archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Klimaatbeleid vraagt om een menukaart Paul Bordewijk

1607BS MenuDit jaar moet de politiek beslissen over een dik pak papier – 226 pagina’s – dat gepubliceerd is als het Ontwerp van het Klimaatakkoord. Het is wel duidelijk dat met de uitvoering daarvan een hoop geld zal zijn gemoeid, maar hoeveel, dat wordt nu nagegaan door het Planbureau voor de leefomgeving en het Centraal Planbureau. Bij sommige maatregelen geven de opstellers van het Ontwerp zelf al aan wat ze zullen gaan kosten. Bij andere moeten we dat afwachten, al is het de vraag of de planbureaus daar wat zinnigs over zullen kunnen zeggen, omdat het soms nogal vaag is. Maar voor de besluitvorming zou dat toch netjes onder elkaar moeten staan, als ware het een menukaart.

Essentieel zou bij elke maatregel moeten zijn hoeveel geld we eigenlijk besteden om de CO2 uitstoot met 1 ton te doen dalen. Daarbij treden grote verschillen op. Zo moet de uitstoot van de sector mobiliteit in 2030 met 7,3 Megaton zijn verminderd. Daarvoor wordt een groot aantal maatregelen voorgesteld, waarvan de kosten bij elkaar € 1,6 miljard per jaar bedragen. Dat is dus € 219 per ton CO2. Volgens het ontwerp klimaatakkoord dient de sector daarvoor zelf op te draaien.

Dat betekent dat de kosten van autorijden een stuk omhoog zullen gaan en voor sommigen onbetaalbaar zouden worden. Ondanks een aanschafsubsidie zullen elektrische auto’s duurder zijn dan de auto’s van nu en om die subsidie te kunnen betalen worden allerlei heffingen verhoogd. Wie zich een elektrische auto kan veroorloven zal daardoor minder lang in de file staan, maar in uitbreiding van het openbaar vervoer voor wie zich dat niet kan veroorloven wordt niet voorzien.

Bij andere maatregelen is het wat lastiger om te berekenen wat een vermeden uitgestoten ton CO2 kost, maar vaak kom je even hoog of hoger uit. Op ons gas betalen we dit jaar 42 eurocent per m3 aan allerlei heffingen, naast wat we betalen voor winning en transport van het gas. Zo’n m3 gas levert bij verbranding 1,78 kg CO2. We betalen dus € 0,236 per kg, oftewel € 236 per ton CO2 aan heffingen. De overheid is daar niet rijker van geworden, want we zijn daarvoor gecompenseerd in andere belastingen. Individueel gaat dat overigens niet op: wie veel verstookt is erop achteruit gegaan, wie weinig verstookt had een voordeeltje.

De energieheffingen hebben het karakter van een weringsheffing en die hebben een pervers karakter: wanneer een weringsheffing succesvol is, neemt de opbrengst af. Wie minder gaat stoken, of hij nu zijn huis laat isoleren of de thermostaat een graad lager zet, betaalt € 236 minder voor elke ton die hij minder uitstoot. Dat is dus een belastingsubsidie van € 236 per ton vermeden CO2 uitstoot. Het Rijk krijgt dan minder geld binnen en dat zal gecompenseerd moeten worden met andere belastingen of lagere uitgaven.

Die belastingsubsidie is echter niet genoeg om een warmtepomp rendabel te maken. Daarom wil men in het ontwerpakkoord de energiebelasting op gas verhogen met 10 tot 13 eurocent en daarnaast nog eens een afzonderlijke subsidie verstrekken voor de plaatsing van warmtepompen. De kosten per vermeden ton CO2 worden dan dus nog een stuk hoger.

Voor ons elektriciteitsgebruik is dat al zo. Daar betalen we € 0,142 per kWh aan heffingen, nog exclusief de heffingen die de elektriciteitsproducent zelf betaalt. Wanneer we ervan uitgaan dat bij de opwekking van elektriciteit gas de variabele energiebron is, en dat het rendement daarbij 50% bedraagt, kost de opwekking van 1 kWh 0,20 m3 aardgas en wordt daarbij 0,4 kg CO2 uitgestoten. Dat brengt de belastingsubsidie voor een vermeden ton uitstoot op ongeveer € 360. Niet voor niets zijn die zonnepanelen zo populair.

Nu is niet elke manier om de CO2 uitstoot te verminderen zo duur. Voor de industrie worden in het ontwerpakkoord vijf soorten maatregelen aangegeven, waarvan de geschatte kosten nogal variëren, maar nergens uitkomen boven € 150/ton. Dat scheelt dus een slok op een borrel. Er zou voor 7 Mton aan CO2 ondergronds worden opgeslagen (Carbon Capture and Storage, CCS) tegen € 50-70 per ton. Volgens de tekst (p. 98) zouden de technische kosten hiervan slechts € 10 per ton bedragen, maar zijn de werkelijke economische kosten veel hoger. Als ik Kamerlid was zou ik daar meer over willen weten.

