archiefvorig nr.lopend nr.

Vermaak en Genot > Een omweg waard delen printen terug
Felix Valloton, in Parijs en in Amsterdam Peter Schröder

1104VG Vallotron1

Felix Valloton, Le Feu sous la Glace, Parijs, Grand Palais 2 oktober 2013 - 20 januari 2014

Schok der kennismaking
Loop een museumzaal met schilderijen door en je aandacht voor wat er hangt wordt al gauw bepaald door een flinke hoeveelheid voorkennis. Aha, dat moet een Marquet zijn, even kijken, de haven van Toulon, mooi hoor. En dat is natuurlijk een Monet, waar zit het ‘m toch in dat het beeld van zo’n zonnig zeegezicht altijd blijft hangen? Om maar niet te spreken van Jan Steen of Rubens. Vaak begint schilderijen zien met de herkenning van een bekend patroon met een bekende naam en daarna volgt verder kijken.


Soms gaat het andersom, bij mij een jaar of 25 geleden: hee, wat zie ik daar? Een klein juweeltje dat schilderijtje! Een jongetje met strohoed hollend over het grind achter een knalrode bal, wat een vaart! Een bovenaanzicht, het groene gras holt met hem mee, en die groene bomen zorgen voor het contrast; een statische berg bladeren. En daarin dan weer, in de verte, twee vrouwen die toch in gesprek moeten zijn. Geheimzinnig. Wat prachtig, zoiets vergeet je niet meer.

Wie heeft dat gemaakt? Het was een schilderijtje van 48 x 61 cm, in het kleine- schilderijtjes-zaaltje van het Musée d’ Orsay, het heette ‘Le Ballon’ en de schilder is de in Zwitserland geboren Fransman Felix Valloton (1865 Lausanne - 1925 Parijs). Hij maakte het in 1899. Valloton, nooit bewust eerder gezien, maar na zo’n kennismaking kom je hem, vaak enigszins verstopt, voortaan op veel meer plaatsen tegen.


Veelzijdig en omvangrijk
Is er een onmiskenbare Vallotonstijl? Er blijken minstens 10 Vallotonpatronen te vinden in zijn enorme oeuvre van 1700 schilderijen, 200 houtsneden en dan nog flink wat tekeningen en wat beeldjes. Het moet voor de kunsthandel, die graag werkt met herkenbaarheid, een lastige productie zijn geweest. Galeriehouders zullen vaak gezegd hebben: ‘Felix, al die verschillende stijlen en technieken, het is allemaal prachtig, maar als je zo weinig herkenbaar bent, blijf je onbekend en verkoop je slecht. Nu eens landschappen, dan weer naakten, en dan weer stillevens, en dan ook nog eens zowel kleine prentjes als megadoeken van zo’n 5 m2,  kan je niet wat sterker zeg maar, focusseren? Dat zien de critici en de klanten veel liever’.

Tussen zijn tijdgenoten is Valloton voor een breder publiek dan ook een stuk minder bekend gebleven. Zou dat veranderen door de tentoonstelling die nu (tot 20 januari volgend jaar) te zien  is in het Parijse Grand Palais?

Het is een Grote tentoonstelling, 170 schilderijen en houtsneden, uit een Groot oeuvre, van een Groot kunstenaar. Er is door de organisatie stevig uitgepakt en hard op de trommels geslagen en in de deskundige reacties is nu steeds iets terug te vinden van een vanzelfsprekend en verdiend eerbetoon aan een lang verborgen gebleven Franse artistieke schat.

Overweldigend veel prachtig werk op die tentoonstelling, veel verrassingen, veel schilderijen die nog nauwelijks te zien zijn geweest, gaat het zien!

Jongen uit Zwitserland
Zien is kennen, de rest is toch een vorm van ondergeschikt geklep. Bij Valloton toch ook maar iets vertellen over de mens achter de kunstenaar en zijn loopbaan. De titel van de tentoonstelling is ‘Het vuur onder het ijs’, denk aan een vulkaan onder een gletsjer, laten we zeggen: bevroren hartstocht. Man van tegenstellingen. Geen onbevangen levensgenieter. In Lausanne groeide hij op in een eenvoudig gezin, maar hij kon wel zonder veel problemen een schildersopleiding volgen. Na die opleiding vertrok hij als 17 jarige naar Parijs voor een artistiek zolderkamerbestaan. Nooit genoeg te eten, maar al gauw, in 1889 wel zijn eigen Hélène Châtenay; ze werkte op de fabriek maar werd zijn partner, model en muze. Valloton volgde een klassieke schildersopleiding (hard werken aan het goed schilderen van naaktmodellen, maar ook potjes en vaasjes) aan de beroemde Academie Julian. Daar trof hij post-impressionistische medeleerlingen als Bonnard,1104VG Vallotron2 Serusier, Derain, Denis en Vuillard, de latere Nabis groep, waarbij Valloton zich aansloot. Hij schilderde mooie Nabis schilderijen – zonnige kleuren, weinig perspectief, af en toe wat Japanse contouren.


