archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Vermaak en Genot > Een omweg waard | ||||
Werkman in Drachten | Dik Kruithof | |||
Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) was drukker en werd als drukker ook kunstenaar. Hij woonde en werkte zijn leven lang in Groningen en had nauwe banden met de Groninger kunstenaarsvereniging De Ploeg. Toen het erop leek dat hij voor de tweede keer zou blijven zitten op de middelbare school moest hij gaan werken bij een drukkerij-uitgeverij-boekhandel. Hij werkte ook als journalist en begon in 1908, hij was toen dus 26, een drukkerij. In 1920 had hij ongeveer 27 man personeel in dienst. Omstreeks die tijd wordt hij lid van de Groninger kunstkring De Ploeg waarvoor hij het drukwerk verzorgt en hij exposeert in die jaren ook schilderijen op de Ploeg-tentoonstellingen. In 1923 begint hij met zijn ‘druksels’, probeersels op een handpers met heel modern aandoende composities van zetmateriaal: letters, blokken en lijnen. Hij noemde het typografische composities. De oudst bekende voorbeelden zijn mooi van compositie maar somber omdat ze gedrukt werden op grijzig crisispapier. Schoorstenen zijn ze later genoemd omdat ze waarschijnlijk werden ingegeven door het uitzicht uit zijn drukkerij. In 1925 maakt hij al een prachtige typografische compositie geïnspireerd door een cylinderpers in vrolijke kleuren op stralend wit papier. Hij is dan echt kunstenaar en blijft zo werken, waarbij zijn vormen steeds speelser en minder hoekig worden, tot hij in 1935 met een zelfportret echt de overgang maakt naar ronde vormen. Van dat moment af spelen mensen en dieren een grote rol – hij hield erg van paarden. Het volgende citaat van Willem Sandberg staat groot afgedrukt op de catalogus van zijn volledige werk: ‘Deze man heeft van 1923-1945 fantastische dingen gemaakt die niet alleen buiten het Nederlandse kader springen, maar die ook internationaal verbazingwekend zijn op het gebied van de typografie vanwege het bevrijden van letters uit hun traditionele verband. …… Hij is tot een ongelooflijk oeuvre gekomen.’ De opmerking over de letters slaat uiteraard minder op zijn druksels dan op het drukwerk dat hij maakte en waarin hij ook een grote vernieuwer was. Museum Drachten besteedt onder de titel Drie generaties Werkman aandacht aan de kunstenaarsfamilie. Het museum heeft van zijn zoon Tap en kleinzoon Arne een Werkman-collectie gekregen die na Groningen en het Stedelijk de grootste is. Uit die verzameling tonen ze veel van Hendrik Werkman en heel veel van zijn zoon Tap. Van de vader Werkman een mooi overzicht vanaf zijn eerste schilderij, langs familiedrukwerk en aankondigingen van tentoonstellingen, tot prachtige druksels uit de oorlogsjaren toen hij misschien wel op zijn best was. Zoon Tap Werkman valt op door de vele schilderstijlen die hij beoefend heeft, waarvan ik vier echt abstracte schilderijtjes uit zijn Londense periode werkelijk prachtig vond. Daarnaast was hij een heel goede beeldenmaker, die aan eenvoudige houten constructies een grote zeggingskracht meegaf. Hij werkte zijn leven lang als merkendeskundige bij Shell. Vlak voor mijn bezoek aan Drachten zag ik een recensie in de Volkskrant van een tentoonstelling van Karel Martens met een foto die sterk deed denken aan Werkman. Hij noemde zijn werk ook ‘Druksels’ en was docent en typograaf. Ik was zelf niet in de gelegenheid om te gaan kijken maar mijn waarnemer was niet onder de indruk. De tentoonstelling in Drachten loopt nog tot 21 juni. En o ja, de derde generatie, Arne Werkman is componist en voor zijn bijdrage moet je naar een van de concerten die bij deze tentoonstelling horen. Dat heb ik niet gedaan. Een echt grote Werkman-tentoonstelling is er van 11 april tot 1 november in het Groninger museum. Aanleiding is het feit dat Werkman op 10 april 1945 door de bezetter werd gefusilleerd aan de rand van het Mandeveld bij Bakkeveen. Er staat daar een monument voor hem en negen anderen (zie wikipedia). Op Internet staat ook een volledig archief van zijn werk: (www.werkmanarchief.nl). -------------------------------------- De foto’s zijn van Dik Kruithof -------------------------------------------------- Bestel uw boeken, CD's en nog veel meer bij bolcom, via de banner rechts. Dan steunt u De Leunstoel! |
||||
© 2015 Dik Kruithof | ||||
powered by CJ2 |