archiefvorig nr.lopend nr.

	Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug De Ploeg Dik Kruithof In het Groninger Museum is een mooie tentoonstelling van de Groninger schildersgroep De Ploeg. De Ploeg, als het niet de enige is dan ik elk geval wel de bekendste kunstenaarsgroep van  Nederland, werd opgericht in 1918 en was het in de eerste jaren meer een vriendengroep dan een vernieuwende kunstbeweging. De vernieuwing kwam pas door buitenlandse contacten en die vloeiden voort uit een gezamenlijke actie die werd ingezet om voor Jan Wiegers een verblijf in het sanatorium in Davos mogelijk te maken. Daar kwam Wiegers in contact met Ernst Kirchner en door hem leerden de Ploegleden het Duitse Expressionisme kennen, wat een belangrijke inspiratie bleek voor ‘de plotselinge uitbarsting van felgekleurde schilderijen, woeste etsen, houtsneden en tekeningen, vergezeld van opzienbarende pamfletten en manifesten’. Want de ploegleden deden meer dan schilderen, ze organiseerden lezingen, tentoonstellingen en wedstrijden en waren op meerdere terreinen van de kunst actief. Duidelijkste voorbeeld hiervan is natuurlijk Hendrik Werkman, die als typograaf en drukker veel van de gezamenlijke groepsuitingen verzorgde en zich vandaar ontwikkelde tot de kunstenaar van uitzonderlijk formaat, die veel meer was dan lid van De Ploeg. De Ploeg organiseerde van alles, bij voorbeeld ook wedstrijden voor leden om reclamecampagnes vorm te geven en zo meer inkomsten te verwerven. Maar ook lezingen van belangwekkende sprekers: een van de mensen die daarvoor naar Groningen kwam was Anton Constandse, wat in de portrettengalerij in de laatste zaal een prachtig portret van Jan Wiegers heeft opgeleverd. Er zijn ook zalen of beter, gangen, met het grafische werk (uitnodigingen en reclame van Ploeg-kunstenaars, uiteraard is Werkman hier belangrijk). Het vignet van De Ploeg, een P in een cirkel, werd ontworpen door Alida Pott. Het ontwerp komt terug op de omslag van de statuten, gemaakt door Werkman. Het nieuwe van De Ploeg was Naar Buiten! Buiten schilderen, waar de Franse impressionisten mee waren begonnen, werd in Groningen pas later gebruikelijk. Een belangrijke inspiratiebron was Vincent van Gogh, van wiens werk in 1896 een tentoonstelling gehouden was in Groningen. De docent aan de Academie Minerva, F.H. Bach, die leermeester was van veel Ploegleden was diep onder de indruk van die tentoonstelling. Het buiten schilderen, maar ook het schilderen van zonnebloemen is door veel ploegleden nagevolgd. Er is ook een mooi drieluik te zien van bij elkaar horende schilderijen van Van Gogh, Bach en Dijkstra. Een bekende naam hierbij is Blauwborgje, een landelijk plekje buiten de stad waar een paar boerderijtjes en leuk struikgewas stonden. Van Jan Altink, Johan Dijkstra en Jan Jordens zijn er schilderijen van Blauwborgje te zien. Overigens is de plek nu alleen nog een hoekje van het industrieterrein Zernike. Overigens leerde Jan Wiegers later van Kirchner om de olieverf te verdunnen met benzine en bijenwas, waardoor het makkelijker werd om snel te werken, wat het buiten schilderen weer bevorderde. In de grootste zaal is een verzameling te zien van Groningse Landschappen van verschillende Ploegschilders. Hier is ook het duidelijke verschil te zien tussen de vroegere Nederlandse landschapsschilders en De Ploeg: een hoge horizon, weinig aandacht voor lucht en wolken, maar de nadruk op het eindeloze en weidse landschap (het mooist te zien bij Jan Altink). In deze zaal ook een leuke verzameling voor- en achterkanten, waarbij van een ouder schilderij de achterkant hergebruikt wordt. Blokjesfantasieën noemden ze het zelf. Mooi is de zaal met de ontwikkeling van Ploegschilders die ‘een andere kant’ uit gingen: Wobbe Alkema ontwikkelde zich tot een veelkleurig Stijlschilder, Werkman werd een van de belangrijkste kunstenaars op de constructivistische vleugel en Jan van der Zee had een korte experimentele fase, met abstracties van landschap, park en stad. De laatste vind ik een hoogtepunt. Dat hoogtepunt ligt voor de samenstellers kennelijk bij de portretten, want dat is de laatste zaal.   Hier en daar heb ik geciteerd uit De Ploeg van Ad Petersen, een prima kunsthistorische scriptie uit 1958, die voor veel schrijvers belangrijk geweest is en in 2000 eindelijk in druk verscheen. -------- De plaatjes zijn van de schrijver © 2018 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "Een omweg waard" -

