archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 6
Jaargang 3
19 januari 2006
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
Jacques Brel en de verdwenen hondenschaduw Willem Minderhout

0306VG Literatuur Hondenschaduw
Sommige liederen lijken niet door de tand des tijds te kunnen worden aangetast. De liederen van Jacques Brel, bijvoorbeeld, hebben nog niets van hun zeggingskracht verloren. Ze worden nog steeds - en meestal niet onverdienstelijk - in vele talen gezongen, ook al is er volgens mij niemand die die liederen beter kan vertolken dan Jacques Brel zelf deed. De vertalingen wijken soms nogal af van het origineel. Daar is op zich natuurlijk niets tegen. ‘Seasons in the Sun’ van Terry Jacks is een aardig lied, ook al lijkt de tekst nauwelijks op het origineel, Brel’s prachtige ‘Le Moribond’.

Voor zover Brel zijn teksten niet zelf in het Vlaams schreef, heeft Ernst van Altena veel van zijn liederen in het Nederlands vertaald. Die teksten, vooral in de uitvoering van Jasperina de Jong, benaderen de kwaliteit van Brel heel dicht. Enige tijd geleden kwam ik echter Van Altena’s vertaling tegen van ‘Ne me quitte pas’ die me aan het denken zette. Het betreft hier het mysterie van de verdwenen hondenschaduw.

‘Ne me quitte pas’ is een liefdeslied. Er zullen waarschijnlijk een paar miljoen gedichten en liederen zijn die liefdesverdriet als onderwerp hebben, maar ik ken er geen dat hartverscheurender is. Jacques smeekt zijn lief hem niet te verlaten. Hij zal zijn leven beteren. Hij zal het zelfs beter doen dan ooit. Hij wijst erop dat een vuur weer kan aanwakkeren en dat liefde kan terugkeren. Tot zover is het een prachtig, maar niet zo heel bijzonder lied.

Dan komt het laatste couplet.
 
Brel
Je ne vais plus pleurer
Je ne vais plus parler
Je me cacherai là
A te regarder
Danser et sourire
Et à t'écouter
Chanter et puis rire
Ik zal niet meer huilen
Ik zal niet meer spreken
Ik zal me daar verbergen
Om je te bekijken
Terwijl je danst en glimlacht
En om je te horen
Zingen en dan lachen.
Ernst van Altena
Nee, ik huil niet meer
Nee, ik spreek niet meer
Want ik wil alleen
Horen hoe je praat
Kijken hoe je lacht
Weten hoe je zacht
Door de kamer gaat
 
Wat beschrijft Brel? De gewezen minnaar vraagt toestemming om zich muisstil in een hoekje te verstoppen om toe te mogen kijken hoe zijn aanbedene danst, zingt en lacht. Met wie doet ze dat dan? Niet met de verborgen zanger, lijkt me. Volgens mij realiseert Brel’s ikfiguur zich uiteindelijk dat de relatie onherstelbaar kapot is. Hij staakt zijn verzet maar hij smeekt zijn lief of hij dan tenminste de stille getuige mag zijn van haar nieuwe geluk. Hij is haar kwijt, maar hij wil desondanks niet door haar verlaten worden.

Van Altena vond dit blijkbaar al te gortig. Bij hem wordt geen verstoppertje gespeeld en er wordt niet gedanst, maar zacht door de kamer gegaan. Hij brengt zichzelf hierdoor wel in moeilijkheden, want in de laatste regels van het lied zingt Brel dat hij ‘de schaduw van haar schaduw’ wil worden, ‘de schaduw van haar hand’. Minder nog: ‘de schaduw van haar hond’. Met die hondenschaduw weet Van Altena zich kennelijk geen raad. Hij besluit hem maar helemaal weg te laten en te veranderen in een voetstap.
 
Brel
Laisse-moi devenir
L'ombre de ton ombre
L'ombre de ta main
L'ombre de ton chien
Letterlijke vertaling
Laat mij worden
De schaduw van je schaduw
De schaduw van je hand
De schaduw van je hond
Ernst van Altena
Nee, ik vraag niet meer
Ik wil je schaduw zijn
Ik wil je voetstap zijn
 
Bij van Altena blijft de mogelijkheid bestaan dat de liefde weer opbloeit. Niets geen gewezen minnaar die stil verstopt als een hondenschaduw luistert hoe zijn voormalige geliefde ‘zingt, danst en lacht’ met iemand anders. Van Altena vermoordt zo de dramatische kracht van het lied want hij laat de mogelijkheid voor een ‘happy end’ bestaan.

 
Op deze pagina kun je de oorspronkelijke tekst vergelijken met meerdere vertalingen. In de meeste vertalingen keert de hondenschaduw wel terug, maar Van Altena is niet de enige die hem laat verdwijnen. Ook in de Vlaamse, Duitse en Zuid Afrikaanse vertaling is hij verdwenen. De Duitse en Vlaamse versies zijn eigenlijk geen vertalingen te noemen. De tekst is hier vervangen door een schmalzie Schlager over een vrouw die beterschap belooft en een plat carnavalslied over een man die belooft dat hij zich wat vaker zal wassen. De vertaling in het Fries vind ik prachtig. Jammer dat ik die nog nooit gehoord heb.


