 |
|
|
|
|
 |
 |
archiefvorig nr.lopend nr. |
 |
|
 |
 |
|
 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
 |
|
 |
|||||||||||||||||||||||||||
| Beschouwingen > Brief uit ... | ||||
| ... Tresoar; de 'Sound Toll' registers * | Dik Kruithof | |||
  In de jaren tachtig kreeg het Rijks Archief Fryslan (nu Tresoar) het bedrijfsarchief van de firma Kingma uit Makkum, een handelsonderneming die ontstaan was uit een familiebedrijf van kapiteins op de Oostzeevaart. De Oostzeevaart was de handel die de haven van Amsterdam groot maakte: wijn, zout en zuidvruchten naar het Oostzeegebied en graan, hout en lijnzaad op de terugweg. Vanaf rond 1500 waren veel Friese zeelieden betrokken bij deze handel. Het was een oude traditie, want rond 800 waren de Friezen er al bekend mee. Alleen werd toen nog niet de gevaarlijke route om Denemarken heen gebruikt, maar die via de stapelplaats Ribe en dan over land naar de Oostzee (waar nu een kanaal ligt). Dorestad was het Friese handelscentrum. De Deense koningen zijn al vroeg begonnen met het heffen van tol bij de doorvaart van de Sont. Vanaf 1497 zijn er daardoor gegevens bekend. Van 1550 tot 1857 is ieder schip dat door de Sont kwam vastgelegd in de registers, die 1,8 miljoen passages bevatten uit die periode. Vooral in de jaren van 1580 tot 1795 was het aandeel van schepen uit Holland, Friesland en de Waddeneilanden erg groot. In 2000 heeft Tresoar de microfilms van de registers gekocht. Uiteraard werd er een projectgroep opgericht om het antwoord te krijgen op de vraag hoe al deze gegevens toegankelijk te maken, voor zoveel mogelijk onderzoekers. De Rijksuniversiteit Groningen maakte ook deel uit van de groep. Uiteraard was de conclusie dat alles op internet zou moeten komen. Met bijdragen van NWO, regionale fondsen, Huygens ING en het ‘historische computer-instituut’ van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen is dit ter hand genomen. De eerste stap was dat 1,5 miljoen ‘doorvaarten’ zijn ingevoerd door medewerkers van de sociale werkvoorziening in Nijmegen. Sinds oktober 2013 is een groep van 50 vrijwilligers bezig met de laatste 300.000 doorvaarten, waarvan er al ruim  200.00 online staan. Ze werken thuis met een programma dat hiervoor ontwikkeld is.Inmiddels zijn op www.soundtoll.nl zowel de scans van de originele registers als de verwerkte gegevens van 1,7 miljoen passages in te zien. Er wordt veel gebruik van gemaakt: 900 geregistreerde bezoekers maken gebruik van de downloadservice en vormen een netwerk dat elkaar geregeld treft op workshops en conferenties. Ze komen uit alle landen rond de Oostzee, maar ook uit Italië, Spanje en Griekenland. Mogens Jensen, één van de twee vrijwilligers van het project in Denemarken, schrijft voor het jaarverslag verhalen gebaseerd op materiaal uit de archieven. Bijvoorbeeld over de Hollandse schippers die een hoog toltarief probeerden te vermijden met een speciaal type schip dat in Hoorn werd gebouwd: het fluitschip. Dat schip had een peervormige romp, waardoor de meeste ruimte onzichtbaar onder water bleef. Maar dat ging niet lang goed. Stoffel Heddes uit Harlingen was Helsingor (waar de tol werd geheven) zes keer gepasseerd met een schip dat ogenschijnlijk kleiner was dan 100 last, waardoor het viel onder het lage tarief. Toen hij er weer langs kwam, met een lading zout, werd duidelijk dat het schip groter was. Na enig gedoe betaalde hij ‘vrijwillig’ het hogere tarief, ook voor de vorige reizen. Misschien was dit wel het allereerste fluitschip, want het was in 1595 van stapel gelopen in Hoorn. In oktober zullen alle doorvaarten zijn ingevoerd en met nog wat nazorg zal het hele project begin 2020 zijn afgerond. Duidelijke resultaten zijn er ook al: het proefschrift ‘Schipperen in Friesland’ van Simone Steenbeek en het ‘thuisbrengen’ van een scheepswrak voor de kust van Danzig, waarvan vastgesteld kon worden wie de schipper was. ------ Met dank aan Siem van der Woude van Tresoar, die deel uitmaakt van de projectgroep. -------- De plaatjes zijn van de schrijver |
||||
| © 2019 Dik Kruithof | ||||
|
|
|
||
|
powered by CJ2 | |||