Drachten is de grootste plaats in Nederland die niet aan het spoor ligt. Met zo’n handicap moet je natuurlijk iets doen om op te vallen en daarom is 2011 uitgeroepen tot het Thijs en Evert Rinsema-jaar. Thijs Rinsema was een schoenmaker die ook schilderde en van 1877 tot 1947 in Drachten woonde. Evert was zijn broer, ook schoenmaker maar dichter en sinds zijn militaire dienst bevriend met Theo van Doesburg. Deze voorman van De Stijl is in zijn wilde periode en onder het pseudoniem I.K. Bonset actief geweest in de internationale Dada beweging. Door zijn vriendschap met de Rinsema’s hebben zowel Dada als De Stijl in Drachten voet aan de grond gekregen. Dada in de vorm van de laatste Dada-avond die in Nederland gehouden is, met onder meer medewerking van de Duitse voorman Kurt Schwitters en de Stijl in opdrachten die Van Doesburg er heeft mogen uitvoeren en die geleid hebben tot mooie glas-in-lood ramen in een landbouwschool en tot een in vrolijke kleuren geschilderde woonwijk die in de volksmond de papegaaienbuurt wordt genoemd.

Museum Drachten brengt een eerbetoon aan die tijd met een mooie tentoonstelling van werk van Thijs Rinsema en mensen die hem beinvloed hebben zoals Van Doesburg, Schwitters en Bart van der Leck. Uit de aankondiging van die tentoonstelling: In het voorjaar van 1923 staat er een kleine advertentie in de Drachtster Courant met de tekst: “Een Dada avond, door K. Schwitters, vrijdag 13 april, 8 uur ’s avonds, entree f 1,-, De Phoenix te Drachten”.

Het zou de laatste Dada-avond worden in Nederland. Dada was in 1916 ontstaan met voorstellingen in Cabaret Voltaire in Zurich (Fr) waar gedichten werden voorgelezen in een absurde sfeer. Je kunt het zien als een reactie van de kunst op de absurditeit van de oorlog. In Dada maakt de kunst zichzelf belachelijk maar ook los van alle bestaande vormen. De beweging slaat aan in Parijs en later in Duitsland. De Drachtster Courant schreef in januari 1923 over de Dada-bijeenkomsten in Nederland en gaf op 17 april van dat jaar een uitgebreid verslag van de Dada-avond in Drachten. Dit verslag werd op de opening van de tentoonstelling voorgelezen door de twee belangrijkste geldgevers voor de activiteiten, de wethouder van de gemeente Smallingerland en de gedeputeerde van de Provincie Fryslân. Uit dat verslag een voorbeeld:

Naast de opening van de tentoonstelling betekende die voordracht ook de presentatie van een opmerkelijk boek over Dada in Drachten, namelijk de herdruk van een tekst die veertig jaar geleden in een Fries literair tijdschrift werd gepubliceerd bij de eerste tentoonstelling over Dada in Drachten. Die tekst van Remco Heite* bleek de tand des tijds volledig doorstaan te hebben en vormt het hoofdbestanddeel van een boek met prachtige kleurafdrukken van werk van Thijs Rinsema en tijdgenoten. Voor de tentoonstelling geldt het al, maar het boek is zeker een omweg waard.

Meer informatie op www.museumdrachten.nl

Naschrift: De eerste zin van dit stukje Drachten is de grootste plaats in Nederland die niet aan het spoor ligt. is in tegenspraak met een zinnetje in het verslag in de Drachtster Courant (en zelf zijn koffers in een kruiwagen van ’t station haalde). De verklaring vond ik op wikipedia: De tramlijn Drachten - Groningen, ook wel de 'Philipslijn' genoemd, was een in 1913 door de Nederlandsche Tramweg Maatschappij (NTM) aangelegde tramlijn. De 43 kilometer lange tramlijn verbond Groningen via Roden, Leek en Marum met Drachten. In Drachten sloot de lijn aan op de tramlijnen naar Veenwouden en Heerenveen. In 1948 is het personenvervoer op de lijn gestopt.

* Remco Heite was ‘Rustig mens’ in nummer 18 van jaargang 1.

Zie: http://www.deleunstoel.nl/artikel.php?artikel_id=8