archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 4
Jaargang 5
29 november 2007
Vermaak en Genot > Naar de film delen printen terug
Boekverfilming voor een pretentieloos uitje Hans Knegtmans

0504VG Film
Misschien komt de naam van regisseur Jiří Menzel u bekend voor. In de jaren zestig maakte hij deel uit van de avant-garde van de Tsjechoslowaakse film, dus zijn naam staat zo nu en dan wel in de krant. Maar ik denk niet dat u een van zijn films gezien hebt. Ik in ieder geval niet. Niet het beroemde (schijnt het) Close Watched Trains, laat staan een van de vierentwintig andere speelfilms die hij regisseerde. Evenmin wist ik dat hij, voor hij de roman I Served The King of England van de schrijver Bohumil Hrabal verfilmde, al vijf keer eerder een kort verhaal, novelle of roman van deze auteur had bewerkt.

In Tsjechië had zijn laatste boekverfilming het zwaar te verduren. Steffen Silvis bijvoorbeeld, filmrecensent van The Prague Post, klaagt steen en been. De film begint met de vrijlating van hoofdpersoon Jan Dítě uit de gevangenis. Hij heeft amnestie gekregen, vertelt Jan in voice-over (een stijlfiguur die vaak aankondigt dat het verhaal een lange periode beslaat, zodat de regisseur regelmatig de fast forwardtoets moet indrukken). Van de vijftien jaar cel die hij had gekregen, hoefde hij ‘slechts’ veertien jaar en negen maanden op te knappen. (Gelach in de zaal: we hebben kennelijk met een komedie van doen.)

Van staatswege heeft Jan een woning bij de Duitse grens toebedeeld gekregen. Het blijkt een onbewoonbaar krot te zijn, en Jan gooit demonstratief de overbodige huissleutel weg. (Nog meer gelach – dit wordt een vrolijke middag!) Tijdens het noodzakelijke klussen komt hij de mooie Marcela tegen die hem uitdagend toelacht. De hoofdpersoon stelt verheugd vast dat hij nog steeds opgewonden kan raken van mooie vrouwen, een voorbode van zijn vele romantische escapades, die we nog te zien zullen krijgen. Zo zien we later in de film Marcela bloot in de badkamer.
Dat is opmerkelijk. Van Silvis begrijp ik dat in het boek Marcela een intellectueel type is en dat ze zich verdiept in het surrealisme. Geen uitdagende boerenmeid in een lumberjack-overhemd, maar de eerste vrouw tot wie Jan zich vooral geestelijk aangetrokken voelt.

Het moge duidelijk zijn: volgens kenners heeft Menzel geen spaan van het boek heel gelaten. Op zich is dat nog geen reden tot ergernis, zeker omdat ik niets heb met de schrijver. Hinderlijk wordt het doordat het verhaal geen dwingende thematiek en vertellijn heeft. De regisseur heeft wel in grote lijnen de structuur van het boek aangehouden, maar neemt een loopje met de personages. Daarbij transformeert hij het verhaal van psychologisch drama tot een stuurloze komedie over een oversekste jongeman. Nu, we moeten roeien met de riemen die we hebben.

Tijd voor een flashback. De jeugdige Jan (gespeeld door de Bulgaarse acteur Ivan Barnev) wil miljonair worden, al heeft hij geen idee hoe dat moet. Hij begint zijn carrière als braadworstverkoper op een station. Zijn eerste stap naar het grote geld zet hij per ongeluk, wanneer hij niet bijtijds het wisselgeld bij elkaar gezocht heeft, en de trein vertrekt terwijl de tierende klant tevergeefs zijn hand uit het raam houdt. Op dat moment weet hij nog niet dat deze Meneer Walden hem tijdens zijn loopbaan nog menigmaal terzijde zal staan.

Na weer een voice-over zien we hem als kelner in een dorphotel annex café, maar al snel dient de volgende positieverbetering zich aan: door toedoen van Meneer Walden kan hij kelner worden in Hotel Tichota, waar de meisjes van plezier het heren naar de zin maken. Natuurlijk zijn de heren in werkelijkheid enorme patjepeeërs – een schreeuwerige legerofficier is de ergste – maar Jans ambities maken hem blind voor alles wat niet met geld of seks verband houdt. Nadat hij van de officier een buitensporig hoge fooi heeft ontvangen, wordt hij de laan uitgestuurd. Geen nood, Meneer Walden bezorgt hem een baan in Hotel Pariz, het deftigste etablissement van Praag.