© 2006 Willem Minderhout meer Willem Minderhout - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
Jacques Brel en de verdwenen hondenschaduw Willem Minderhout
0306VG Literatuur Hondenschaduw
Sommige liederen lijken niet door de tand des tijds te kunnen worden aangetast. De liederen van Jacques Brel, bijvoorbeeld, hebben nog niets van hun zeggingskracht verloren. Ze worden nog steeds - en meestal niet onverdienstelijk - in vele talen gezongen, ook al is er volgens mij niemand die die liederen beter kan vertolken dan Jacques Brel zelf deed. De vertalingen wijken soms nogal af van het origineel. Daar is op zich natuurlijk niets tegen. ‘Seasons in the Sun’ van Terry Jacks is een aardig lied, ook al lijkt de tekst nauwelijks op het origineel, Brel’s prachtige ‘Le Moribond’.

Voor zover Brel zijn teksten niet zelf in het Vlaams schreef, heeft Ernst van Altena veel van zijn liederen in het Nederlands vertaald. Die teksten, vooral in de uitvoering van Jasperina de Jong, benaderen de kwaliteit van Brel heel dicht. Enige tijd geleden kwam ik echter Van Altena’s vertaling tegen van ‘Ne me quitte pas’ die me aan het denken zette. Het betreft hier het mysterie van de verdwenen hondenschaduw.

‘Ne me quitte pas’ is een liefdeslied. Er zullen waarschijnlijk een paar miljoen gedichten en liederen zijn die liefdesverdriet als onderwerp hebben, maar ik ken er geen dat hartverscheurender is. Jacques smeekt zijn lief hem niet te verlaten. Hij zal zijn leven beteren. Hij zal het zelfs beter doen dan ooit. Hij wijst erop dat een vuur weer kan aanwakkeren en dat liefde kan terugkeren. Tot zover is het een prachtig, maar niet zo heel bijzonder lied.

Dan komt het laatste couplet.
 
Brel
Je ne vais plus pleurer
Je ne vais plus parler
Je me cacherai là
A te regarder
Danser et sourire
Et à t'écouter
Chanter et puis rire
Ik zal niet meer huilen
Ik zal niet meer spreken
Ik zal me daar verbergen
Om je te bekijken
Terwijl je danst en glimlacht
En om je te horen
Zingen en dan lachen.
Ernst van Altena
Nee, ik huil niet meer
Nee, ik spreek niet meer
Want ik wil alleen
Horen hoe je praat
Kijken hoe je lacht
Weten hoe je zacht
Door de kamer gaat
 
Wat beschrijft Brel? De gewezen minnaar vraagt toestemming om zich muisstil in een hoekje te verstoppen om toe te mogen kijken hoe zijn aanbedene danst, zingt en lacht. Met wie doet ze dat dan? Niet met de verborgen zanger, lijkt me. Volgens mij realiseert Brel’s ikfiguur zich uiteindelijk dat de relatie onherstelbaar kapot is. Hij staakt zijn verzet maar hij smeekt zijn lief of hij dan tenminste de stille getuige mag zijn van haar nieuwe geluk. Hij is haar kwijt, maar hij wil desondanks niet door haar verlaten worden.

Van Altena vond dit blijkbaar al te gortig. Bij hem wordt geen verstoppertje gespeeld en er wordt niet gedanst, maar zacht door de kamer gegaan. Hij brengt zichzelf hierdoor wel in moeilijkheden, want in de laatste regels van het lied zingt Brel dat hij ‘de schaduw van haar schaduw’ wil worden, ‘de schaduw van haar hand’. Minder nog: ‘de schaduw van haar hond’. Met die hondenschaduw weet Van Altena zich kennelijk geen raad. Hij besluit hem maar helemaal weg te laten en te veranderen in een voetstap.
 
Brel
Laisse-moi devenir
L'ombre de ton ombre
L'ombre de ta main
L'ombre de ton chien
Letterlijke vertaling
Laat mij worden
De schaduw van je schaduw
De schaduw van je hand
De schaduw van je hond
Ernst van Altena
Nee, ik vraag niet meer
Ik wil je schaduw zijn
Ik wil je voetstap zijn
 
Bij van Altena blijft de mogelijkheid bestaan dat de liefde weer opbloeit. Niets geen gewezen minnaar die stil verstopt als een hondenschaduw luistert hoe zijn voormalige geliefde ‘zingt, danst en lacht’ met iemand anders. Van Altena vermoordt zo de dramatische kracht van het lied want hij laat de mogelijkheid voor een ‘happy end’ bestaan.

 
Op deze pagina kun je de oorspronkelijke tekst vergelijken met meerdere vertalingen. In de meeste vertalingen keert de hondenschaduw wel terug, maar Van Altena is niet de enige die hem laat verdwijnen. Ook in de Vlaamse, Duitse en Zuid Afrikaanse vertaling is hij verdwenen. De Duitse en Vlaamse versies zijn eigenlijk geen vertalingen te noemen. De tekst is hier vervangen door een schmalzie Schlager over een vrouw die beterschap belooft en een plat carnavalslied over een man die belooft dat hij zich wat vaker zal wassen. De vertaling in het Fries vind ik prachtig. Jammer dat ik die nog nooit gehoord heb.
© 2006 Willem Minderhout
powered by CJ2