archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Optimistisch over onze ondergang? Arie de Jong

1707BS OndergangHet loopt niet goed af met de wereld. Ooit krijgen de pessimisten gelijk en valt het doek.
Of optimisten als Diederik Samsom daartegen zijn opgewassen, ik hoop het wel, maar weet het niet zeker. Bij Diederik Samsom valt het doek niet snel, hij ziet altijd hoopvolle lichtpunten. Daar laat ik me soms wel door meeslepen. Niet altijd gaan mijn gedachten als die van De Genestet, die dichtte:

Sluit ik mijn ogen toe, dan kan ik het wel geloven,
maar als ik mijn ogen weer opendoe, dan komt de twijfel boven.


Voorspellen is moeilijk, vooral als het om de toekomst gaat, en tot nu toe is het nog niet gelukt om de wereld te laten ondergaan. Maar ooit zal het gebeuren!
Nu heb ik gaandeweg geleerd dat zwart en wit niet bestaan (behalve als racistische verwijzingen), alles is altijd een beetje wit of een beetje zwart, of beter: grijs.

Laat ik eerst grijpen naar een boek dat in 2019 120.000 keer over de toonbank ging en dat nog steeds de bestsellerslijst aanvoert: ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. Het is verfrissend dat iemand wat vraagtekens zet bij de aanhoudende berichten dat er van alles en nog wat niet deugt. Mij hoef je er niet van te overtuigen dat de meeste mensen deugen. Toch lopen we aan tegen een paar problemen.

Om te beginnen: een paar deugen er niet. Dat zie je niet altijd aan de buitenkant, dus je kunt behoorlijk teleurgesteld worden in mensen die je eerst vertrouwde. Als het je buurman is dan kom je daar wel weer overheen. Lastiger is het als je er mee getrouwd bent of het je baas is, ik noem maar wat. Wie dan beter oplet, merkt al snel dat de meeste mensen voor een groot deel deugen, maar altijd in min of meerdere mate ook weer niet. We laten verder de mensen die notoir niet deugen buiten beschouwing, al versjteren ze de boel nogal.

Soms is het aan mensen die niet helemaal deugen (wij allemaal dus) niet eens te verwijten: ze weten niet beter, denken dat ze het goede met je voorhebben of hebben helaas een vals trekje. Dan blijkt die partner waar je al twintig jaar zo’n fijne relatie mee hebt (en een paar kinderen) vreemd te gaan, of het geld te vergooien aan de één of andere verslaving. Of je merkt pas echt hoe jouw broers en zussen zijn als de erfenis verdeeld moet worden van vader of moeder, die plotseling overleden is en geen testament heeft nagelaten. Of nog erger: die vader of moeder heeft wel een testament nagelaten en je schrikt je een hoedje dat het grootste deel van de nalatenschap bestemd is voor de dierenbescherming of het Rode Kruis.

Wat allemaal niet wegneemt, dat Rutger Bregman terecht relativeert. Zijn voorbeeld hoe we telkens door het nieuws op het verkeerde been worden gezet: kijk je naar de statistiek, dan blijkt dat het aantal ongelukken met vliegtuigen geweldig is afgenomen; kijk je naar het nieuws dan zijn vliegtuigongelukken indrukwekkende nieuwsgebeurtenissen, die de indruk geven dat het er beroerd voor staat.

Dat helpt me toch niet om de redenering van Rutger Bregman helemaal te kunnen volgen. Want mensen zijn zelden strategisch en op de lange termijn gericht. Psychologen weten uit te leggen dat we nu eenmaal meer bevrediging vinden in iets moois op korte termijn dan iets dat we pas later krijgen. Zet een kind neer bij een snoepje en vertel dat als het er af blijft het over een uur twee snoepjes krijgt. De meeste kinderen trekken het niet om een uur geduld te hebben.

Politici en ondernemers maken hier gebruik van. Ook politici met verantwoordelijkheidsgevoel. Neem de problematiek van stikstofverbindingen. Boeren (niet allemaal, een deel van die groep!) zorgen voor het grootste deel van het probleem. Als je echt wilt ingrijpen, dan moet de veestapel drastisch worden verkleind en de bedrijfsvoering moet worden aangepast. Op de korte termijn heel bedreigend voor de betrokken boeren, dus die protesteren. En direct gaan de politici glijden en kiezen voor de winst op korte termijn: het geruststellen van ondernemers die je juist in toom moet houden.

Terug naar Diederik Samsom en zijn Drees-lezing. Een goed verhaal en op een aantal punten vol in de roos. Zijn optimisme over innovaties en de snel lagere kosten van windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s kloppen bijna helemaal. Het negeren van de minpunten van al die zaken valt me dan weer tegen.

Het zal nog een hele hijs worden om ervoor te zorgen dat we in 2050 een zucht van verlichting slaken en kunnen zeggen: we hebben het onder controle, we leven in evenwicht met moeder aarde. Dat we dat bereiken geloof ik niet, maar het is wel goed er zo dicht mogelijk bij in de buurt te raken. Prachtig dat Diederik Samsom en zijn nieuwe baas Frans Timmermans, daarbij helpen.

