Werkelijk, ik verbaas mij over mijn eigen ergernissen. Neem deze, ergernis nummer 252:

'Smartlappen die niet voldoende smartelijk worden gezongen.'

Trouwens, nu ik er zo over denk, bestaan smartlappen eigenlijk überhaupt nog? Zo’n jaar of vijfentwintig geleden waren er deugdelijke smartlappen, al dan niet voldoende smartelijk gezongen; bijvoorbeeld door de Zangeres Zonder Naam of door André Hazes, waarschijnlijk de laatste der Mohicanen - de aarde op zijn graf is nog vrij vers, bij wijze van spreken. Wie kunnen wij als zijn opvolger aanstellen, Frans Bauer? Nee, want die zingt niet over dronkenschap, ellende, broedertwist, op straat staan, lege buik, geen één vriend meer hebben, enzovoort. Koos Alberts? Maar waar is hij gebleven? Worden zijn platen nog gedraaid en zo ja, waar, welke zender, en komt hij nog op televisie? Marianne Weber, waarover zingt zij? Bloemen en geluk en regenbogen. Grauw ongeluk, de ellende van het krot, vader die drinkt en moeder die haar lichaam verkoopt staan niet op haar repertoire, als je haar roze/wit/blauw gestreepte gekweel die term kunt meegeven.

Kortom, het donkerbruine vermoeden rijst bij mij dat de smartlap tot het verleden behoort, tenzij ik de radiozenders die de oude voorraad nog afspelen of mogelijke nieuwkomers laten debuteren niet weet te vinden, dan heb ik niks gezegd. Er schiet me ineens een liedje te binnen dat ik een jaar of vijf, zes geleden op een zender voor hoofdzakelijk Nederlandstalig werk mocht horen, gezongen door Corrie (van De Rekels) in duet met Pierre Kartner (van Vader Abraham). Deze smartlap, een hele echte, ging over een heroïnehoertje en heette 'Een tripje voor Jenny' en was wat mij betreft het allerlaatste levensteken van de smartlap (de smartelijkheidsfactor van de zang haalde overigens wel het, lees mijn, gestelde niveau). Verder graven en spitten heeft geen zin, we zullen niet stuiten op een ferme kluif.

Blijft mijn verwondering over de aangehaalde ergernis. Ik luisterde vroeger namelijk niet vaak naar zenders die grossierden in smartlappen. Misschien heb ik óóit ‘s een beunhaas een smartlap horen zingen zonder de benodigde smartelijkheid en mij meteen dermate geërgerd dat ik hem op de lijst zette. Zo zal het gegaan zijn. ‘n Tikkeltje overdreven, vind ik nu.

Maar goed, omdat we dan toch middenin de smartlap zitten, zal ik de Encyclopedie van de Nederlandse Popmuziek erover raadplegen, er staat me iets van bij dat daarin de smartlap als genre een plekje heeft gekregen.

Jawel, een volle kolom gewijd aan de Nederlandse smartlap, opkomst en ondergang. De schrijvers besluiten hun tekst over de smartlap als volgt:

'Kenners van het genre zien de laatste jaren een teruggang van de belangstelling voor de smartlap.'(…..) 'De sociale diensten hebben de scheuren in de broekies van de Jantjes gestopt en de meid van de straat is al lang geaccepteerd als maatschappelijk

verschijnsel. Slechts het liefdesverdriet is gebleven.'

Het boek, dat stamt uit negentiennegentig, geeft een prachtige omschrijving van een smartlap:

'Een smartlap is een in de Nederlandse taal gezongen droevig lied, waarin eenvoudig leed de boventoon voert. Wees- en stiefkinderen, verloren liefdes, gewonde soldaten, scheidende ouders en meiden van de straat zijn doorgaans het onderwerp en lijdend voorwerp in deze volkszangen.'

Gewonde soldaten? Niet op voorraad, alleen vredesmissies, maar die strompelen niet gewond door Nederlandse straten. Wees- en stiefkinderen? Nog wel voorradig maar onder een andere naam: probleemjongeren. Deze groep leent zich niet voor vocale lyriek. Scheidende ouders? We hebben nu vrijwel uitsluitend scheidende ouders waarover niet wordt gezongen, te normaal. Meiden van de straat? Heroïnehoertjes hebben we, worden nu en dan bezongen (Tripje voor Jennie) en voorts bijverdienende studentes bij Escort-bureaus en binnengesmokkelde misleide vrouwen uit Oostbloklanden; ook zij worden niet bezongen. Dronkenschap? Drank is inmiddels de legitimatieproblematiek bij jongeren geworden, zit geen muziek in. Overigens is het volwassen drankprobleem verdrongen door het leed van de roker in een almaar rookvrijer wordende samenleving, maar... geen lied. We hebben eenzame allenige oudjes: geschikt voor een droef lied, maar …. wordt afgehandeld door vrijwilligers en sociale instellingen, niemand zingt erover op smartelijke tonen. Hele volksstammen kinderen met weekendouders hebben we; maar over hen wordt ook al geen zielig lied aangeheven, terwijl het leven van deze verwende en verwaarloosde, aan beeldschermen en mobieltjes verslaafde, schepsels voorwaar geen gelukkige reis zal zijn.

Het is duidelijk: pathos is uit. Misschien over een poos weer helemaal in. We houden het in de gaten. Voorop blijft natuurlijk staan dat de nieuwe generatie smartlappenzangers die ooit zal verrijzen, hun smartlappen met voldoende smartelijkheid dienen te vertolken, dat blijft een stringente eis.

 

*****************************************