archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > In de polder delen printen terug
Deskundigen onder vuur Paul Bordewijk

1404BS Pen/TinbergenJe ziet in onze maatschappij een toenemende twijfel aan het oordeel van deskundigen. En dat niet alleen bij laag opgeleiden, maar ook steeds meer bij hoger opgeleiden. Daardoor neemt het aantal mensen dat zijn kinderen laat inenten af. In Amerika stemt de helft van de kiezers op iemand die de opwarming van de Aarde, door de toename van koolzuurgas in de atmosfeer als gevolg van het stoken van fossiele brandstoffen, ontkent.

Dom van al die mensen dat ze niet naar deskundigen luisteren. Het probleem is echter dat deskundigen het lang niet altijd bij het rechte eind hebben. In de tijd van de Vietnam oorlog waarschuwden de buitenland-experts ons dat terugtrekking van de Amerikaanse troepen een domino-effect zou hebben, waarbij heel Zuidoost Azië communistisch zou worden. Dat is dus niet gebeurd. Allerlei gestencilde blaadjes gaven betere informatie over het conflict dan de mainstream media.
Maar er is ook door linkse deskundigen opzienbarend geblunderd. De criminoloog Willem Nagel was er trots op studenten die zich zorgen maakten over de in die tijd sterk stijgende criminaliteit af te bluffen met de mededeling dat ze beter een ander ochtendblad konden gaan lezen.

Het bontst maken echter de economen het. Terecht wordt er vaak op gewezen dat bij de invoering van de euro juist de meest gezaghebbende economen het hebben laten afweten en dat bijna geen enkele econoom de bankencrisis voorzag. Maar ook voordien zaten economen er vaak naast.
In 1945 schreef de sterk overschatte econoom Jan Tinbergen dat zonder onze heerschappij over Nederlands Indië we in 1938 in Nederland 13,7% minder te besteden zouden hebben gehad. Daarmee kreeg de oude slogan ‘Indië verloren rampspoed geboren’ financiële onderbouwing. Dat was een belangrijk argument om te proberen de zelfstandigheid van Indonesië te verhinderen. Niet voor niets werd de eerste ‘politionele actie’ aangeduid als ‘Operatie Product’. Nu weten we dat juist na de onafhankelijkheid van Indonesië de Nederlandse economie sterk gegroeid is.

Het is ook bijna een wetmatigheid dat de voorspellingen van het door Tinbergen opgerichte Centraal Planbureau er naast zitten. In goede tijden voorspelt het bureau de groei te laag, in slechte tijden de ontwikkeling te gunstig. Daarbij is het CPB trouwens ook slachtoffer van de pers, die slecht kan omgaan met de onzekerheden van verwachtingen. Ook de behoefte in de politiek om op basis van een virtuele realiteit een begroting te kunnen maken leidt ertoe dat veel te veel gewicht wordt gehecht aan de CPB-cijfers en dat dus de afwijkingen daarvan in de realiteit het gezag van deskundigen ondermijnen.

De1404BS Indië aanbevelingen van het CPB voor de langere termijn zijn sterk gebaseerd op een neoliberaal mens- en maatschappijbeeld. Daarin geldt elke vorm van belastingheffing als een verstoring van het economisch proces en adviseert men belastingverlaging om tot meer werkgelegenheid te komen. Naïeve journalisten denken dat dat dan ook minder werkloosheid betekent, maar dat hoeft helemaal niet.
Het CPB verwacht dat bij hogere nettolonen meer mensen zullen willen gaan werken en dat de extra werkloosheid die dat op korte termijn oplevert tot daling van de brutolonen leidt en het daarmee aantrekkelijker zal maken om mensen in dienst te nemen. Of het aantal werklozen per saldo zal stijgen of dalen is dan nog maar de vraag. De gevestigde economen slikken dit voor zoete koek, voor kritiek erop moet je bij een onafhankelijke publiciste als Mirjam de Rijk zijn.