Houtsneden

Valloton bekwaamde zich ook steeds verder in het maken van houtsneden die op grote schaal gebruikt werden als illustraties in publieksweekbladen als L’assiette au Beurre en Le Rire en de literaire Revue Blanche van de broers Nathanson (en niet te vergeten mevrouw, prinses Misia Nathanson). Parijs werd destijds overspoeld door illustratietalent (denk aan Steinlen en Toulouse Lautrec, maar ook Benjamin Rabier) dat kon werken voor de bloeiende dag- en weekbladmarkt, maar ook voor affiches en advertenties. Als prentmaker werd hij beroemd in Parijs, en ook in Duitsland. Er werden belangrijke exposities van zijn werk georganiseerd en hij inspireerde het werk van in Duitsland werkende expressionisten als Kirchner, Beckmann en Munch.

Valloton maakte prachtige prenten van het dagelijks leven in Parijs (op straat, in de warenhuizen, bij feesten) en van linkse, anarchistisch demonstraties en het neerslaan daarvan door de politie. Die onderwerpen sloten als vanzelfsprekend aan bij het leven dat Valloton en zijn jeugdige kunstenaarsvrienden leidden. Maar al gauw raakten zijn verdere prenten en schilderijen een tijdlang doordrongen van een drukkende sombere atmosfeer die hij zag in de levenswandel van de hoge (rijke) bourgeoisie.


Ingekapseld?

Hij zette zich in dat werk af tegen bedrog, verraad en overspel van de heersende klasse, wufte monde die in Parijs de toon aangaf , dezelfde bourgeoisie die steeds meer schilderijen en grafiek van hem kocht. Sinds het werk van Valloton stevig in de portefeuilles zat van toonaangevende galeriehouders als Vollard, Durand Rue en Bernheim-Jeune, verdiende de kunstenaar steeds meer geld en bewoog hij zich steeds verder in de richting van de haute bourgeoisie die hem zo tegenstond.

Artistiek en zakelijk succes - en dan een nieuwe vrouw, Gabrielle, weduwe met 3 kinderen en zuster van de kunsthandelaren/broers Bernheim-Jeune, die zijn werk zo goed verkochten. Nooit meer tochtige zolderkamers en de groepsactiviteiten van zijn oudere schildermakkers, maar leven in een bonbondoos. De eenvoudige jongen uit Zwitserland was er niet alleen zijn Hélène mee kwijt, maar ook de meeste van zijn vrienden. Ziel aan de duivel verkocht voor rijkdom en roem? Valloton bleek steeds meer een Einzelgänger, maar bleef ook als Einzelgänger een zeer productief kunstenaar.

Wat bedoelt de kunstenaar?

Na 1900 maakte hij vooral schilderijen, veel naakten en veel landschappen, overwegend prachtig en met persoonlijke, onverwachte elementen in beide genres. Schitterende landschappen in ongebruikelijk perspectief en in ongebruikelijke kleuren. Veel mooie en minder mooie naakten, soms een kaartje leggend, dan weer lezend, soms in gezelschap van poezen of een tekkel, welja. Steeds anders, steeds verrassend. Ga het zien.

De schilderijen met naakten, verpakt in scènes uit de klassieke oudheid, konden monumentale afmetingen bereiken en verbeeldden, als beide seksen vertegenwoordigd waren, uitgesproken vijandigheid tussen man en vrouw, tot moord en doodslag aan toe. Het lijkt niet vergezocht die strijd te vertalen naar een minder gelukkig huwelijksleven, maar zijn problemen met de ander/de andere sekse zullen diepere wortels hebben gehad.


Geweldige vitaliteit en creativiteit van een jongen uit de bergen, maar dan door eigen toedoen eenzaam vastgevroren op het pluche van de Parijse salons.

************

Minder dan 10% van het werk van Valloton is nu te zien in Parijs. 100 stukken uit die verzameling zijn van
14 februari tot 1 juni in Amsterdam te zien in het Van Gogh Museum. Alweer een buitenkans.

