archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Zeg kleine schooljuffrouw Theo Capel

0118 Schooljuffrouw
Eigenlijk was ik op zoek naar ‘One Fat Englishman’, maar zag toen in mijn boekenkast Take a Girl Like You staan dat eveneens van Kingsley Amis is. De Penguin-uitgave zag er stukgelezen uit en toen ik de pocket tussen de andere boeken vandaan haalde, viel hij ook daadwerkelijk in stukken uit elkaar. Het rare was dat ik me absoluut niet kon herinneren het boek indertijd te hebben gelezen, in tegenstelling tot het verhaal over de dikke Engelse uitgever in Amerika uit ‘One Fat Englishman’ en tot ‘Lucky Jim, allebei boeken die later nog geheel intact op de plank bleken te staan.
 
‘Take a Girl Like You’ dat uit 1960 stamt, bleek bij herlezing het verhaal over een onderwijzeresje dat uit haar woonplaats in Noord-Engeland voor een aanstelling naar het zuiden vertrekt en daar in een provinciestadje in een pension verblijft. Vanaf het eerste moment wekt ze de lust op van alle mannen om haar heen. Ze is slank en pril en dat is voldoende om met name een jonge leraar die de rol van de plaatselijke Don Juan heeft, achter haar aan te krijgen. Maar ook de echtgenoot van de pensionhoudster, een collega van de leraar, een bemiddelde zakenman en zelfs een meisje dat bij haar in het pension woont, willen met haar iets beginnen. Zelf moet ze daar niets van hebben. Ze is op zoek naar de ware en tot dat moment laat ze zich door niemand het bed inpraten, hoewel de Don Juan dat niet-aflatend probeert. Langzaam maar zeker groeit er toch iets moois tussen hen en moet dan toch het moment aanbreken dat ze haar maagdelijkheid verliest.
 
Seks - en ook drank- waren de favoriete zaken voor Amis. David Lodge, een collega-auteur van een iets jongere datum die beroemd is geworden door zijn romans die in het universitaire milieu spelen - citeert in een artikel over Amis een deel uit een brief van hem uit Amerika aan de dichter Philip Larkin met wie hij dikke maatjes was, die de ‘hobby's’ duidelijk illustreren: "Ik heb nog nooit zo hard gezopen en geneukt als hier. Praktisch fulltime kun je wel zeggen. Je moet pakken wat je pakken kan als het voor je klaar ligt".
In ‘Take a Girl Like You’ wordt die benadering verpakt in een licht-hilarische zedenschets waarin de schooljuffrouw en de leraar allebei op hun eigen manier proberen aan de kleinburgerlijkheid te ontsnappen zonder al te zeer tegen de maatschappij in te gaan. De pogingen van de hoofdpersonen om zelf hun rol in het leven te vinden en niet de conventies te volgen is de rode draad in het vroege werk van Amis.
 
Meteen in ‘Lucky Jim’, zijn prozadebuut uit 1954, kom je een hoofdpersoon tegen die zijn milieu enigszins is ontgroeid, maar tegelijkertijd niet bereid is om de zeden en gewoonten van de hogere klassen over te nemen. Amis' werk was zeer herkenbaar voor al die lezers die zelf ook door beter onderwijs en betere kansen de mogelijkheid kregen zich aan de status van arbeider of kantoorbediende te onttrekken en hoger op de maatschappelijk ladder te klimmen. Maar dat betekende niet dat zijn personages - en zijn lezers - meteen van opera moesten houden of sherry drinken en dat de accordeon en het voetbal niet meer genoemd mochten worden. Dat er een periode zou komen waarin de volkssmaak zelf een dictatuur zou worden, had Amis niet voorzien. Dat maakte hem pas later tot een rancuneuze oude zak.
In ‘Take a Girl Like You’ zijn Jenny Bunn - de schooljuffrouw - en Patrick Standish - de leraar die haar probeert te veroveren - sympathieke mensen en dat geldt eigenlijk voor praktisch iedereen uit het boek. Amis' kracht ligt in een gedetailleerde beschrijving van het doen en laten van alle personages, vooral verpakt in dialoog en bespiegelingen. Het is het soort realisme wat in Engeland in die tijd kitchensink-realism werd genoemd, een kijk op het leven van alledag en vooral van de doorsnee mensen en van hun lusten en lasten. Bij Amis lopen de scènes vaak uit in uitgebreide schetsen en gaat het verhaal daardoor horten en stoten. Je zou kunnen zeggen dat hij een rasverteller is zonder meeslepend te worden.
 
