Elk jaar in maart worden talloze belastingaangiften verzorgd. Met het digitale formulier kun je al invullend op het beeldscherm van de computer de ontwikkeling van het eindresultaat volgen. Als de laatste gegevens zijn ingevuld en het eindresultaat valt mee, wordt de rug gerecht, de armen gestrekt langs het hoofd en klinkt de euforische kreet: “Yes, ik krijg 1.272 euro terug”. In feite is dat een vreemde verdraaiing van de werkelijkheid. Je krijgt geen geld terug, je hebt in het voorafgaande jaar 1.272 euro renteloos aan de staat geleend.

Maar het kan nog sterker. Als ik reclames voor hypotheken zie, maar vooral als ik de stoere verhalen hoor van vrienden, collega’s of familieleden, dan lijkt het net alsof een hypotheek een bezit is. “Ik heb toch zo’n gunstige hypotheek ….”

 

Vreemd dat er zo trots gedaan wordt over een schuld. De schuld wordt als bezit ervaren. Je hebt helemaal geen hypotheek, de bank heeft de hypotheek en ontvangt van de huizenbezitter elke maand een vergoeding voor het gebruik van dat geld van de bank.

Ik heb eigenlijk nog nooit iemand ontmoet die vertelt dat hij toch zo’n mooie studieschuld heeft. En in essentie is er geen verschil tussen beide vormen van schuld. Net als een huis, kan immers ook een studie na een tijdje verborgen gebreken en slijtage vertonen, waardoor de waarde daalt, terwijl de schuld gewoon overeind blijft.

 

De hypotheek, een beetje onze nationale trots, is gebaseerd op het gegeven dat de rente aftrekbaar is en in maart van het jaar leidt tot teruggave-euforie. We zien de hypotheek als een bezit en met bezit ga je omzichtig om. De bank realiseert zich dat en biedt daarom de zekerheid van een langlopende rentetermijn. Voor de bank is dat wel zo prettig, omdat het een onderhoudsvrije manier van geld aantrekken en verstrekken is. De bank hoeft zich gedurende de looptijd op geen enkele manier in te spannen om geld te verdienen.

Nagerekend heb ik het nooit, maar ik herinner me een artikel in Economisch Statistische Berichten (ESB) van een aantal jaren geleden, waarin stond dat over elke periode van vijf jaar gemeten een variabele rente voordeliger was dan een rente die voor een langere termijn is vastgelegd. Toch hoor ik veel mensen zeggen: omdat de rente nu zo laag is, heb ik hem voor 10 jaar vastgezet.

 

Mijn meest recente hypotheek dateert van januari 2002 en ik mag binnenkort voor de vierde keer kiezen wat ik met de rente doe. Ik koos de eerste keer voor een rentevaste periode van 1 jaar met een bijbehorende rente van 4,5 %. Als ik 10 jaar vast had gekozen, had ik 7,0 % betaald, ofwel een bijna 60 % hogere rente. De kern van het artikel in ESB was dat de rente wel erg sterk moet stijgen wil het gemiddelde bij een aanvang van 4,5 % boven de 7,0 % uitkomen. Mijn keuze voor een rentevaste periode van 1 jaar is tot nu de goede gebleken, want in 2003 daalde de rente naar 4,2 % en in 2004 zelfs naar 3,6 %. Als ik in 2002 voor de zekerheid van 10 jaar rentevast had gekozen, had ik ook in 2004 die 7,0 % moeten betalen.

Natuurlijk heb ik makkelijk praten, omdat de rente de afgelopen jaren daalde. Ik zal mijn goede keuze niet terugvoeren op statistisch onderzoek, zoals in het blad ESB. Want onderzoek is niet alles. Dat het namelijk ook anders kan, bewijst de gang van zaken rond Legio Lease/Dexia en vergelijkbare contracten.

In folders werd zichtbaar gemaakt dat nog nooit in de 20^ste eeuw over een periode van zeg 7 jaar de koersen waren gedaald. Altijd stegen ze en de eerste jaren nadat de leaseproducten op de markt waren gebracht, bleek dat ook te kloppen. Maar, alle mensen die nu nog dergelijke contracten bezitten, weten dat de koers ten opzichte van drie jaar terug gehalveerd is en dat het lang zal duren voor er weer een stijging is van de gemiddelde koers. Het gevolg is dat iedereen die nu in het bezit is van een Legio Lease/Dexia contract geen bezit heeft, maar een schuld. Het bezit als schuld.

Hoe een waardevermindering met de helft in dit geval zelfs in schuld kan omslaan, komt de volgende keer aan bod. Overigens kan bij het bezit van een huis iets soortgelijks gebeuren.