Vermaak en Genot > Een omweg waard
De Ploeg	Dik Kruithof
In het Groninger Museum is een mooie tentoonstelling van de Groninger schildersgroep De Ploeg. De Ploeg, als het niet de enige is dan ik elk geval wel de bekendste kunstenaarsgroep van  Nederland, werd opgericht in 1918 en was het in de eerste jaren meer een vriendengroep dan een vernieuwende kunstbeweging. De vernieuwing kwam pas door buitenlandse contacten en die vloeiden voort uit een gezamenlijke actie die werd ingezet om voor Jan Wiegers een verblijf in het sanatorium in Davos mogelijk te maken. Daar kwam Wiegers in contact met Ernst Kirchner en door hem leerden de Ploegleden het Duitse Expressionisme kennen, wat een belangrijke inspiratie bleek voor ‘de plotselinge uitbarsting van felgekleurde schilderijen, woeste etsen, houtsneden en tekeningen, vergezeld van opzienbarende pamfletten en manifesten’. Want de ploegleden deden meer dan schilderen, ze organiseerden lezingen, tentoonstellingen en wedstrijden en waren op meerdere terreinen van de kunst actief. Duidelijkste voorbeeld hiervan is natuurlijk Hendrik Werkman, die als typograaf en drukker veel van de gezamenlijke groepsuitingen verzorgde en zich vandaar ontwikkelde tot de kunstenaar van uitzonderlijk formaat, die veel meer was dan lid van De Ploeg. De Ploeg organiseerde van alles, bij voorbeeld ook wedstrijden voor leden om reclamecampagnes vorm te geven en zo meer inkomsten te verwerven. Maar ook lezingen van belangwekkende sprekers: een van de mensen die daarvoor naar Groningen kwam was Anton Constandse, wat in de portrettengalerij in de laatste zaal een prachtig portret van Jan Wiegers heeft opgeleverd. Er zijn ook zalen of beter, gangen, met het grafische werk (uitnodigingen en reclame van Ploeg-kunstenaars, uiteraard is Werkman hier belangrijk). Het vignet van De Ploeg, een P in een cirkel, werd ontworpen door Alida Pott. Het ontwerp komt terug op de omslag van de statuten, gemaakt door Werkman. Het nieuwe van De Ploeg was Naar Buiten! Buiten schilderen, waar de Franse impressionisten mee waren begonnen, werd in Groningen pas later gebruikelijk. Een belangrijke inspiratiebron was Vincent van Gogh, van wiens werk in 1896 een tentoonstelling gehouden was in Groningen. De docent aan de Academie Minerva, F.H. Bach, die leermeester was van veel Ploegleden was diep onder de indruk van die tentoonstelling. Het buiten schilderen, maar ook het schilderen van zonnebloemen is door veel ploegleden nagevolgd. Er is ook een mooi drieluik te zien van bij elkaar horende schilderijen van Van Gogh, Bach en Dijkstra. Een bekende naam hierbij is Blauwborgje, een landelijk plekje buiten de stad waar een paar boerderijtjes en leuk struikgewas stonden. Van Jan Altink, Johan Dijkstra en Jan Jordens zijn er schilderijen van Blauwborgje te zien. Overigens is de plek nu alleen nog een hoekje van het industrieterrein Zernike. Overigens leerde Jan Wiegers later van Kirchner om de olieverf te verdunnen met benzine en bijenwas, waardoor het makkelijker werd om snel te werken, wat het buiten schilderen weer bevorderde. In de grootste zaal is een verzameling te zien van Groningse Landschappen van verschillende Ploegschilders. Hier is ook het duidelijke verschil te zien tussen de vroegere Nederlandse landschapsschilders en De Ploeg: een hoge horizon, weinig aandacht voor lucht en wolken, maar de nadruk op het eindeloze en weidse landschap (het mooist te zien bij Jan Altink). In deze zaal ook een leuke verzameling voor- en achterkanten, waarbij van een ouder schilderij de achterkant hergebruikt wordt. Blokjesfantasieën noemden ze het zelf. Mooi is de zaal met de ontwikkeling van Ploegschilders die ‘een andere kant’ uit gingen: Wobbe Alkema ontwikkelde zich tot een veelkleurig Stijlschilder, Werkman werd een van de belangrijkste kunstenaars op de constructivistische vleugel en Jan van der Zee had een korte experimentele fase, met abstracties van landschap, park en stad. De laatste vind ik een hoogtepunt. Dat hoogtepunt ligt voor de samenstellers kennelijk bij de portretten, want dat is de laatste zaal.   Hier en daar heb ik geciteerd uit De Ploeg van Ad Petersen, een prima kunsthistorische scriptie uit 1958, die voor veel schrijvers belangrijk geweest is en in 2000 eindelijk in druk verscheen. -------- De plaatjes zijn van de schrijver
© 2018 Dik Kruithof
	powered by CJ2