One Fat Englishman dat volgde op ‘Take a Girl Like You’ was het laatste boek dat ik van Amis las. Zo gaan de dingen soms. David Lodge beschrijft helder hoe dat boek voor hem een schok betekende. In plaats van sympathieke linksachtige types krijg je opeens een reactionaire dikke zak opgedrongen die grievende en snerende opmerkingen maakt over joden, homoseksuelen, vrouwen en negers. Leuk om te lezen, zoals bij ons Gerard Reve ook snaaks lelijk uit de hoek kon komen, maar eigenlijk mocht je het natuurlijk niet echt leuk vinden.
Amis ontpopte zichzelf ook steeds meer als reactionair en zijn latere werk zou er stijf van staan. Het is aan mij voorbij gegaan. De auteur bleef tot vlak voor zijn dood in 1995 actief en heeft 24 romans op zijn naam staan. De drank bleef zijn grote vriend in het leven en toen hij nog wat jonger was ook de seks, liefst met de vrouw van een ander leek het.
 
Amis' echtgenote ging van hem af, nadat hij openlijk een relatie aanging met een schrijfster met wie hij samen in een forum zat over seks in de literatuur. Voor die tijd had hij zijn vrouw al met de regelmaat van de klok bedrogen. Ze kreeg er zo de pest in dat ze op de laatste vakantie die ze met hem doorbracht  en waarin hij aan zijn nieuwe roman werkte die ‘One Fat Englishman’ zou worden, hem te kakken zette. Amis viel in de zon op het strand in Joegoslavië in slaap en zijn vrouw schreef met haar lippenstift op zijn blote rug 1 Fat Englishman, I fuck everything. Vervolgens maakte ze er een foto van die later in een biografie werd opgenomen.
Toen jaren later zijn tweede echtgenote hem verliet, ging Amis weer bij zijn eerste vrouw wonen. Die was inmiddels voor de derde maal getrouwd en had het financieel moeilijk. Amis woonde als een kostganger bij haar en haar man in huis en zorgde voor de huur. Het was een regeling die zijn zoon Martin had bedacht en die alle partijen tevreden stemde.
 
Nu is Kingsley Amis misschien meer bekend als de vader van romancier Martin Amis dan vanwege zijn eigen werk. Voor het werk van zijn zoon die hem qua succes, zowel kritisch als qua lezers, in de schaduw stelde, had hij eigenlijk alleen maar schimpscheuten over. Die latere oude zeikerd is in zijn vroege werk gelukkig nog slechts een ironische spotter. (Henk Bergman is met vakantie)


© 2004 Theo Capel meer Theo Capel - meer "De wereldliteratuur roept"
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Zeg kleine schooljuffrouw Theo Capel
0118 Schooljuffrouw
Eigenlijk was ik op zoek naar ‘One Fat Englishman’, maar zag toen in mijn boekenkast Take a Girl Like You staan dat eveneens van Kingsley Amis is. De Penguin-uitgave zag er stukgelezen uit en toen ik de pocket tussen de andere boeken vandaan haalde, viel hij ook daadwerkelijk in stukken uit elkaar. Het rare was dat ik me absoluut niet kon herinneren het boek indertijd te hebben gelezen, in tegenstelling tot het verhaal over de dikke Engelse uitgever in Amerika uit ‘One Fat Englishman’ en tot ‘Lucky Jim, allebei boeken die later nog geheel intact op de plank bleken te staan.
 
‘Take a Girl Like You’ dat uit 1960 stamt, bleek bij herlezing het verhaal over een onderwijzeresje dat uit haar woonplaats in Noord-Engeland voor een aanstelling naar het zuiden vertrekt en daar in een provinciestadje in een pension verblijft. Vanaf het eerste moment wekt ze de lust op van alle mannen om haar heen. Ze is slank en pril en dat is voldoende om met name een jonge leraar die de rol van de plaatselijke Don Juan heeft, achter haar aan te krijgen. Maar ook de echtgenoot van de pensionhoudster, een collega van de leraar, een bemiddelde zakenman en zelfs een meisje dat bij haar in het pension woont, willen met haar iets beginnen. Zelf moet ze daar niets van hebben. Ze is op zoek naar de ware en tot dat moment laat ze zich door niemand het bed inpraten, hoewel de Don Juan dat niet-aflatend probeert. Langzaam maar zeker groeit er toch iets moois tussen hen en moet dan toch het moment aanbreken dat ze haar maagdelijkheid verliest.
 
Seks - en ook drank- waren de favoriete zaken voor Amis. David Lodge, een collega-auteur van een iets jongere datum die beroemd is geworden door zijn romans die in het universitaire milieu spelen - citeert in een artikel over Amis een deel uit een brief van hem uit Amerika aan de dichter Philip Larkin met wie hij dikke maatjes was, die de ‘hobby's’ duidelijk illustreren: "Ik heb nog nooit zo hard gezopen en geneukt als hier. Praktisch fulltime kun je wel zeggen. Je moet pakken wat je pakken kan als het voor je klaar ligt".
In ‘Take a Girl Like You’ wordt die benadering verpakt in een licht-hilarische zedenschets waarin de schooljuffrouw en de leraar allebei op hun eigen manier proberen aan de kleinburgerlijkheid te ontsnappen zonder al te zeer tegen de maatschappij in te gaan. De pogingen van de hoofdpersonen om zelf hun rol in het leven te vinden en niet de conventies te volgen is de rode draad in het vroege werk van Amis.
 
