archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Het zijn maar woorden delen printen terug
Rasechte Friezen, Bretonnen en Afrikanen Willem Minderhout

1205BS FriesIn de Volkskrant woedde een klein oorlogje tussen vertegenwoordigers van de Fryske Akademy en andere Friese taalpuristen, die het niet eens waren met de voorkeursspelling die de Akademy aan het Fries, pardon: Frysk, wil opleggen. Ik heb me niet in de details verdiept in de stellingenoorlog die aan de andere kant van de Afsluitdijk is ontstaan over de ‘Wurdlist Frysk dy't foar elkenien dúdlikens jout oer de stavering fan it Frysk’, maar het deed me wel denken aan de verzuchting van een Bretonse kennis uit de buurt van Carhaix-Plouguer. Ik vroeg hem naar de school in het centrum van dat stadje waar Bretons wordt onderwezen. Hij haalde zijn schouders op en vertelde me dat hij van huis uit Bretons van de streek spreekt, maar niets begrijpt van het Algemeen Beschaafd Bretons, dat men daar tot leven probeert te wekken.

Het is een probleem van alle tijden. Iedere standaardtaal is tot op zekere hoogte kunstmatig en arbitrair. Dat ‘thuis’ en ‘kijken’ ABN is en ‘thuus’ en ‘kieken’ niet, is ook maar een afspraak. Maar wie kan het iets schelen of je foutloos Fries of Bretons kan schrijven? Als je echt een breed publiek wil bereiken is Nederlands al een vrij kleine taal. Je richt je dus alleen tot de Bretonnen en de Friezen die die taal ook machtig zijn. In plaats van een vergroting van je contactmogelijkheid met mensen met een andere taal, streeft het regiotalisme niet zozeer naar contact, maar naar isolement. Gezellig samen in het reservaat.

Rest wel de vraag wie er dan allemaal wel en niet Fries, Bretons et cetera zijn. Zo ken ik een Lobke Zandstra die in Brabant is opgegroeid en nog een restant zachte g heeft, maar geen woord Frysk spreekt. Volgens mijn theorie van het natiotalisme is zij dus geen Fries en is Mohammed Ben-Saidi, die in Bolsward is opgegroeid en vloeiend Fries spreekt en wellicht zelfs in geval van twijfel de Wurdlist Frysk hanteert, het wel.
Nu hebben wij nog geluk met slechts één streektaal binnen onze landsgrenzen. Een land als Nigeria heeft er volgens Wikipedia 512! Geen wonder, zult u zeggen, dat ze daar de taal van de kolonisatoren, het Engels, maar hebben gehandhaafd als nationale taal om een Babylonische spraakverwarring te voorkomen. De wortels van de voorkeur van het Engels ligt echter nog een spa dieper, zo begrijp ik van Kwame Anthony Appiah 1).

Het zaad van de Afrikaanse identiteit werd namelijk voornamelijk gezaaid door Afro-Amerikanen, die een terugkeer naar Afrika overwogen, of zelfs ondernamen. Deze pioniers waren echter niet geïnteresseerd om zich een of andere lokale taal eigen te maken. Niet alleen was het waarschijnlijk onmogelijk om vast te stellen welke Afrikaanse taal, of talen hun voorouders gesproken hadden, bovendien vonden ze de talen en culturen van Afrika zelf ook minderwaardig. Met het Engels en de in die taal verpakte wetenschap, cultuur en religie (het Christendom) zou de Afrikaanse emancipatie pas echt tot stand komen. Wat een Afrikaan was, was in hun ogen dus volledig gebaseerd op ‘raskenmerken’. Appiah citeert Alexander Crummell, een zwarte Amerikaanse dominee en een van de grondleggers van het Pan-Afrikanisme, die in de 19e eeuw  naar Liberia vertrok om daar de inwoners tot het Christendom te bekeren: ‘Races, like families, are the organisms and ordinances of God; and race feeling, like family feeling, is of devine origin. The extinction of race feeling is just as possible as the extinction of family feeling. Indeed: race is family.’

De jonge staten die na de dekolonisatie ontstonden hielden bovendien de oude koloniale grenzen in stand. Een land als Nigeria kon het zich niet veroorloven om een van de inheemse talen tot standaardtaal te verheffen want dat zou in plaats van een eenheidstaal onvermijdelijk een tweespalttaal zijn 2). Auteurs die in hun eigen taal schreven werden daarom al snel verdacht van separatistische neigingen.

Door etnocentrische identiteiten te vervangen door op taal gebaseerde identiteiten raak je dus de bronnen voor haat en nijd niet kwijt. Misschien moeten we toch Brian maar navolgen: We are all individuals!

1.Kwame Anthony Appiah (1992), In my father’s house, Oxford University Press.
2.De wonderlijke uitzondering is Indonesië, waar niet het Nederlands, maar het kunstmatige Bahasa Indonesia de standaardtaal werd. Dat vraagt om een apart stukje.

-----------------------------------------
De tekening is van Linda Hulshof
Meer informatie op: www.lindahulshof.nl
---------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!