-------
Het plaatje is van Freek de Vries Lentsch


© 2020 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Optimistisch over onze ondergang? Arie de Jong
1707BS OndergangHet loopt niet goed af met de wereld. Ooit krijgen de pessimisten gelijk en valt het doek.
Of optimisten als Diederik Samsom daartegen zijn opgewassen, ik hoop het wel, maar weet het niet zeker. Bij Diederik Samsom valt het doek niet snel, hij ziet altijd hoopvolle lichtpunten. Daar laat ik me soms wel door meeslepen. Niet altijd gaan mijn gedachten als die van De Genestet, die dichtte:

Sluit ik mijn ogen toe, dan kan ik het wel geloven,
maar als ik mijn ogen weer opendoe, dan komt de twijfel boven.


Voorspellen is moeilijk, vooral als het om de toekomst gaat, en tot nu toe is het nog niet gelukt om de wereld te laten ondergaan. Maar ooit zal het gebeuren!
Nu heb ik gaandeweg geleerd dat zwart en wit niet bestaan (behalve als racistische verwijzingen), alles is altijd een beetje wit of een beetje zwart, of beter: grijs.

Laat ik eerst grijpen naar een boek dat in 2019 120.000 keer over de toonbank ging en dat nog steeds de bestsellerslijst aanvoert: ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. Het is verfrissend dat iemand wat vraagtekens zet bij de aanhoudende berichten dat er van alles en nog wat niet deugt. Mij hoef je er niet van te overtuigen dat de meeste mensen deugen. Toch lopen we aan tegen een paar problemen.

Om te beginnen: een paar deugen er niet. Dat zie je niet altijd aan de buitenkant, dus je kunt behoorlijk teleurgesteld worden in mensen die je eerst vertrouwde. Als het je buurman is dan kom je daar wel weer overheen. Lastiger is het als je er mee getrouwd bent of het je baas is, ik noem maar wat. Wie dan beter oplet, merkt al snel dat de meeste mensen voor een groot deel deugen, maar altijd in min of meerdere mate ook weer niet. We laten verder de mensen die notoir niet deugen buiten beschouwing, al versjteren ze de boel nogal.

Soms is het aan mensen die niet helemaal deugen (wij allemaal dus) niet eens te verwijten: ze weten niet beter, denken dat ze het goede met je voorhebben of hebben helaas een vals trekje. Dan blijkt die partner waar je al twintig jaar zo’n fijne relatie mee hebt (en een paar kinderen) vreemd te gaan, of het geld te vergooien aan de één of andere verslaving. Of je merkt pas echt hoe jouw broers en zussen zijn als de erfenis verdeeld moet worden van vader of moeder, die plotseling overleden is en geen testament heeft nagelaten. Of nog erger: die vader of moeder heeft wel een testament nagelaten en je schrikt je een hoedje dat het grootste deel van de nalatenschap bestemd is voor de dierenbescherming of het Rode Kruis.

Wat allemaal niet wegneemt, dat Rutger Bregman terecht relativeert. Zijn voorbeeld hoe we telkens door het nieuws op het verkeerde been worden gezet: kijk je naar de statistiek, dan blijkt dat het aantal ongelukken met vliegtuigen geweldig is afgenomen; kijk je naar het nieuws dan zijn vliegtuigongelukken indrukwekkende nieuwsgebeurtenissen, die de indruk geven dat het er beroerd voor staat.

Dat helpt me toch niet om de redenering van Rutger Bregman helemaal te kunnen volgen. Want mensen zijn zelden strategisch en op de lange termijn gericht. Psychologen weten uit te leggen dat we nu eenmaal meer bevrediging vinden in iets moois op korte termijn dan iets dat we pas later krijgen. Zet een kind neer bij een snoepje en vertel dat als het er af blijft het over een uur twee snoepjes krijgt. De meeste kinderen trekken het niet om een uur geduld te hebben.

Politici en ondernemers maken hier gebruik van. Ook politici met verantwoordelijkheidsgevoel. Neem de problematiek van stikstofverbindingen. Boeren (niet allemaal, een deel van die groep!) zorgen voor het grootste deel van het probleem. Als je echt wilt ingrijpen, dan moet de veestapel drastisch worden verkleind en de bedrijfsvoering moet worden aangepast. Op de korte termijn heel bedreigend voor de betrokken boeren, dus die protesteren. En direct gaan de politici glijden en kiezen voor de winst op korte termijn: het geruststellen van ondernemers die je juist in toom moet houden.

Terug naar Diederik Samsom en zijn Drees-lezing. Een goed verhaal en op een aantal punten vol in de roos. Zijn optimisme over innovaties en de snel lagere kosten van windmolens, zonnepanelen en elektrische auto’s kloppen bijna helemaal. Het negeren van de minpunten van al die zaken valt me dan weer tegen.

Het zal nog een hele hijs worden om ervoor te zorgen dat we in 2050 een zucht van verlichting slaken en kunnen zeggen: we hebben het onder controle, we leven in evenwicht met moeder aarde. Dat we dat bereiken geloof ik niet, maar het is wel goed er zo dicht mogelijk bij in de buurt te raken. Prachtig dat Diederik Samsom en zijn nieuwe baas Frans Timmermans, daarbij helpen.

-------
Het plaatje is van Freek de Vries Lentsch
© 2020 Arie de Jong
powered by CJ2