archiefvorig nr.lopend nr.

Beschouwingen > Een rustig mens delen printen terug
Bij het overlijden van Jos van Kemenade Arie de Jong

1710BS KemenadeOp 19 februari 2020 overleed Jos van Kemenade. Bijna 82 jaar oud werd hij, maar hij is bepaald nog niet vergeten! Minister van Onderwijs in de kabinetten Den Uyl en Van Agt II en symbool voor een onderwijshervorming met het doel om de selectie van leerlingen op te schuiven van ongeveer 12 naar ongeveer 15 jaar oud. Om meer gelijke kansen te geven aan iedereen die niet van huis uit een ideale start meekrijgt. Om talent niet te verspillen. Daar ging het om, niet uit ideologische overwegingen, maar gewoon omdat onderzoek had uitgewezen dat het verstandig zou zijn.

Het heeft een hoop heisa gegeven en er is niet veel van terechtgekomen. De weerstanden waren te groot. Voordat ik daar wat over schrijf toch de opmerking dat het wel erg zuinig is om Jos van Kemenade alleen te herinneren vanwege die mislukte Middenschool. Er is hem namelijk een heleboel wel gelukt, al heeft bijna niemand het daar meer over. Zo vanzelfsprekend zijn die zaken geworden. Hij heeft ervoor gezorgd dat de lagere school en de kleuterschool werden ineengeschoven tot het basisonderwijs. Hij heeft ook een initiatiefwet ingediend voor volwasseneneducatie: het geven van een tweede kans aan mensen. Vooral vrouwen hadden daar veel aan, om als volwassene de tekort geschoten opleiding uit je jeugd bij te spijkeren. In dezelfde lijn lag de oprichting van de Open Universiteit: het bieden van een tweede kans. Maar de Middenschool, die ging inderdaad niet door.

Volgens Jos van Kemenade waren die voornemens voor de Middenschool, via de Contourennota, in het geheel niet ideologisch gedreven. Hij keek er meer naar als onderwijswetenschapper. Door de keuze voor het vervolgonderwijs met enige jaren te verschuiven zouden veel meer kinderen zich goed kunnen ontplooien. Het was niet zijn bedoeling om die kinderen allemaal in dezelfde mal te proppen. Door een individuele benadering zou je in het onderwijs tegemoet moeten komen aan de mogelijkheden en de belangstelling van elke leerling.

Waar kwam dan de weerstand vandaan? In de politiek werd dat vuurtje vooral opgestookt door de VVD, die in de oppositie zat. De vrees bestond dat het voor begaafde leerlingen een belemmering zou geven. Die konden niet vroeg genoeg aan hun gymnasium of andere Vwo-opleiding beginnen. Het was natuurlijk ook een tijd van polarisatie en Hans Wiegel en zijn fractie zagen in dit onderwerp ongetwijfeld een goede mogelijkheid tot profilering. Veel weerstand kwam er ook van onderwijzend personeel. Bij docenten op middelbare scholen bestond immers de vrees dat hun werkgelegenheid zou worden bedreigd en anders wel de waardering voor en de salarissen van docenten. Jos van Kemenade vond op die manier de vakbonden tegen zich. Vervolgens werd de weerstand overgenomen door het CDA, toen nog een machtige partij.
Mooi blijft de bijdrage van de populist van de Communistische Partij Nederland, Marcus Bakker: ‘Nu mogen arbeiderskinderen eindelijk naar het gymnasium, en dan wordt die afgeschaft!’

Na Jos van Kemenade zijn nog allerlei pogingen gedaan iets te redden van de Middenschool, bijvoorbeeld via de basisvorming. Dat was echter zo’n ineffectief en slap aftreksel, dat het niets is geworden.

Jos van Kemenade heeft in 1984 de actieve politiek verlaten. Dat had verschillende oorzaken. Een belangrijke was dat hij in beeld was om Joop den Uyl op te volgen. Niet alleen dat Joop de knoop maar niet doorhakte om te stoppen, belangrijker was dat Max van den Berg, de toenmalige partijvoorzitter van de PvdA, een opvolging door Jos van Kemenade blokkeerde. Max van den Berg wilde Wim Kok en dat is er in 1986 ook van gekomen. Maar er speelde meer. Jos van Kemenade had in die tijd, samen met Thijs Wöltgens en Jo Ritzen, een nota geschreven over hoe het programma van de PvdA bijgesteld moest worden vanwege de economische crisis. Daar kregen de drie geen steun voor. Het zou nog een jaar of vijf duren, toen was Wim Kok inmiddels aan het roer, voor die opvattingen werden ondersteund.

Alsof dit allemaal niet genoeg was, verhinderden hartproblemen een terugkeer in de actieve politiek (Wim Kok wilde graag dat Jos van Kemenade minister was geworden in 1989). Gelukkig kon hij zijn kwaliteiten nog goed uitleven in andere functies. Na zijn pensionering werd hij zelfs minister van Staat. En bij dit alles bleef hij een beschaafde, sympathieke en redelijke man.

