archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Bezigheden > Galerie | ||||
Lezende vrouwen | Erna de Groot | |||
Mijn dames en ik
Op 1 Augustus 1990 is mijn verzameling 'lezende vrouwen' gestart. De reden was simpel: voor mijn eerste baan zou ik op kamers in een verpleegstersflat gaan wonen, op een heel klein kamertje. Vriend M. dacht dat ik daar niet veel anders te doen zou hebben dan lezen (en wachten op zijn post) en beloofde mij voortaan slechts kaarten van lezende vrouwen te sturen, dat leek hem wel passend. De eerste kaart die hij stuurde gaf, naar zijn mening, een treffend beeld van mijn situatie: een gouvernante zit op haar bed te lezen, gekleed in een paarswit gestreepte japon, met als enige gezelschap een slapende kat. In de kamer bevinden zich verder slechts een wastafeltje en een schrijftafel, het behang op de muren is beschaafd Engels gebloemd, op een stoel liggen haar hoed en parasol klaar voor de middagwandeling met de kinderen. ('The governess', door Alice Squire, 1840-1936, zie afb.1.).
Dat de verzameling gestart was drong echter pas tot mij door bij de volgende kaart aangezien bovengenoemde eerste nooit bij mij is aangekomen. (Gelukkig, de kaart bleek nog te koop zodat ik later alsnog de echte nummer 1 kon ontvangen.) Nummer twee gaf een meisje al lezend, gezeten in de erker, nu met een hond als gezelschap, gelaten wachtend tot het boek uit is en er gewandeld gaat worden langs het strand dat te zien is door het raam, evenals de zee met de vele bootjes ('Reading by a window', door Ch. J. Lewis, 1830 - 1892). Nummer 3 was een hollandse, nu ja, door een Hollander geschilderd: mme Ginoux, ofwel De Arlésienne, door Vincent van Gogh (1890). Op deze prent is het lezen beeindigd, de boeken zijn uit en mme Arnoux zit te peinzen over de betekenis ervan (of over de reeds verstreken uitleendatum).
We besloten (de collectie is een coproductie) het lezen ruim te nemen: boeken, kranten, brieven tellen mee maar liedboeken niet, en de dame heeft het boek in haar handen of het is zodanig afgebeeld dat de relatie vrouw & boek evident is. Daarmee is dus meteen duidelijk dat degene die mij een kerstkaart stuurde van een pittoresk stadsgezicht, met de opmerking "als je goed kijkt zie je dat achter een van deze vensters een vrouw zit te lezen" het absoluut niet heeft begrepen.
Wanneer eindigt het verzamelen en begint de passie? Op welk moment kunnen we spreken van een obsessie?
De eerste kaarten werden gestuurd door de Bond ter bescherming van de Boek- en Bonbonbehoeftigen - over de bonbons zal ik verder zwijgen - maar deze lollige frasen verdwenen al snel. Het werd ernst. Musea worden bezocht, als eerste zoekt de blik afbeeldingen van lezende vrouwen of vrouwen met een boek in de hand . Altijd de teleurstelling als er niets is, of, nog erger, als er wel prachtige schilderijen zijn maar niet als kaart of prent verkrijgbaar. The horror of it. Altijd en overal kaartenrekken moeten bekijken, tijd of geen tijd; en inmiddels supersnel de karakteristieke houding van een lezend persoon kunnen spotten. Was in de beginperiode alleen vriend M. een trouwe gever, nu zoeken familieleden en vrienden (en familieleden van vrienden) voor mij mee, vooral natuurlijk in den vreemde. Sterker nog, ik doe weinig subtiele verzoeken om de vakantie door te brengen in landen waaruit ik nog niets heb en draag ze simpelweg op om voor mij te zoeken en te kopen. Ik vind het vanzelfsprekend om fervente natuurliefhebbers op te dragen naar een stad te gaan of ouders van kleine kinderen vriendelijk doch dringend te verzoeken naar een museum te gaan in plaats van naar het strand of de speeltuin. Volslagen vreemden worden ingeschakeld om een bepaalde foto te maken en te mailen. En het mooie is dat iedereen er in mee gaat: onder het mom van 'had jij niet een vriendin die ...' krijg ik een zelf getekend exemplaar van een huisgenoot van vriend M. Mijn petekind maakt op school een placemat met een lezend meisje speciaal voor mij. De dochter van goede vrienden neemt mij mee naar haar kamer, met een blik alsof zij een grap gaat uithalen, waarna ik verrast wordt met een poster van een lezende Barbie (voorwaar uniek) die ik van de muur mag halen en mee mag nemen. Schoonouders van broer nemen speciaal voor mij foto's in een klein en onbekend museum in Spanje.
Blijheid die de hele dag blijft hangen nadat ik een bijzondere kaart heb kunnen bemachtigen waar ik het niet verwacht had, zoals recent in Assen. De verrassing als ik een schilderij (waar ik reeds een kaart van had) in het echt kan bewonderen. Bij het zoeken naar een nieuwe woning eerst kijken of er voldoende passende muur is voor mijn verzameling. Praten in termen van 'buit' en 'scoren'. En men wordt kritischer, de lat wordt hoger gelegd. Originelen staan hoog op de verlanglijst. Het prachtige schilderij ('Een lezende Tjieke Roelofs' door Albert Roelofs) dat recent te koop was bij een antiquair in Ommen (richtprijs vanaf € 50.000,- ) heb ik uiteraard in gedachten gekocht maar ik ben gelukkig met mijn zeefdruk van Wim Zurne, mijn litho van Kees van Dongen en enkele gravures.