© 2014 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "Het zijn maar woorden" -
Beschouwingen > Het zijn maar woorden
Rasechte Friezen, Bretonnen en Afrikanen Willem Minderhout
1205BS FriesIn de Volkskrant woedde een klein oorlogje tussen vertegenwoordigers van de Fryske Akademy en andere Friese taalpuristen, die het niet eens waren met de voorkeursspelling die de Akademy aan het Fries, pardon: Frysk, wil opleggen. Ik heb me niet in de details verdiept in de stellingenoorlog die aan de andere kant van de Afsluitdijk is ontstaan over de ‘Wurdlist Frysk dy't foar elkenien dúdlikens jout oer de stavering fan it Frysk’, maar het deed me wel denken aan de verzuchting van een Bretonse kennis uit de buurt van Carhaix-Plouguer. Ik vroeg hem naar de school in het centrum van dat stadje waar Bretons wordt onderwezen. Hij haalde zijn schouders op en vertelde me dat hij van huis uit Bretons van de streek spreekt, maar niets begrijpt van het Algemeen Beschaafd Bretons, dat men daar tot leven probeert te wekken.

Het is een probleem van alle tijden. Iedere standaardtaal is tot op zekere hoogte kunstmatig en arbitrair. Dat ‘thuis’ en ‘kijken’ ABN is en ‘thuus’ en ‘kieken’ niet, is ook maar een afspraak. Maar wie kan het iets schelen of je foutloos Fries of Bretons kan schrijven? Als je echt een breed publiek wil bereiken is Nederlands al een vrij kleine taal. Je richt je dus alleen tot de Bretonnen en de Friezen die die taal ook machtig zijn. In plaats van een vergroting van je contactmogelijkheid met mensen met een andere taal, streeft het regiotalisme niet zozeer naar contact, maar naar isolement. Gezellig samen in het reservaat.

Rest wel de vraag wie er dan allemaal wel en niet Fries, Bretons et cetera zijn. Zo ken ik een Lobke Zandstra die in Brabant is opgegroeid en nog een restant zachte g heeft, maar geen woord Frysk spreekt. Volgens mijn theorie van het natiotalisme is zij dus geen Fries en is Mohammed Ben-Saidi, die in Bolsward is opgegroeid en vloeiend Fries spreekt en wellicht zelfs in geval van twijfel de Wurdlist Frysk hanteert, het wel.
Nu hebben wij nog geluk met slechts één streektaal binnen onze landsgrenzen. Een land als Nigeria heeft er volgens Wikipedia 512! Geen wonder, zult u zeggen, dat ze daar de taal van de kolonisatoren, het Engels, maar hebben gehandhaafd als nationale taal om een Babylonische spraakverwarring te voorkomen. De wortels van de voorkeur van het Engels ligt echter nog een spa dieper, zo begrijp ik van Kwame Anthony Appiah 1).

Het zaad van de Afrikaanse identiteit werd namelijk voornamelijk gezaaid door Afro-Amerikanen, die een terugkeer naar Afrika overwogen, of zelfs ondernamen. Deze pioniers waren echter niet geïnteresseerd om zich een of andere lokale taal eigen te maken. Niet alleen was het waarschijnlijk onmogelijk om vast te stellen welke Afrikaanse taal, of talen hun voorouders gesproken hadden, bovendien vonden ze de talen en culturen van Afrika zelf ook minderwaardig. Met het Engels en de in die taal verpakte wetenschap, cultuur en religie (het Christendom) zou de Afrikaanse emancipatie pas echt tot stand komen. Wat een Afrikaan was, was in hun ogen dus volledig gebaseerd op ‘raskenmerken’. Appiah citeert Alexander Crummell, een zwarte Amerikaanse dominee en een van de grondleggers van het Pan-Afrikanisme, die in de 19e eeuw  naar Liberia vertrok om daar de inwoners tot het Christendom te bekeren: ‘Races, like families, are the organisms and ordinances of God; and race feeling, like family feeling, is of devine origin. The extinction of race feeling is just as possible as the extinction of family feeling. Indeed: race is family.’

De jonge staten die na de dekolonisatie ontstonden hielden bovendien de oude koloniale grenzen in stand. Een land als Nigeria kon het zich niet veroorloven om een van de inheemse talen tot standaardtaal te verheffen want dat zou in plaats van een eenheidstaal onvermijdelijk een tweespalttaal zijn 2). Auteurs die in hun eigen taal schreven werden daarom al snel verdacht van separatistische neigingen.

Door etnocentrische identiteiten te vervangen door op taal gebaseerde identiteiten raak je dus de bronnen voor haat en nijd niet kwijt. Misschien moeten we toch Brian maar navolgen: We are all individuals!

1.Kwame Anthony Appiah (1992), In my father’s house, Oxford University Press.
2.De wonderlijke uitzondering is Indonesië, waar niet het Nederlands, maar het kunstmatige Bahasa Indonesia de standaardtaal werd. Dat vraagt om een apart stukje.

-----------------------------------------
De tekening is van Linda Hulshof
Meer informatie op: www.lindahulshof.nl
---------------------------------------
Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer
bij bolcom, via de banner rechts.
Dan steunt u De Leunstoel!
© 2014 Willem Minderhout
powered by CJ2