Ook hier gaat het mis. Wanneer de Duitsers Tsjechoslowakije bezetten, raakt Jan verliefd op de pronte en op en top Arische Liza (Julia Jentsch, die dit keer een heel ander soort politiek engagement toont dan in haar rol van Sophie Scholl). Door hun huwelijk maakt hij zich onmogelijk bij de rest van het personeel, dat de bezetters behandelt als oud vuil. De zoveelste speling van het lot (de kijker krijgt geen moment rust) brengt hem terug in het voormalige Hotel Tichota. Dit wordt nu gebruikt als fokplaats van raszuivere Germanen. Beeldschone – uiteraard blote – blondines geven zich over aan zang, dans en waterballet, tot ’s avonds de soldaten massaal hun voortplantingsplicht komen vervullen. Ik zal niet verklappen hoe de hoofdpersoon er uiteindelijk in slaagt om – bepaald niet op eigen kracht – de begeerde miljonairsstatus te bereiken. Aan het begin van de film hebben we echter al begrepen dat hij slechts kort van zijn rijkdom heeft kunnen genieten.

I Served the King of England is vooral een film van invallen en ideetjes. De obers in Hotel Pariz voeren hun werkzaamheden uit als een kunstig ballet, zwierend en zwaaiend door de overvolle ruimte. Leuk om naar te kijken. Eventjes. Dat is de belangrijkste makke van de film. Hij is vaak leuk op een vrijblijvende manier, maar slechts zelden geestig. De kleurenrijkdom en de uitbundig in beeld gebrachte personages – zowel in Hotel Pariz als in de twee getoonde versies van Hotel Tichota – geven de film een hoog suikerspingehalte. En zoals gezegd blijven bijna alle personages steken in typetjes, met een hang naar het karikaturale. De interessantste uitzondering is de man die de koning van Engeland bediende. Dat blijkt niet de hoofdpersoon te zijn, maar de maître d’ van Hotel Pariz (een prachtrol van Martin Huba).

Het enthousiasme waarmee de regisseur blote jongedames in beeld brengt, wekt verbazing in deze tijd van gratis porno op de computer. In mijn middelbare schooltijd was de film zeker het gesprek van de dag geweest en had ik elke denkbare truc aangewend om, vermomd als achttienjarige (die leeftijdsgrens bestond toen nog), de zaal in te sneaken. Toen had ik waarschijnlijk ook hartelijk gelachen om Menzels kleine spitsvondigheden.
 
**********************************************
‘Springveren, het beste uit de leunstoel,’ is te koop.
Luister op die site naar ‘De mannenpil,’ een van de bijdragen,
voorgelezen door Maeve van der Steen.
Of ga naar de boekhandel, ISBN 978 90 5972 195 1 .
 
*******************
Beetje tot rust komen?


© 2007 Hans Knegtmans meer Hans Knegtmans - meer "Naar de film" -
Vermaak en Genot > Naar de film
Boekverfilming voor een pretentieloos uitje Hans Knegtmans
0504VG Film
Misschien komt de naam van regisseur Jiří Menzel u bekend voor. In de jaren zestig maakte hij deel uit van de avant-garde van de Tsjechoslowaakse film, dus zijn naam staat zo nu en dan wel in de krant. Maar ik denk niet dat u een van zijn films gezien hebt. Ik in ieder geval niet. Niet het beroemde (schijnt het) Close Watched Trains, laat staan een van de vierentwintig andere speelfilms die hij regisseerde. Evenmin wist ik dat hij, voor hij de roman I Served The King of England van de schrijver Bohumil Hrabal verfilmde, al vijf keer eerder een kort verhaal, novelle of roman van deze auteur had bewerkt.

In Tsjechië had zijn laatste boekverfilming het zwaar te verduren. Steffen Silvis bijvoorbeeld, filmrecensent van The Prague Post, klaagt steen en been. De film begint met de vrijlating van hoofdpersoon Jan Dítě uit de gevangenis. Hij heeft amnestie gekregen, vertelt Jan in voice-over (een stijlfiguur die vaak aankondigt dat het verhaal een lange periode beslaat, zodat de regisseur regelmatig de fast forwardtoets moet indrukken). Van de vijftien jaar cel die hij had gekregen, hoefde hij ‘slechts’ veertien jaar en negen maanden op te knappen. (Gelach in de zaal: we hebben kennelijk met een komedie van doen.)

Van staatswege heeft Jan een woning bij de Duitse grens toebedeeld gekregen. Het blijkt een onbewoonbaar krot te zijn, en Jan gooit demonstratief de overbodige huissleutel weg. (Nog meer gelach – dit wordt een vrolijke middag!) Tijdens het noodzakelijke klussen komt hij de mooie Marcela tegen die hem uitdagend toelacht. De hoofdpersoon stelt verheugd vast dat hij nog steeds opgewonden kan raken van mooie vrouwen, een voorbode van zijn vele romantische escapades, die we nog te zien zullen krijgen. Zo zien we later in de film Marcela bloot in de badkamer.
Dat is opmerkelijk. Van Silvis begrijp ik dat in het boek Marcela een intellectueel type is en dat ze zich verdiept in het surrealisme. Geen uitdagende boerenmeid in een lumberjack-overhemd, maar de eerste vrouw tot wie Jan zich vooral geestelijk aangetrokken voelt.