De voorspellingen van het CPB over de ontwikkeling van de AOW hebben ook veel kwaad gedaan. Daarbij werd er vanuit gegaan dat de AOW niet de normale loonstijging zou volgen, zoals in de wet staat, maar het gemiddelde loon, dat ook stijgt omdat mensen hoger betaalde functies gaan vervullen. De op die manier gefabriekte tekorten waren een belangrijk argument om de AOW later in te laten gaan. Neoliberalen houden nu eenmaal niet van hoge overdrachtsuitgaven.
Dat de bankencrisis niet werd voorzien was omdat daarbij nu juist het marktmechanisme faalde en neoliberalen juist geloven dat het marktmechanisme voor evenwicht zorgt.

Wel werden rampen voorspeld voor wanneer Engeland zich voor de Brexit zou uitspreken: Engeland verloren, rampspoed geboren. Maar dat heeft zich nog niet voorgedaan. Landen als Spanje en Griekenland leiden nog steeds onder een economische ramp die alleen met devaluatie valt op te lossen. Daarvoor moeten die landen echter uit de euro treden, wat volgens de meeste economen nog veel meer schade zou opleveren. Het is echter de vraag of dat een echte economische taxatie is, of dat het voortkomt uit groepsdenken in een gemeenschap waar steun voor de Europese integratie de norm is.

Kortom, deskundigen zitten er inderdaad vaak naast. Maar dat geldt vooral economen en andere beoefenaren van maatschappijwetenschappen. Bèta wetenschappers kunnen daarentegen heel nauwkeurig voorspellen wanneer er zonsverduisteringen plaats vinden en hebben ook het vermogen steeds snellere computers te maken. Toch leiden ook zij onder de scepsis jegens deskundigen. Olieboeren die niet willen dat we de opwarming van de Aarde serieus nemen maken daar handig gebruik van, wat fatale gevolgen zou kunnen hebben.

Maar misschien valt het mee. Ik hoor nu ineens dat zelfs Trump erkent dat er iets aan de hand zou kunnen zijn.


© 2016 Paul Bordewijk meer Paul Bordewijk - meer "In de polder" -
Beschouwingen > In de polder
Deskundigen onder vuur Paul Bordewijk
1404BS Pen/TinbergenJe ziet in onze maatschappij een toenemende twijfel aan het oordeel van deskundigen. En dat niet alleen bij laag opgeleiden, maar ook steeds meer bij hoger opgeleiden. Daardoor neemt het aantal mensen dat zijn kinderen laat inenten af. In Amerika stemt de helft van de kiezers op iemand die de opwarming van de Aarde, door de toename van koolzuurgas in de atmosfeer als gevolg van het stoken van fossiele brandstoffen, ontkent.

Dom van al die mensen dat ze niet naar deskundigen luisteren. Het probleem is echter dat deskundigen het lang niet altijd bij het rechte eind hebben. In de tijd van de Vietnam oorlog waarschuwden de buitenland-experts ons dat terugtrekking van de Amerikaanse troepen een domino-effect zou hebben, waarbij heel Zuidoost Azië communistisch zou worden. Dat is dus niet gebeurd. Allerlei gestencilde blaadjes gaven betere informatie over het conflict dan de mainstream media.
Maar er is ook door linkse deskundigen opzienbarend geblunderd. De criminoloog Willem Nagel was er trots op studenten die zich zorgen maakten over de in die tijd sterk stijgende criminaliteit af te bluffen met de mededeling dat ze beter een ander ochtendblad konden gaan lezen.

Het bontst maken echter de economen het. Terecht wordt er vaak op gewezen dat bij de invoering van de euro juist de meest gezaghebbende economen het hebben laten afweten en dat bijna geen enkele econoom de bankencrisis voorzag. Maar ook voordien zaten economen er vaak naast.
In 1945 schreef de sterk overschatte econoom Jan Tinbergen dat zonder onze heerschappij over Nederlands Indië we in 1938 in Nederland 13,7% minder te besteden zouden hebben gehad. Daarmee kreeg de oude slogan ‘Indië verloren rampspoed geboren’ financiële onderbouwing. Dat was een belangrijk argument om te proberen de zelfstandigheid van Indonesië te verhinderen. Niet voor niets werd de eerste ‘politionele actie’ aangeduid als ‘Operatie Product’. Nu weten we dat juist na de onafhankelijkheid van Indonesië de Nederlandse economie sterk gegroeid is.