Meteen in ‘Lucky Jim’, zijn prozadebuut uit 1954, kom je een hoofdpersoon tegen die zijn milieu enigszins is ontgroeid, maar tegelijkertijd niet bereid is om de zeden en gewoonten van de hogere klassen over te nemen. Amis' werk was zeer herkenbaar voor al die lezers die zelf ook door beter onderwijs en betere kansen de mogelijkheid kregen zich aan de status van arbeider of kantoorbediende te onttrekken en hoger op de maatschappelijk ladder te klimmen. Maar dat betekende niet dat zijn personages - en zijn lezers - meteen van opera moesten houden of sherry drinken en dat de accordeon en het voetbal niet meer genoemd mochten worden. Dat er een periode zou komen waarin de volkssmaak zelf een dictatuur zou worden, had Amis niet voorzien. Dat maakte hem pas later tot een rancuneuze oude zak.
In ‘Take a Girl Like You’ zijn Jenny Bunn - de schooljuffrouw - en Patrick Standish - de leraar die haar probeert te veroveren - sympathieke mensen en dat geldt eigenlijk voor praktisch iedereen uit het boek. Amis' kracht ligt in een gedetailleerde beschrijving van het doen en laten van alle personages, vooral verpakt in dialoog en bespiegelingen. Het is het soort realisme wat in Engeland in die tijd kitchensink-realism werd genoemd, een kijk op het leven van alledag en vooral van de doorsnee mensen en van hun lusten en lasten. Bij Amis lopen de scènes vaak uit in uitgebreide schetsen en gaat het verhaal daardoor horten en stoten. Je zou kunnen zeggen dat hij een rasverteller is zonder meeslepend te worden.
 
One Fat Englishman dat volgde op ‘Take a Girl Like You’ was het laatste boek dat ik van Amis las. Zo gaan de dingen soms. David Lodge beschrijft helder hoe dat boek voor hem een schok betekende. In plaats van sympathieke linksachtige types krijg je opeens een reactionaire dikke zak opgedrongen die grievende en snerende opmerkingen maakt over joden, homoseksuelen, vrouwen en negers. Leuk om te lezen, zoals bij ons Gerard Reve ook snaaks lelijk uit de hoek kon komen, maar eigenlijk mocht je het natuurlijk niet echt leuk vinden.
Amis ontpopte zichzelf ook steeds meer als reactionair en zijn latere werk zou er stijf van staan. Het is aan mij voorbij gegaan. De auteur bleef tot vlak voor zijn dood in 1995 actief en heeft 24 romans op zijn naam staan. De drank bleef zijn grote vriend in het leven en toen hij nog wat jonger was ook de seks, liefst met de vrouw van een ander leek het.
 
Amis' echtgenote ging van hem af, nadat hij openlijk een relatie aanging met een schrijfster met wie hij samen in een forum zat over seks in de literatuur. Voor die tijd had hij zijn vrouw al met de regelmaat van de klok bedrogen. Ze kreeg er zo de pest in dat ze op de laatste vakantie die ze met hem doorbracht  en waarin hij aan zijn nieuwe roman werkte die ‘One Fat Englishman’ zou worden, hem te kakken zette. Amis viel in de zon op het strand in Joegoslavië in slaap en zijn vrouw schreef met haar lippenstift op zijn blote rug 1 Fat Englishman, I fuck everything. Vervolgens maakte ze er een foto van die later in een biografie werd opgenomen.
Toen jaren later zijn tweede echtgenote hem verliet, ging Amis weer bij zijn eerste vrouw wonen. Die was inmiddels voor de derde maal getrouwd en had het financieel moeilijk. Amis woonde als een kostganger bij haar en haar man in huis en zorgde voor de huur. Het was een regeling die zijn zoon Martin had bedacht en die alle partijen tevreden stemde.
 
Nu is Kingsley Amis misschien meer bekend als de vader van romancier Martin Amis dan vanwege zijn eigen werk. Voor het werk van zijn zoon die hem qua succes, zowel kritisch als qua lezers, in de schaduw stelde, had hij eigenlijk alleen maar schimpscheuten over. Die latere oude zeikerd is in zijn vroege werk gelukkig nog slechts een ironische spotter. (Henk Bergman is met vakantie)
© 2004 Theo Capel
powered by CJ2