Het moge duidelijk zijn: volgens kenners heeft Menzel geen spaan van het boek heel gelaten. Op zich is dat nog geen reden tot ergernis, zeker omdat ik niets heb met de schrijver. Hinderlijk wordt het doordat het verhaal geen dwingende thematiek en vertellijn heeft. De regisseur heeft wel in grote lijnen de structuur van het boek aangehouden, maar neemt een loopje met de personages. Daarbij transformeert hij het verhaal van psychologisch drama tot een stuurloze komedie over een oversekste jongeman. Nu, we moeten roeien met de riemen die we hebben.

Tijd voor een flashback. De jeugdige Jan (gespeeld door de Bulgaarse acteur Ivan Barnev) wil miljonair worden, al heeft hij geen idee hoe dat moet. Hij begint zijn carrière als braadworstverkoper op een station. Zijn eerste stap naar het grote geld zet hij per ongeluk, wanneer hij niet bijtijds het wisselgeld bij elkaar gezocht heeft, en de trein vertrekt terwijl de tierende klant tevergeefs zijn hand uit het raam houdt. Op dat moment weet hij nog niet dat deze Meneer Walden hem tijdens zijn loopbaan nog menigmaal terzijde zal staan.

Na weer een voice-over zien we hem als kelner in een dorphotel annex café, maar al snel dient de volgende positieverbetering zich aan: door toedoen van Meneer Walden kan hij kelner worden in Hotel Tichota, waar de meisjes van plezier het heren naar de zin maken. Natuurlijk zijn de heren in werkelijkheid enorme patjepeeërs – een schreeuwerige legerofficier is de ergste – maar Jans ambities maken hem blind voor alles wat niet met geld of seks verband houdt. Nadat hij van de officier een buitensporig hoge fooi heeft ontvangen, wordt hij de laan uitgestuurd. Geen nood, Meneer Walden bezorgt hem een baan in Hotel Pariz, het deftigste etablissement van Praag.

Ook hier gaat het mis. Wanneer de Duitsers Tsjechoslowakije bezetten, raakt Jan verliefd op de pronte en op en top Arische Liza (Julia Jentsch, die dit keer een heel ander soort politiek engagement toont dan in haar rol van Sophie Scholl). Door hun huwelijk maakt hij zich onmogelijk bij de rest van het personeel, dat de bezetters behandelt als oud vuil. De zoveelste speling van het lot (de kijker krijgt geen moment rust) brengt hem terug in het voormalige Hotel Tichota. Dit wordt nu gebruikt als fokplaats van raszuivere Germanen. Beeldschone – uiteraard blote – blondines geven zich over aan zang, dans en waterballet, tot ’s avonds de soldaten massaal hun voortplantingsplicht komen vervullen. Ik zal niet verklappen hoe de hoofdpersoon er uiteindelijk in slaagt om – bepaald niet op eigen kracht – de begeerde miljonairsstatus te bereiken. Aan het begin van de film hebben we echter al begrepen dat hij slechts kort van zijn rijkdom heeft kunnen genieten.

I Served the King of England is vooral een film van invallen en ideetjes. De obers in Hotel Pariz voeren hun werkzaamheden uit als een kunstig ballet, zwierend en zwaaiend door de overvolle ruimte. Leuk om naar te kijken. Eventjes. Dat is de belangrijkste makke van de film. Hij is vaak leuk op een vrijblijvende manier, maar slechts zelden geestig. De kleurenrijkdom en de uitbundig in beeld gebrachte personages – zowel in Hotel Pariz als in de twee getoonde versies van Hotel Tichota – geven de film een hoog suikerspingehalte. En zoals gezegd blijven bijna alle personages steken in typetjes, met een hang naar het karikaturale. De interessantste uitzondering is de man die de koning van Engeland bediende. Dat blijkt niet de hoofdpersoon te zijn, maar de maître d’ van Hotel Pariz (een prachtrol van Martin Huba).

Het enthousiasme waarmee de regisseur blote jongedames in beeld brengt, wekt verbazing in deze tijd van gratis porno op de computer. In mijn middelbare schooltijd was de film zeker het gesprek van de dag geweest en had ik elke denkbare truc aangewend om, vermomd als achttienjarige (die leeftijdsgrens bestond toen nog), de zaal in te sneaken. Toen had ik waarschijnlijk ook hartelijk gelachen om Menzels kleine spitsvondigheden.
 
**********************************************
‘Springveren, het beste uit de leunstoel,’ is te koop.
Luister op die site naar ‘De mannenpil,’ een van de bijdragen,
voorgelezen door Maeve van der Steen.
Of ga naar de boekhandel, ISBN 978 90 5972 195 1 .
 
*******************
Beetje tot rust komen?
© 2007 Hans Knegtmans
powered by CJ2