Niet genoemd worden de experimenten met de binding van CO2 aan het overvloedig beschikbare mineraal olivijn, die op kleine schaal plaatsvinden. Het bedrijf greenSand biedt aan zo CO2 op te ruimen voor € 32 per ton. Tegenstanders van kernenergie baseren zich tegenwoordig vooral op de kosten, maar dan zou een schatting van de vermeden kosten per ton CO2 daarbij toch ook relevant zijn.

Nederland zou ook uitstootrechten kunnen opkopen die verstrekt zijn in het kader van het Europese emissie-handel-systeem (ETS). Dat kost op dit moment € 23 per ton, maar leidt vooral tot emissiereductie buiten Nederland en hoewel dat laatste voor het klimaat niet relevant is, kleur je daarmee buiten de lijntjes. Het curieuze van het ETS is trouwens ook dat alle maatregelen die in Nederland in de industrie of de elektriciteitsopwekking genomen worden om de uitstoot te verminderen de ruimte binnen het ETS om elders CO2 uit te stoten vergroten. Een systeem voor heel Europa verdraagt zich slecht met doelstellingen voor elk land afzonderlijk.

In totaal moet de Nederlandse uitstoot in 2030 met 48,7 Mton zijn verminderd. Wanneer de kosten daarvan in de sector mobiliteit maatgevend zouden zijn, komen de totale kosten op € 10,7 miljard in 2030. Dat is ruim een procent van het huidige BBP (€ 813 miljard), vergelijkbaar met de kosten van andere internationale verplichtingen, maar toch behoorlijk veel geld. Maar stel dat het lukt voor € 50 per ton. Dan worden de kosten € 2,24 miljard per jaar. Dat is maar 0,28% van het BBP, en minder dan wat geclaimd wordt om de defensie uitgaven op 2% BBP te brengen. Dat is heel wat beter behapbaar en zal ook minder weerstand oproepen.

Daarom is het van groot belang de kosten per vermeden ton CO2 te kennen voor verschillende opties en die te vergelijken. Waarschijnlijk blijkt dan dat ‘alle huizen van het gas af’ en ‘alle auto’s elektrisch’ onverantwoord dure opties zijn vergeleken met de alternatieven.

-------
Het plaatje is van Petra Busstra


© 2019 Paul Bordewijk meer Paul Bordewijk - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Klimaatbeleid vraagt om een menukaart Paul Bordewijk
1607BS MenuDit jaar moet de politiek beslissen over een dik pak papier – 226 pagina’s – dat gepubliceerd is als het Ontwerp van het Klimaatakkoord. Het is wel duidelijk dat met de uitvoering daarvan een hoop geld zal zijn gemoeid, maar hoeveel, dat wordt nu nagegaan door het Planbureau voor de leefomgeving en het Centraal Planbureau. Bij sommige maatregelen geven de opstellers van het Ontwerp zelf al aan wat ze zullen gaan kosten. Bij andere moeten we dat afwachten, al is het de vraag of de planbureaus daar wat zinnigs over zullen kunnen zeggen, omdat het soms nogal vaag is. Maar voor de besluitvorming zou dat toch netjes onder elkaar moeten staan, als ware het een menukaart.

Essentieel zou bij elke maatregel moeten zijn hoeveel geld we eigenlijk besteden om de CO2 uitstoot met 1 ton te doen dalen. Daarbij treden grote verschillen op. Zo moet de uitstoot van de sector mobiliteit in 2030 met 7,3 Megaton zijn verminderd. Daarvoor wordt een groot aantal maatregelen voorgesteld, waarvan de kosten bij elkaar € 1,6 miljard per jaar bedragen. Dat is dus € 219 per ton CO2. Volgens het ontwerp klimaatakkoord dient de sector daarvoor zelf op te draaien.

Dat betekent dat de kosten van autorijden een stuk omhoog zullen gaan en voor sommigen onbetaalbaar zouden worden. Ondanks een aanschafsubsidie zullen elektrische auto’s duurder zijn dan de auto’s van nu en om die subsidie te kunnen betalen worden allerlei heffingen verhoogd. Wie zich een elektrische auto kan veroorloven zal daardoor minder lang in de file staan, maar in uitbreiding van het openbaar vervoer voor wie zich dat niet kan veroorloven wordt niet voorzien.

Bij andere maatregelen is het wat lastiger om te berekenen wat een vermeden uitgestoten ton CO2 kost, maar vaak kom je even hoog of hoger uit. Op ons gas betalen we dit jaar 42 eurocent per m3 aan allerlei heffingen, naast wat we betalen voor winning en transport van het gas. Zo’n m3 gas levert bij verbranding 1,78 kg CO2. We betalen dus € 0,236 per kg, oftewel € 236 per ton CO2 aan heffingen. De overheid is daar niet rijker van geworden, want we zijn daarvoor gecompenseerd in andere belastingen. Individueel gaat dat overigens niet op: wie veel verstookt is erop achteruit gegaan, wie weinig verstookt had een voordeeltje.