*******************************************

De plaatjes komen uit de collectie van Peter Schröder



© 2013 Peter Schröder meer Peter Schröder - meer "Een omweg waard" -
Vermaak en Genot > Een omweg waard
Felix Valloton, in Parijs en in Amsterdam Peter Schröder
1104VG Vallotron1

Felix Valloton, Le Feu sous la Glace, Parijs, Grand Palais 2 oktober 2013 - 20 januari 2014

Schok der kennismaking
Loop een museumzaal met schilderijen door en je aandacht voor wat er hangt wordt al gauw bepaald door een flinke hoeveelheid voorkennis. Aha, dat moet een Marquet zijn, even kijken, de haven van Toulon, mooi hoor. En dat is natuurlijk een Monet, waar zit het ‘m toch in dat het beeld van zo’n zonnig zeegezicht altijd blijft hangen? Om maar niet te spreken van Jan Steen of Rubens. Vaak begint schilderijen zien met de herkenning van een bekend patroon met een bekende naam en daarna volgt verder kijken.


Soms gaat het andersom, bij mij een jaar of 25 geleden: hee, wat zie ik daar? Een klein juweeltje dat schilderijtje! Een jongetje met strohoed hollend over het grind achter een knalrode bal, wat een vaart! Een bovenaanzicht, het groene gras holt met hem mee, en die groene bomen zorgen voor het contrast; een statische berg bladeren. En daarin dan weer, in de verte, twee vrouwen die toch in gesprek moeten zijn. Geheimzinnig. Wat prachtig, zoiets vergeet je niet meer.

Wie heeft dat gemaakt? Het was een schilderijtje van 48 x 61 cm, in het kleine- schilderijtjes-zaaltje van het Musée d’ Orsay, het heette ‘Le Ballon’ en de schilder is de in Zwitserland geboren Fransman Felix Valloton (1865 Lausanne - 1925 Parijs). Hij maakte het in 1899. Valloton, nooit bewust eerder gezien, maar na zo’n kennismaking kom je hem, vaak enigszins verstopt, voortaan op veel meer plaatsen tegen.


Veelzijdig en omvangrijk
Is er een onmiskenbare Vallotonstijl? Er blijken minstens 10 Vallotonpatronen te vinden in zijn enorme oeuvre van 1700 schilderijen, 200 houtsneden en dan nog flink wat tekeningen en wat beeldjes. Het moet voor de kunsthandel, die graag werkt met herkenbaarheid, een lastige productie zijn geweest. Galeriehouders zullen vaak gezegd hebben: ‘Felix, al die verschillende stijlen en technieken, het is allemaal prachtig, maar als je zo weinig herkenbaar bent, blijf je onbekend en verkoop je slecht. Nu eens landschappen, dan weer naakten, en dan weer stillevens, en dan ook nog eens zowel kleine prentjes als megadoeken van zo’n 5 m2,  kan je niet wat sterker zeg maar, focusseren? Dat zien de critici en de klanten veel liever’.

Tussen zijn tijdgenoten is Valloton voor een breder publiek dan ook een stuk minder bekend gebleven. Zou dat veranderen door de tentoonstelling die nu (tot 20 januari volgend jaar) te zien  is in het Parijse Grand Palais?

Het is een Grote tentoonstelling, 170 schilderijen en houtsneden, uit een Groot oeuvre, van een Groot kunstenaar. Er is door de organisatie stevig uitgepakt en hard op de trommels geslagen en in de deskundige reacties is nu steeds iets terug te vinden van een vanzelfsprekend en verdiend eerbetoon aan een lang verborgen gebleven Franse artistieke schat.

Overweldigend veel prachtig werk op die tentoonstelling, veel verrassingen, veel schilderijen die nog nauwelijks te zien zijn geweest, gaat het zien!

Jongen uit Zwitserland
Zien is kennen, de rest is toch een vorm van ondergeschikt geklep. Bij Valloton toch ook maar iets vertellen over de mens achter de kunstenaar en zijn loopbaan. De titel van de tentoonstelling is ‘Het vuur onder het ijs’, denk aan een vulkaan onder een gletsjer, laten we zeggen: bevroren hartstocht. Man van tegenstellingen. Geen onbevangen levensgenieter. In Lausanne groeide hij op in een eenvoudig gezin, maar hij kon wel zonder veel problemen een schildersopleiding volgen. Na die opleiding vertrok hij als 17 jarige naar Parijs voor een artistiek zolderkamerbestaan. Nooit genoeg te eten, maar al gauw, in 1889 wel zijn eigen Hélène Châtenay; ze werkte op de fabriek maar werd zijn partner, model en muze. Valloton volgde een klassieke schildersopleiding (hard werken aan het goed schilderen van naaktmodellen, maar ook potjes en vaasjes) aan de beroemde Academie Julian. Daar trof hij post-impressionistische medeleerlingen als Bonnard,1104VG Vallotron2 Serusier, Derain, Denis en Vuillard, de latere Nabis groep, waarbij Valloton zich aansloot. Hij schilderde mooie Nabis schilderijen – zonnige kleuren, weinig perspectief, af en toe wat Japanse contouren.


