Zoek het maar uit!

Nog even terug naar onderwijsbeleid en ‘Mijn leren is spelen’. We weten het allemaal: kinderen leren in deze tijden van diversiteit, individualisering, beeldcultuur en overvloed andere zaken dan vroeger. Eenvoudige omgangsvormen (met twee woorden spreken, op tijd komen) staan vandaag niet meer op het lesprogramma, maar worden nu aangeleerd door de HEMA en Albert Heijn, waar de jeugd het geld verdient voor I-pod en Dixon. Rekenen en spellen worden er op school niet meer ingestampt, de leerlingen krijgen de boodschap mee dat ieder zich deze vaardigheden het best vanuit de eigen competenties op individuele basis uit de pluriforme samenleving kan toeëigenen.

Doorstroming

De kerndoelen en inhoud van het vak Geschiedenis zullen ons niet verder brengen om de veranderingen in het onderwijsbeleid en de implementatie ervan in het onderwijsleerproces enigszins chronologisch te traceren. Daarom hier de hoofdzaken. In de vijftiger jaren heerste in Nederland schaarste en werd leren serieus genomen. In het begin van de jaren zestig steeg de welvaart en werden de oude vormen en gedachten onder de klanken van The Beatles langzaam maar zeker, laten we zeggen: verdund. In 1963 stelde de regering de door minister Jo Cals ingediende Mammoetwet (WVO) vast. De wet was gericht op een betere doorstroming in het onderwijs. Daartoe werden MULO, MMS en HBS afgeschaft en daarvoor in de plaats kwamen MAVO, HAVO en VWO. Het klasieke gymnasium wist buiten schot te blijven.

Contourennota

De WVO trad in 1968 in werking. Toen was het melodieuze geroezemoes van de beatmuziek inmiddels getransformeerd tot Jeugdrevolutie in de Westerse wereld, eerst in gidsland Nederland, later vooral in de VS en Frankrijk (Provo, Kent State, Nanterre). De verbeelding kwam aan de macht. Vernieuwingsdrang greep zijn kansen ook op het ministerie van O&W en onder minister Jos van Kemenade werd de Contourennota onder het volk verspreid. Daarin werd gesproken over de Basisschool, de Middenschool en de Bovenschool. De geadresseerde niveaus en geledingen kwamen met een stapel reacties op een stapel papier van zo’n 2 meter hoog. Begeleid door een cohort deskundigen dat tussen 1963 en en 1975 het vak onderwijskunde (of ago(lo)gie) had gestudeerd werd een en ander gebundeld en van eisen en randvoorwaarden voorzien. We zullen u de details besparen en hier alleen de uiteindelijke mijlpaal vermelden: de Middenschool. Ministers Jo en Jos waren beide katholiek opgevoed.

Sprongen in de tijd

Op prentbriefkaart 3. de Haagse Laan van Meerdervoort aan het begin van de jaren 50 met centraal het solide klassicistische torentje van het Gymnasium Haganum (en iets verderop de toren van het Vredespaleis). Het is mooi rustig op straat: fietsers, een bakfiets en een enkele auto. De zon schijnt. Geen spoor van vernieuwing te zien. De stakeholders in het Gymnasium wisten de onderwijskundige dans steeds behendig te ontspringen en in het zelfde gebouw wordt nog steeds met succes gymnasiaal onderwijs genoten. Bijvoorbeeld over het Oude Egypte.

Antiek onderwijs

Hoe zat het met het onderwijs in het oude Egypte? Beelden daarvan op prentbriefkaarten zijn zeldzaam. In mijn collectie gaat de tijd niet verder terug dan tot ongeveer 1900. Kijk op prentbriefkaart 1. daar zijn geen Pharao’s te zien, maar een ‘Ecole Arabe’: de onderwijzer/leraar met 6 leerlingen. Overzichtelijk, allemaal een schrift in de hand, de leraar ook nog een rottinkje. Het ziet er iets grimmig uit. Mooi houtsnijwerk trouwens. De kaart werd op 31 december 1903 verstuurd aan de heer en mevrouw Battle, rue de Cloche d’or, Perpignan, France, met ‘Souvenirs sincères’ door een onleesbare afzender.

Regering

Onderwijsbeleid is het product (?, proces?) van de Regering. We zullen zien wat het samenhangende kabinet Balkenende 4 ervan maakt. De Haagse Ridderzaal, ook het epicentrum van het onderwijsbeleid ten tijde van Jo Cals, is te zien op prentbriefkaart 2.

Net zo rustig als op de Laan van Meerdervoort. Wat wandelaars en wat fietsers. Geen spandoeken, geen gedoe. Ook hier mooi weer.

Verder terug: het nieuwe kabinet aan het begin van de 20^e eeuw in dezelfde Trèves zaal op prentbriefkaart 4. Een kabinet Kuyper? Zoeken we het op? Het zijn 8 ministers, ze dragen allemaal een das en een vest. Geen vrouwvolk. Ze hebben ook allemaal een snor. Het zijn er maar 8, maar er was nog niet zoveel te doen over wonen, wijken, integratie, jeugd en gezin en er woonden toen ook maar 5.1 miljoen Nederlanders in Nederland. Nu hebben we 16 ministers voor 16.3 miljoen Nederlanders. De ministers dragen niet allemaal meer een das. De vrouwen geen van allen. Er zijn ook steeds minder haarscheidingen te zien. Lang leve de samenhang van onze regering in overvloedige tijden.