De energieheffingen hebben het karakter van een weringsheffing en die hebben een pervers karakter: wanneer een weringsheffing succesvol is, neemt de opbrengst af. Wie minder gaat stoken, of hij nu zijn huis laat isoleren of de thermostaat een graad lager zet, betaalt € 236 minder voor elke ton die hij minder uitstoot. Dat is dus een belastingsubsidie van € 236 per ton vermeden CO2 uitstoot. Het Rijk krijgt dan minder geld binnen en dat zal gecompenseerd moeten worden met andere belastingen of lagere uitgaven.

Die belastingsubsidie is echter niet genoeg om een warmtepomp rendabel te maken. Daarom wil men in het ontwerpakkoord de energiebelasting op gas verhogen met 10 tot 13 eurocent en daarnaast nog eens een afzonderlijke subsidie verstrekken voor de plaatsing van warmtepompen. De kosten per vermeden ton CO2 worden dan dus nog een stuk hoger.

Voor ons elektriciteitsgebruik is dat al zo. Daar betalen we € 0,142 per kWh aan heffingen, nog exclusief de heffingen die de elektriciteitsproducent zelf betaalt. Wanneer we ervan uitgaan dat bij de opwekking van elektriciteit gas de variabele energiebron is, en dat het rendement daarbij 50% bedraagt, kost de opwekking van 1 kWh 0,20 m3 aardgas en wordt daarbij 0,4 kg CO2 uitgestoten. Dat brengt de belastingsubsidie voor een vermeden ton uitstoot op ongeveer € 360. Niet voor niets zijn die zonnepanelen zo populair.

Nu is niet elke manier om de CO2 uitstoot te verminderen zo duur. Voor de industrie worden in het ontwerpakkoord vijf soorten maatregelen aangegeven, waarvan de geschatte kosten nogal variëren, maar nergens uitkomen boven € 150/ton. Dat scheelt dus een slok op een borrel. Er zou voor 7 Mton aan CO2 ondergronds worden opgeslagen (Carbon Capture and Storage, CCS) tegen € 50-70 per ton. Volgens de tekst (p. 98) zouden de technische kosten hiervan slechts € 10 per ton bedragen, maar zijn de werkelijke economische kosten veel hoger. Als ik Kamerlid was zou ik daar meer over willen weten.

Niet genoemd worden de experimenten met de binding van CO2 aan het overvloedig beschikbare mineraal olivijn, die op kleine schaal plaatsvinden. Het bedrijf greenSand biedt aan zo CO2 op te ruimen voor € 32 per ton. Tegenstanders van kernenergie baseren zich tegenwoordig vooral op de kosten, maar dan zou een schatting van de vermeden kosten per ton CO2 daarbij toch ook relevant zijn.

Nederland zou ook uitstootrechten kunnen opkopen die verstrekt zijn in het kader van het Europese emissie-handel-systeem (ETS). Dat kost op dit moment € 23 per ton, maar leidt vooral tot emissiereductie buiten Nederland en hoewel dat laatste voor het klimaat niet relevant is, kleur je daarmee buiten de lijntjes. Het curieuze van het ETS is trouwens ook dat alle maatregelen die in Nederland in de industrie of de elektriciteitsopwekking genomen worden om de uitstoot te verminderen de ruimte binnen het ETS om elders CO2 uit te stoten vergroten. Een systeem voor heel Europa verdraagt zich slecht met doelstellingen voor elk land afzonderlijk.

In totaal moet de Nederlandse uitstoot in 2030 met 48,7 Mton zijn verminderd. Wanneer de kosten daarvan in de sector mobiliteit maatgevend zouden zijn, komen de totale kosten op € 10,7 miljard in 2030. Dat is ruim een procent van het huidige BBP (€ 813 miljard), vergelijkbaar met de kosten van andere internationale verplichtingen, maar toch behoorlijk veel geld. Maar stel dat het lukt voor € 50 per ton. Dan worden de kosten € 2,24 miljard per jaar. Dat is maar 0,28% van het BBP, en minder dan wat geclaimd wordt om de defensie uitgaven op 2% BBP te brengen. Dat is heel wat beter behapbaar en zal ook minder weerstand oproepen.

Daarom is het van groot belang de kosten per vermeden ton CO2 te kennen voor verschillende opties en die te vergelijken. Waarschijnlijk blijkt dan dat ‘alle huizen van het gas af’ en ‘alle auto’s elektrisch’ onverantwoord dure opties zijn vergeleken met de alternatieven.

-------
Het plaatje is van Petra Busstra
© 2019 Paul Bordewijk
powered by CJ2