Houtsneden

Valloton bekwaamde zich ook steeds verder in het maken van houtsneden die op grote schaal gebruikt werden als illustraties in publieksweekbladen als L’assiette au Beurre en Le Rire en de literaire Revue Blanche van de broers Nathanson (en niet te vergeten mevrouw, prinses Misia Nathanson). Parijs werd destijds overspoeld door illustratietalent (denk aan Steinlen en Toulouse Lautrec, maar ook Benjamin Rabier) dat kon werken voor de bloeiende dag- en weekbladmarkt, maar ook voor affiches en advertenties. Als prentmaker werd hij beroemd in Parijs, en ook in Duitsland. Er werden belangrijke exposities van zijn werk georganiseerd en hij inspireerde het werk van in Duitsland werkende expressionisten als Kirchner, Beckmann en Munch.

Valloton maakte prachtige prenten van het dagelijks leven in Parijs (op straat, in de warenhuizen, bij feesten) en van linkse, anarchistisch demonstraties en het neerslaan daarvan door de politie. Die onderwerpen sloten als vanzelfsprekend aan bij het leven dat Valloton en zijn jeugdige kunstenaarsvrienden leidden. Maar al gauw raakten zijn verdere prenten en schilderijen een tijdlang doordrongen van een drukkende sombere atmosfeer die hij zag in de levenswandel van de hoge (rijke) bourgeoisie.


Ingekapseld?

Hij zette zich in dat werk af tegen bedrog, verraad en overspel van de heersende klasse, wufte monde die in Parijs de toon aangaf , dezelfde bourgeoisie die steeds meer schilderijen en grafiek van hem kocht. Sinds het werk van Valloton stevig in de portefeuilles zat van toonaangevende galeriehouders als Vollard, Durand Rue en Bernheim-Jeune, verdiende de kunstenaar steeds meer geld en bewoog hij zich steeds verder in de richting van de haute bourgeoisie die hem zo tegenstond.

Artistiek en zakelijk succes - en dan een nieuwe vrouw, Gabrielle, weduwe met 3 kinderen en zuster van de kunsthandelaren/broers Bernheim-Jeune, die zijn werk zo goed verkochten. Nooit meer tochtige zolderkamers en de groepsactiviteiten van zijn oudere schildermakkers, maar leven in een bonbondoos. De eenvoudige jongen uit Zwitserland was er niet alleen zijn Hélène mee kwijt, maar ook de meeste van zijn vrienden. Ziel aan de duivel verkocht voor rijkdom en roem? Valloton bleek steeds meer een Einzelgänger, maar bleef ook als Einzelgänger een zeer productief kunstenaar.

Wat bedoelt de kunstenaar?

Na 1900 maakte hij vooral schilderijen, veel naakten en veel landschappen, overwegend prachtig en met persoonlijke, onverwachte elementen in beide genres. Schitterende landschappen in ongebruikelijk perspectief en in ongebruikelijke kleuren. Veel mooie en minder mooie naakten, soms een kaartje leggend, dan weer lezend, soms in gezelschap van poezen of een tekkel, welja. Steeds anders, steeds verrassend. Ga het zien.

De schilderijen met naakten, verpakt in scènes uit de klassieke oudheid, konden monumentale afmetingen bereiken en verbeeldden, als beide seksen vertegenwoordigd waren, uitgesproken vijandigheid tussen man en vrouw, tot moord en doodslag aan toe. Het lijkt niet vergezocht die strijd te vertalen naar een minder gelukkig huwelijksleven, maar zijn problemen met de ander/de andere sekse zullen diepere wortels hebben gehad.


Geweldige vitaliteit en creativiteit van een jongen uit de bergen, maar dan door eigen toedoen eenzaam vastgevroren op het pluche van de Parijse salons.

************

Minder dan 10% van het werk van Valloton is nu te zien in Parijs. 100 stukken uit die verzameling zijn van
14 februari tot 1 juni in Amsterdam te zien in het Van Gogh Museum. Alweer een buitenkans.

*******************************************

De plaatjes komen uit de collectie van Peter Schröder

© 2013 Peter Schröder
powered by CJ2