omdat er altijd een Baas boven Bol is!
© 2011 Willem Minderhout