Het is ook bijna een wetmatigheid dat de voorspellingen van het door Tinbergen opgerichte Centraal Planbureau er naast zitten. In goede tijden voorspelt het bureau de groei te laag, in slechte tijden de ontwikkeling te gunstig. Daarbij is het CPB trouwens ook slachtoffer van de pers, die slecht kan omgaan met de onzekerheden van verwachtingen. Ook de behoefte in de politiek om op basis van een virtuele realiteit een begroting te kunnen maken leidt ertoe dat veel te veel gewicht wordt gehecht aan de CPB-cijfers en dat dus de afwijkingen daarvan in de realiteit het gezag van deskundigen ondermijnen.

De1404BS Indië aanbevelingen van het CPB voor de langere termijn zijn sterk gebaseerd op een neoliberaal mens- en maatschappijbeeld. Daarin geldt elke vorm van belastingheffing als een verstoring van het economisch proces en adviseert men belastingverlaging om tot meer werkgelegenheid te komen. Naïeve journalisten denken dat dat dan ook minder werkloosheid betekent, maar dat hoeft helemaal niet.
Het CPB verwacht dat bij hogere nettolonen meer mensen zullen willen gaan werken en dat de extra werkloosheid die dat op korte termijn oplevert tot daling van de brutolonen leidt en het daarmee aantrekkelijker zal maken om mensen in dienst te nemen. Of het aantal werklozen per saldo zal stijgen of dalen is dan nog maar de vraag. De gevestigde economen slikken dit voor zoete koek, voor kritiek erop moet je bij een onafhankelijke publiciste als Mirjam de Rijk zijn.

De voorspellingen van het CPB over de ontwikkeling van de AOW hebben ook veel kwaad gedaan. Daarbij werd er vanuit gegaan dat de AOW niet de normale loonstijging zou volgen, zoals in de wet staat, maar het gemiddelde loon, dat ook stijgt omdat mensen hoger betaalde functies gaan vervullen. De op die manier gefabriekte tekorten waren een belangrijk argument om de AOW later in te laten gaan. Neoliberalen houden nu eenmaal niet van hoge overdrachtsuitgaven.
Dat de bankencrisis niet werd voorzien was omdat daarbij nu juist het marktmechanisme faalde en neoliberalen juist geloven dat het marktmechanisme voor evenwicht zorgt.

Wel werden rampen voorspeld voor wanneer Engeland zich voor de Brexit zou uitspreken: Engeland verloren, rampspoed geboren. Maar dat heeft zich nog niet voorgedaan. Landen als Spanje en Griekenland leiden nog steeds onder een economische ramp die alleen met devaluatie valt op te lossen. Daarvoor moeten die landen echter uit de euro treden, wat volgens de meeste economen nog veel meer schade zou opleveren. Het is echter de vraag of dat een echte economische taxatie is, of dat het voortkomt uit groepsdenken in een gemeenschap waar steun voor de Europese integratie de norm is.

Kortom, deskundigen zitten er inderdaad vaak naast. Maar dat geldt vooral economen en andere beoefenaren van maatschappijwetenschappen. Bèta wetenschappers kunnen daarentegen heel nauwkeurig voorspellen wanneer er zonsverduisteringen plaats vinden en hebben ook het vermogen steeds snellere computers te maken. Toch leiden ook zij onder de scepsis jegens deskundigen. Olieboeren die niet willen dat we de opwarming van de Aarde serieus nemen maken daar handig gebruik van, wat fatale gevolgen zou kunnen hebben.

Maar misschien valt het mee. Ik hoor nu ineens dat zelfs Trump erkent dat er iets aan de hand zou kunnen zijn.
© 2016 Paul Bordewijk
powered by CJ2