archiefvorig nr.lopend nr. |
||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||
Bezigheden > Ergernissen | ||||
Het ontstaan | Mabel Amber | |||
Wanneer is het verschijnsel ‘zich ergeren’ eigenlijk ontstaan? Toen ik deze rubriek begon schreef ik dat ergernissen van alle tijden zijn en dit illustreerde ik met een voorbeeld. Maar een en ander nog eens overdenkend, begin ik aan mijn bewering te twijfelen. Feitelijk, laat ik het maar toegeven, ben ik nogal oppervlakkig en slecht van start gegaan. Onder het motto ‘beter laat dan nooit’ zal ik het verzuim goedmaken. En ik begin mijn onderzoek naar de oorsprong van het fenomeen ‘ergernis’ in de Dikke Van Dale: ‘1. Ergernis (de(v.)1 wat aanleiding geeft zich te ergeren(…) 2. het zich-ergeren, het aanstoot nemen (…) 3. toestand van geërgerd zijn (…) 4. aanleiding tot zonde: ergernis geven, iemand tot zonde trachten te verleiden.’ Wist u dat, van het laatste? Dus zo onschuldig is het allemaal niet, meer dan eindeloos met de vingers op het cafétafeltje trommelen!
Kort en goed, uit de betekenissen die deze steunpilaar van de Nederlandse taal voor het begrip ‘zich ergeren’ c.q. ‘ergernis’ geeft kunnen wij opmaken dat mensen zich niet ergeren waar geen medemensen zijn. Van daaruit volgt de conclusie dat genoemd verschijnsel een….beschavingsverschijnsel in de strikte zin des woords is. Wie zal zich ergeren aan wie als er niemand is? Aan de natuur en aan natuurverschijnselen erger je je niet – je vreest de gevolgen van de nimmer aflatende regen, je hoopt dat de storm coulant zal zijn en je beschermt jezelf tegen de verzengende zon, je wilt dat de hond waaks is (en je ergert je kapot aan het beest als hij de rovers zwijgend hun gang laat gaan, maar een hond is dan ook een soort mens, daar ga je al).
Tenzij je je gaat ergeren aan jezelf wanneer je eindeloos, helemaal alleen op de wereld het tafelblad onophoudelijk met je vingertoppen bewerkt, of gedurig met je stoel wipt. Maar ik betwijfel dat. Waarschijnlijk zul je denken aan Lennons liedregel uit Cold Turkey ‘no one in sight to leave me alone’ (of woorden van die strekking). Laat ik niet afdwalen, de ergernis is in de wereld gekomen toen de mens zich had ingebed in een samenlevingsvorm die nu algemeen ‘beschaving’ wordt genoemd. Maar…wanneer, nu we het er over hebben, wanneer en waarom is een samenleving een ‘beschaving’? Als er tafels zijn om op te trommelen? Als er stoelen zijn om mee te wippen? Als er bedden zijn die kraken? Als er…nagels zijn om op te bijten. Ja, raak! Ik kan mij ineens voorstellen dat een in dierenvellen gehulde man zich enorm ergert aan zijn, eveneens in dierenvellen gehulde vrouw die alsmaar, tijdens het uitrusten van een lange voettocht door de wildernis, op haar vingers kluift. Of omgekeerd natuurlijk, er zijn ook mannen die nagels bijten, geen achterstelling hier! (Overigens, maar dit terzijde, zou dit moment zich bij uitstek lenen voor ergernis in de betekenis 4 als boven beschreven.)
Zouden zij trouwens uitrusten? Heel even waarschijnlijk. Het leven in de harde natuur behelst weinig meer dan eten, drinken, werken, slapen en zich voortplanten. Dus waar is tijd voor ergernis? De gevolgtrekking laat zich makkelijk raden: het zich ergeren, c.q. ergernis is een zogeheten luxe probleem – alles wat met ‘beschaving’ te maken heeft valt terug te voeren op bezit van spullen die het leven van de mens vergemakkelijken of….veraangenamen. Een oerleven in de oertijd was naar onze maatstaven niet makkelijk en verre van aangenaam. Een beschaafd leven in de nieuwe tijd, voorzien van het stempel BESCHAVING, is makkelijk en veelvoudig veraangenaamd. Ik zou niet eens een begin kunnen maken met een opsomming van alles wat voor ons onaangenaam en ongemakkelijk zou zijn. Expeditie Robinson is echt geen goede vergelijking, alles wat namaak is moet niet in de discussie worden betrokken – bovendien is de psyche van de deelnemers niet ‘vrij’, zij zijn immers producten van het beschaafde wereld en ik durf te beweren dat het zich ergeren is gaan behoren tot de zogeheten geconditioneerde reflexen.
Uit deze laatste bewering (ja, ja, ik ga ervan uit dat hij juist is!) doe ik wederom een gevolgtrekking, namelijk dat het leven op aarde weliswaar makkelijker is geworden wanneer we het hebben over leefomstandigheden, maar in spiritueel opzicht is onze gemaksbeschaving enorm gedevalueerd, gelet op de schier ongelofelijke hoeveelheid ergernissen waarmee mensen ten opzichte van elkaar te kampen hebben.
Deze devaluatie is ingegaan op het moment dat de mensen zover waren gevorderd dat zij gezamenlijk op stoelen aan een tafel zaten en voldoende tijd hadden om daar enige tijd te blijven zitten. Lang genoeg om zich kapot te ergeren aan het getrommel, het gewip en het nagelbijten en, als zij al eetgerei hadden, aan het gepulk met lepelsteeltjes in oren.
In de volgende aflevering, over twee weken, zal ik een onverminderd populaire ergernis uit de duizendvoudige serie behandelen, blijf erbij!
Tekening©MabelAmber **************************************
Gezonde werkdieren voor de allerarmsten:
Brooke Hospital for Animals. Zie www.brooke.nl |
||||
© 2008 Mabel Amber | ||||
powered by CJ2 |