Het onderwerp is uit de mode. Het staat niet meer op de politieke agenda en dreigt zelfs geheel uit de begroting geschrapt te worden. Hoe genereus kun je zijn! In de jaren zeventig en misschien tachtig waren er mensen die het idee een warm hart toedroegen. Daarvóór behoorde tot de erfenis van President J.F. Kennedy het oprichten van het Peacecorps, een instantie die keurige Amerikaanse jongens en meisjes uitzond naar de bush-bush, om daar hand-en-spandiensten te verlenen om de bevolking te verheffen, c.q. niet te laten verhongeren, niet te laten creperen en niet te laten opvreten door TBC-bacillen.

Op een goed moment, nog niet zo lang geleden, werd vastgesteld dat ontwikkelingshulp niets uitrichtte; de armen bleven arm, terwijl de rijken steeds rijker werden, net als overal op de wereld. Dat schenken van geld had zelfs een negatief effect, want het ondermijnde het zelfvertrouwen van de ontvangers die zich daardoor als nietswaardige bedelaars beschouwden. Onlogisch klinkt dat niet. Overal op de wereld zijn er mensen die het vernederend vinden om hun hand op te houden.

Daar werd iets op gevonden. Geld geven was uit den boze, maar wat was er tegen geld lenen? Daar is niets tegen, het levert wel een probleem. Banken lenen geen geld aan mensen die geen onderpand hebben en arme mensen hebben niets en kwamen zodoende nooit in aanmerking voor een reguliere lening. Iemand bleek daar wel toebereid en hij leende op grote schaal geld aan arme mensen en kreeg daarvoor de Nobelprijs (voor de vrede of iets ander geks, als ik me niet vergis). We hebben het over de zogenaamde microkredieten, waar ook onze prinses Maxima – weet zij veel – zich sterk voor maakt.

Aanvankelijk was ik een groot voorstander. Het leek het ei van Columbus. Tot ik hoorde dat die microkredieten verstrekt werden tegen 20% (!) rente. Je leent het equivalent van vijf kippen en moet er dan zes terugbetalen. Dat zijn maffiapraktijken. Iemand die geld wil lenen, maar geen onderpand heeft, haal je het vel over de neus met een onaflosbaar rentepercentage.

De economen die ik hier mee confronteerden vonden dit een volstrekt redelijke constructie, geheel volgens onze kapitalistische principes. De Nobelprijswinnende uitvinder van deze gouden constructie is er rijk van geworden, maar wat gebeurde er met de overbelaste boer die zijn lening niet kon afbetalen?

Toch hoorde je daar niet veel van. Het microkrediet was een succesverhaal en hèt alternatief voor ontwikkelingshulp. Dé oplossing om derde-wereld-landen uit het slop te helpen. Gelukkig is er op grote schaal onderzoek gedaan naar de gevolgen van deze leningen voor de kleine boer, zijn kruiden telende vrouw, zijn zus met een handeltje in oude kleren. In Afrika vond een omvangrijk onderzoek plaats, waaruit bleek dat deze kredieten tot een enorme ontwrichting in de kleine gemeenschappen van de kredietontvangers konden leiden. Mannen die hun schuld niet konden aflossen pleegden zelfmoord of sloegen op de vlucht en lieten alles in de steek. Vrouwen bleken volhardender en ook succesvoller. Maar toch. Wat doe je mensen aan. Eerst hebben ze niets en dan leen je ze iets en daarna hebben ze minder dan niets, namelijk een levensgrote schuld. Goed voor het zelfvertrouwen. Je hebt je hand niet opgehouden, maar hem af laten hakken.

Niet geven en niet lenen tegen woekerrente, maar wat wel? Er blijkt nog een hele aardige andere optie te bestaan, namelijk geld uitlenen zonder rente te vragen. Banken doen dat natuurlijk niet, maar particulieren kunnen dat wel doen. En er zijn bemiddelende instanties die particulieren in het Westen in contact brengen met leningvragende particulieren in derde-wereld-landen. Zo’n instantie is bv. KIVA (www.kiva.org). Op de website staat een hele lijst van mensen uit Afrika, Zuid-Amerika, Azië, de voormalige SU, die iets willen beginnen (een levensmiddelenwinkeltje, een garage, een akkertje met soja of maïs, een naaiateliertje, een boerderijcollectiefje, etc. etc.) en daarvoor geld nodig hebben. Dat varieert van een paar honderd tot hoogstens twee duizend euro. Wie deze mensen geld wil lenen, kan nooit meer besteden dan 25 euro per persoon. Als je dus 100 euro uit wilt lenen, moet je dat spreiden over vier mensen. Je leent dat geld zonder rente uit en moet maar afwachten of je er wat van terug ziet, maar dan kun je het altijd nog opvatten als een schenking.

Zelf heb ik al een aantal jaren 100 euro uitstaan en ik ben tot nu toe nog nooit teleurgesteld. Alles is terugbetaald en heb ik opnieuw geïnvesteerd of aan KIVA geschonken, want die instantie moet ook leven. Kapitalistisch is dit allemaal niet, maar ik vind het een prettige constructie, waarbij ‘gever’ en ‘ontvanger’ elkaar met opgeheven hoofd in de ogen kunnen kijken. Op de manier zoals ouders hun kinderen te hulp kunnen komen. Een opzetje, een duwtje in de rug en dan verder op eigen benen, zonder dat je je vernederd hoeft te voelen of je trots een deuk krijgt. En 25 euro kan iedereen wel missen, zelfs Geert Wilders, die tenslotte zijn eigen beveiliging (waarvoor ook alweer?) niet hoeft te betalen.

Het is maar een suggestie.