De hierboven gebruikte jachttermen verdwijnen na het verwerven, dan heb ik het liefkozend over 'mijn dames', ongeacht of zij oud of jong zijn, arm of rijk, bekend of onbekend. De meeste bekende personen zijn Maria (op alle annunciaties verschijnt de engel Gabriel aan Maria terwijl zij zit te lezen), Maria Magdalena (de berouwvolle bekeerlinge) en andere Heiligen. Van een beperkt aantal dames is bekend wie zij is: vaak een familielid van de schilder (Rembrandts moeder is twee keer lezend vereeuwigd, Picasso heeft zijn vriendinnen lezend geschilderd), en verder vorstinnen / prinsessen. Verreweg de meesten zijn anoniem, maar daarom door mij niet minder bemind.
Zij lezen niet allemaal de Bijbel of een getijdenboek, zoals wijlen Kees Fens veronderstelde. Hij zag in de 'lezende vrouw' vooral ingetogenheid, inkeer en gebed. De mooiste handen die een boek vasthouden zijn die van een vrouw, vond hij. Zijn gelijk wordt bevestigd in 'In Traumen versunken' van Friedrich von Amerling (1835) maar de eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik ook kaarten heb van bête glimlachende gansjes, voor wie het boek slechts een decorstuk lijkt te zijn, en die minder geïnteresseerd lijken in de inhoud ervan dan in de gever of hun eigen beeltenis.
Sommige van mijn dames zijn in vol ornaat, anderen zijn niet of schaars gekleed. Mijn favoriete naakten zijn 'Muyer leyendo' van Goya (gezien in Madrid), 'Nu a la lecture' van Robert Delaunay uit 1915 (gezien in Melbourne, zie afb. 2) en 'Dinah Reading' van Dod Procter (1891 - 1972). Al zijn die van I.L. Israels (1865 - 1934) en G.H. Breitner (1857 -1923) ook erg mooi. Kiezen en, erger nog, voorkeur uitspreken, valt mij moeilijk. Toch wil ik hier nog twee meisjes noemen die beiden ontroeren vanwege hun ernst en de rust die zij uitstralen: 'Meisje in westfriese klederdracht' (circa 1800, anoniem) en het 'Lezeresje' van Henri de Braekeleer (1840-1888). Een lezend meisje is te zien op het recente 'The Book' (2003) van Loretta Lux (Dresden 1969, zie afb. 3)
De naakten kunnen overigens nog wel eens tot misverstanden leiden: van een goede vriendin kreeg ik een houtgravure uit 1900 van een schaars geklede dame die zich uitstrekt na het lezen van (en dromen over) 'Les millions de Coralie'; toen ik deze naar een lijstenmaker bracht reageerde deze verrukt 'oh, een erotische prent', alsof het daarom ging. De pikant bedoelde foto's waarbij de aanwezigheid van een boek juist het ondeugende van de pose onderstreept laat ik voorlopig dus maar niet inlijsten ... .
Het is bijna 20 jaar en ruim 1100 kaarten / posters / knipsels en meer later. De verzameling kan op vele verschillende manieren worden beschreven en ingedeeld: naar tijdvak, land van herkomst, schilderwijze (impressionisme, realisme, kubisme, ...), schilderij of foto of sculptuur, houding van de lezeres (liggend, zittend, staand), plaats van lezen (zitkamer, tuin, strand, ..), alleen of in gezelschap. Juist die verschillende manieren van ernaar kijken maakt dat ik elke keer iets nieuws kan zien in een kaart of prent die ik al lang had, een nieuwe aanwinst laat me verbanden zien die tot dusver nog vaag waren. En soms is er sprake van imitatie: zo bleek de poster van het Groen Front van een vader met zijn dochter op schoot aan het voorlezen ('Pap, wat deed jij in de eko-oorlog?') pure plagiaat van een Engelse poster uit de eerste wereldoorlog (waarin de vader over iets anders werd bevraagd); toch leuk om poster en kaart naast elkaar te zien. Het blijft spannend.
Waar laat je al die lezende dames? Het Rijksmuseum wordt er nog niet mee gevuld maar het Mauritshuis zou moeten lukken. Maar nee, het blijft bij een wisselende expositie in de eigen woonkamer waarbij, schuldgevoelens ten spijt, een deel op de grond moet wachten tot de volgende selectie voor aan de muur. De kaarten zitten allemaal keurig in dozen: rood is 20e eeuws, blauw is 19e eeuws, et cetera. Een aparte doos is gereserveerd voor de 'rariteiten', zoals een klein plastic biggetje in bikini, lezend in een strandstoel, een ex libris stempel en een kleine replica van een gevelsteen van een Annunciatie.
Waarschijnlijk niet een systeem waar een archivaris van gaat watertanden maar het voldoet voor mij. Zelfs bij dit aantal weet ik wel wie in welke doos zit.
Je kunt bij elke prent een verhaal verzinnen, over wie het is en waarom zij dat boek leest of die krant. En de volgende keer verzin je een ander verhaal, en daarna weer; de dames malen er niet om, zij hangen geduldig aan mijn muur, verzonken in gebed of lezing, glimlachend of nadenkend, of ook wel afgeleid door iets of iemand (een minnaar); zij zijn er, en dat is voldoende.
**************************
Kijk eens op www.meermanno.nl |
||||
© 2009 Erna de Groot | ||||
powered by CJ2 |