---------
Het plaatje is van Linda Hulshof
Meer informatie op: www.lindahulshof.nl

© 2020 Arie de Jong meer Arie de Jong - meer "Een rustig mens" -
Beschouwingen > Een rustig mens
Bij het overlijden van Jos van Kemenade Arie de Jong
1710BS KemenadeOp 19 februari 2020 overleed Jos van Kemenade. Bijna 82 jaar oud werd hij, maar hij is bepaald nog niet vergeten! Minister van Onderwijs in de kabinetten Den Uyl en Van Agt II en symbool voor een onderwijshervorming met het doel om de selectie van leerlingen op te schuiven van ongeveer 12 naar ongeveer 15 jaar oud. Om meer gelijke kansen te geven aan iedereen die niet van huis uit een ideale start meekrijgt. Om talent niet te verspillen. Daar ging het om, niet uit ideologische overwegingen, maar gewoon omdat onderzoek had uitgewezen dat het verstandig zou zijn.

Het heeft een hoop heisa gegeven en er is niet veel van terechtgekomen. De weerstanden waren te groot. Voordat ik daar wat over schrijf toch de opmerking dat het wel erg zuinig is om Jos van Kemenade alleen te herinneren vanwege die mislukte Middenschool. Er is hem namelijk een heleboel wel gelukt, al heeft bijna niemand het daar meer over. Zo vanzelfsprekend zijn die zaken geworden. Hij heeft ervoor gezorgd dat de lagere school en de kleuterschool werden ineengeschoven tot het basisonderwijs. Hij heeft ook een initiatiefwet ingediend voor volwasseneneducatie: het geven van een tweede kans aan mensen. Vooral vrouwen hadden daar veel aan, om als volwassene de tekort geschoten opleiding uit je jeugd bij te spijkeren. In dezelfde lijn lag de oprichting van de Open Universiteit: het bieden van een tweede kans. Maar de Middenschool, die ging inderdaad niet door.

Volgens Jos van Kemenade waren die voornemens voor de Middenschool, via de Contourennota, in het geheel niet ideologisch gedreven. Hij keek er meer naar als onderwijswetenschapper. Door de keuze voor het vervolgonderwijs met enige jaren te verschuiven zouden veel meer kinderen zich goed kunnen ontplooien. Het was niet zijn bedoeling om die kinderen allemaal in dezelfde mal te proppen. Door een individuele benadering zou je in het onderwijs tegemoet moeten komen aan de mogelijkheden en de belangstelling van elke leerling.

Waar kwam dan de weerstand vandaan? In de politiek werd dat vuurtje vooral opgestookt door de VVD, die in de oppositie zat. De vrees bestond dat het voor begaafde leerlingen een belemmering zou geven. Die konden niet vroeg genoeg aan hun gymnasium of andere Vwo-opleiding beginnen. Het was natuurlijk ook een tijd van polarisatie en Hans Wiegel en zijn fractie zagen in dit onderwerp ongetwijfeld een goede mogelijkheid tot profilering. Veel weerstand kwam er ook van onderwijzend personeel. Bij docenten op middelbare scholen bestond immers de vrees dat hun werkgelegenheid zou worden bedreigd en anders wel de waardering voor en de salarissen van docenten. Jos van Kemenade vond op die manier de vakbonden tegen zich. Vervolgens werd de weerstand overgenomen door het CDA, toen nog een machtige partij.
Mooi blijft de bijdrage van de populist van de Communistische Partij Nederland, Marcus Bakker: ‘Nu mogen arbeiderskinderen eindelijk naar het gymnasium, en dan wordt die afgeschaft!’

Na Jos van Kemenade zijn nog allerlei pogingen gedaan iets te redden van de Middenschool, bijvoorbeeld via de basisvorming. Dat was echter zo’n ineffectief en slap aftreksel, dat het niets is geworden.

Jos van Kemenade heeft in 1984 de actieve politiek verlaten. Dat had verschillende oorzaken. Een belangrijke was dat hij in beeld was om Joop den Uyl op te volgen. Niet alleen dat Joop de knoop maar niet doorhakte om te stoppen, belangrijker was dat Max van den Berg, de toenmalige partijvoorzitter van de PvdA, een opvolging door Jos van Kemenade blokkeerde. Max van den Berg wilde Wim Kok en dat is er in 1986 ook van gekomen. Maar er speelde meer. Jos van Kemenade had in die tijd, samen met Thijs Wöltgens en Jo Ritzen, een nota geschreven over hoe het programma van de PvdA bijgesteld moest worden vanwege de economische crisis. Daar kregen de drie geen steun voor. Het zou nog een jaar of vijf duren, toen was Wim Kok inmiddels aan het roer, voor die opvattingen werden ondersteund.

Alsof dit allemaal niet genoeg was, verhinderden hartproblemen een terugkeer in de actieve politiek (Wim Kok wilde graag dat Jos van Kemenade minister was geworden in 1989). Gelukkig kon hij zijn kwaliteiten nog goed uitleven in andere functies. Na zijn pensionering werd hij zelfs minister van Staat. En bij dit alles bleef hij een beschaafde, sympathieke en redelijke man.

---------
Het plaatje is van Linda Hulshof
Meer informatie op: www.lindahulshof.nl
© 2020 Arie de Jong
powered by CJ2