Portugal, officieel de Portugese Republiek (Portugees: República Portuguesa) een eertijds overheersende wereldmacht met gebiedsdelen waar tot ver in Zuid-Amerika de Portugese taal werd gesproken, heeft veel van zijn invloed verloren. Gespeend van delfstoffen als kolen, gas en olie is het in hoge mate afhankelijk geworden van een onzekere inkomstenbron als toerisme (wat het nu grotendeels laat afweten). Het is weliswaar ‘s werelds grootste producent van kurk, maar sinds de meeste wijnflessen inmiddels voorzien zijn van schroefdoppen is er weinig vraag naar dat fraaie natuurlijke product. De voortreffelijke Douro wijn (wél met kurk) vindt gek genoeg weinig aftrek in het buitenland. Terwijl de vakken bij AH en Jumbo in Nederland vol liggen met Spaanse wijnen is het daar lang zoeken naar de Douro wijn. 

Zeezout is er, en dat ligt in bergen opgestapeld langs de zuidkust. Maar wat kost een bus zout? 69 cent, en daar doet een gezin een jaar mee. Hoewel het land op de index van de menselijke ontwikkeling (?) op de 41ste plaats staat in de groep van hoog ontwikkelde landen, zou je met enig voorbehoud kunnen zeggen dat het er economisch gezien niet bijster goed voor staat. De leegstaande dorpen zijn daar een bewijs voor. Er is veel leegstand. Een jong gezin woont er niet meer. Dat trekt zo snel mogelijk naar Lissabon of Porto, in de hoop daar beter betaald werk te kunnen krijgen.

Ook weer eens onze oude vriendin en Portugalcorrespondent Nienke opgezocht, die al bijna 30 jaar hier woont, waarvan de laatste drie jaar in Guerreiros do Rio (58 inwoners). Vanwege het heuvelachtige en bochtige traject namen we de bus die vanaf de kustplaats Vila Real de Santo Antonio twee keer per dag in noordelijke richting rijdt, 's morgens om 6 uur en 's middags om 4 uur, waarbij je ruimschoots op tijd bij de bushalte dient te staan, want hij wil ook wel eens een kwartiertje eerder vertrekken, wat ons bijna overkwam. Een dag later in gezelschap van Nienke een bezoekje gebracht aan het schilderachtige dorp Alcoutim, waar in de grensrivier Guardiana, met Spanje aan de overkant, tientallen zeilboten voor anker liggen waarop mensen wonen die met de wereld liefst zo weinig mogelijk te maken willen hebben. Ze blijven meestentijds aan boord van hun schip. Als het dood tij is, tussen eb en vloed, varen ze met hun dinghy naar een aanlegsteiger in Portugal of Spanje, waar hun auto staat, en doen daar hun noodzakelijke inkopen. 

Langs een groot deel van de de zuidkust van Portugal rijdt een dieseltreintje dat van begin tot eind 31 stations aandoet. De meeste van die stopplaatsen zijn verwaarloosd, ruitjes ingegooid en beklad met graffiti. Ook de trein heeft zijn beste tijd gehad, terwijl door het enkelspoor een frontale botsing niet valt uit te sluiten. Ook zijn de meeste stations niet direct in het centrum van het betreffende dorp of stad gelegen, zodat het handig is een fiets mee te nemen in de trein. Dat mag, en zelfs zonder betaling. Daarvoor is in elke trein ruimte ingericht. De oude voertuigen staan echter zo hoog op de wielen dat het een hele klus is je fiets in- of uit te tillen. Ook wordt je voor die handeling niet veel tijd gegund. Enfin, wij ondernamen deze expeditie waarvoor we veiligheidshalve naar het beginstation Vila Real reden waar ons genoeg tijd werd gegund de fietsen in de trein te hijsen. 

Ons doel was Tavira, maar we besloten een halte eerder uit te stappen voor een ritje langs de zoutvelden. En daar waren ze, de zoutbergen, groot genoeg om de hele wereldbevolking een zilte smaak in de mond te bezorgen. Tavira is een verademing vergeleken bij de voor het merendeel uitgestorven vakantiedorpen in Oostelijk Algarve. Ons voornaamste doel in deze stad was de ‘Camera Obscura’. Een optisch systeem van spiegels en lenzen wat zich bevind op de top van een oude watertoren, waarbij op een 2 meter rond scherm te zien is wat er op hetzelfde moment gebeurt in de stad. De toren was wegens renovatie gesloten maar op ons verzoek mochten we toch naar boven, zij het niet met de lift maar, buiten om de toren heen, via een 75 treden tellende enge trap. Spectaculair daar bovenop. Verder werd ons nog verteld dat Tavira maar liefst 21 kerken telt waarvoor bij gebrek aan belangstelling maar één priester beschikbaar is. Waar moet het heen met de gelovige wereld! 

Een dagje later fietsten we met 10 kilometer per uur, de maximum snelheid die geldt op de rijwielpaden van Ayamonte en omgeving in het zuiden van Spanje. Veel sneller is trouwens niet aan te bevelen, want alle goeie bedoelingen ten spijt hebben ze er in dit deel van Spanje geen kaas van gegeten een veilig fietspad te creëren. Hobbels, gaten in het pad en plotseling opduikende stoepranden maken dat je duivels goed moet uitkijken niet op de straat te belanden. Ingescheept op de ferry van Vila Real (Portugal) arriveerden we na een tochtje van twintig minuten bijna anderhalf uur later in Spanje. How come? Spanje hanteert net als Nederland de middel-europese tijd terwijl het eigenwijze Portugal weigert de klok een uur vooruit te zetten. Oppassen geblazen dus want de laatste ferry vanuit Spanje gaat om 6 uur, Portugese tijd 5, en andere mogelijkheden zijn er niet terug te keren naar de plaats waar wij tijdelijk verblijven. 

Op de heenweg, om half elf ondervonden wij nauwelijks controle op vaccinatiebewijs en paspoort, maar op de terugweg om 4 uur, 5 uur dus in Spanje, was het andere koek. De QR-telefooncode werd zorgvuldig gecontroleerd, maar ook onze paspoorten werden aan een nader onderzoek onderworpen, alsof het Schengenakkoord van 1985 er per direct was opgeheven. Wij mochten aan boord, maar minder geluk hadden twee keurig geklede ‘niet roomwitte blanken’ die de overtocht wilden maken. Weliswaar in het bezit van tickets en telefoon met QR-codes werd hen toch de toegang tot het schip geweigerd. En niet door geüniformde beambten met een pet op hun kop, maar door de twee man die het schip aanlegden, de klep lieten zakken en de kaartjes controleerden. Het leek er wel heel erg op dat de twee botweg door hun huidskleur de toegang tot Portugal werd ontzegd. Plotseling was mijn liefde voor de gastvrijheid van Portugal danig bekoeld. 

Wat deden wij gisteren nog meer als bevoorrechte Europeanen? We reden in zuidwestelijke richting naar het Spaanse Playa de Isla Candela, waar zich net als in Portugese badplaatsen geen levend wezen op straat bevond. Fraaie villa's en nog mooiere, in Moorse stijl gebouwde vakantiepaleizen. Alles potdicht en afgegrendeld op één tentje na, waar we met een schitterend uitzicht (en in de warme zon) een heerlijke lunch verorberden. Later weer terug in Ayamonte hadden we nog een gesprekje met een Nederlands echtpaar dat in Zwitserland woonde, het klimaat daar, net als het Nederlandse, haatte en vastbesloten was zich over niet al te lange tijd in het zuiden van Portugal of Spanje te vestigen. Kon ik inkomen.