archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 5
Jaargang 3
15 december 2005
Vermaak en Genot > Naar de film delen printen terug
Le Couperet Hans Knegtmans

0305 VG Film
Een aardige film, totdat je het boek leest
 
 
Een filmrecensent zou onmiddellijk na afloop van de voorstelling in een bloknoot alles moeten noteren dat hem is opgevallen. Het geheugen is feilbaar, en binnen een dag is hij een handvol interessante details vergeten. Meestal is dat niet zo erg. Zeker van Engelstalige films zijn op internet tientallen recensies te vinden met behulp waarvan je de intrige aardig kunt reconstrueren, en al doende een paar rake opmerkingen tegenkomt die je zelf ook al had willen maken.

Maar je kunt de tijd tussen de filmvoorstelling en het schrijven niet eindeloos oprekken. Ik weet dat ik na een maand of drie niet meer tot eigen tevredenheid over een film kan schrijven, zelfs niet door te spieken bij de collega’s op internet. Dus moet ik hem nog een keer gaan zien. Eigen schuld. Afgelopen september zag ik Le couperet in Vlissingen op het festival Film by the Sea. Gebaseerd op de roman The Ax, van misdaadauteur Donald E. Westlake. The Ax is een van de hoogtepunten uit zijn even omvangrijke en veelzijdige werk, dus die film mocht ik niet missen.

Ik wist niet goed wat ik er van moest denken. Regisseur Costa-Gavras had de film verplaatst van de Amerikaanse staat Massachusetts naar een dorp in Noord-Frankrijk, maar dat moest hij natuurlijk zelf weten. Verder leek hij het boek redelijk trouw te hebben gevolgd, al had hij een paar malle zijsporen bedacht. Zo gingen de hoofdpersoon en zijn vrouw in relatietherapie, en werd hun tienerzoon opgepakt voor winkeldiefstal. Daar kon ik me niets van herinneren. Ook was de toonzetting van de film eerder tragikomisch dan tragisch, en dat leek me nergens goed voor. Ik besloot bij thuiskomst meteen het boek nog eens door te bladeren. Ten slotte was het alweer vier jaar geleden dat ik het gelezen had. Natuurlijk kwam dat er niet van. Stom! Nu had ik tegen de tijd dat Le couperet in de bioscoop zou gaan draaien en – goed nieuws! – eveneens op DVD zou verschijnen, dubbel werk. Ik moest The Ax herlezen en de film voor de tweede keer zien.
Het uitgangspunt van Le couperet is geniaal. Bruno Davert, productmanager bij een papierfabriek, wordt als gevolg van een fusie ontslagen. De functies in deze branche liggen niet voor het oprapen, en de paar keren dat hij solliciteert, legt hij het af tegen een kandidaat met net iets betere papieren. Zijn vrouw verdient in haar eentje niet genoeg en het geld raakt op. Natuurlijk kan Bruno een baantje beneden zijn stand zoeken, maar dat betekent onherroepelijk een minder comfortabele levensstijl, ook voor hun schoolgaande zoon en dochter. In een helder moment ziet Bruno de enige logische oplossing van zijn problemen.

Hij stelt een fake-advertentie op, waarin een papierbedrijf een kandidaat zoekt voor de functie van productmanager. Uit de sollicitatiebrieven selecteert hij de handvol kandidaten die minstens even goede kwalificaties hebben als hijzelf. Dát zijn de mannen die tot in lengte van dagen zullen verhinderen dat hij weer aan de bak komt. Er is maar één afdoende manier om dit te probleem uit de wereld te helpen.

Zo’n verhaal kan niet stuk, zou je denken, maar zo eenvoudig ligt het niet. Alleen in een thriller over een psychotische seriemoordenaar kan de schrijver volstaan met een stuk of vijf, zes moorden. Daarom had Donald E. Westlake in het boek een paar functionele zijsporen uitgezet. De echtgenote heeft naar alle waarschijnlijkheid een buitenechtelijke relatie. Om het huwelijk te redden overreedt zij haar man, met haar in relatietherapie te gaan. Van hem hoeft het niet zo nodig maar, denkt hij, kwaad kan het ook niet. Wanneer zijn zoon wegens diefstal door de politie wordt opgepakt, wil vader er alles aan doen om ontdekking te voorkomen. Stel je voor! Zijn hele toekomst naar de sodemieter! Dat dit ‘misdrijf’ vele malen onschuldiger is dan de serie moorden die hij pleegt, lijkt niet in zijn hoofd op te komen. Hoe kon het dat ik bij het zien van de film deze verhaallijnen als extraatjes van de regisseur had opgevat?

De verklaring is dat Costa-Gavras pas gaandeweg besefte dat het verhaal van The Ax niet verfilmd kon worden. De vele moorden zijn niet spannend in de klassieke zin van het woord. De genialiteit van het boek bestaat uit de morele ontwrichting van de hoofdpersoon. Zodra deze eenmaal bedacht heeft wat de rationele oplossing van zijn problemen is, moet hij aan de slag om het plan uit te voeren. Prettig vindt hij dat niet. Wanneer een van de liquidaties bloederiger uitpakt dan hij had voorzien, schrijft hij zelfs een dronken bekentenis, die hij overigens de volgende dag weer vernietigt. Als hij hoort dat een aanstaand slachtoffer een nieuwe baan op niveau heeft gevonden, is hij oprecht verheugd. Eén moord die hij gelukkig niet hoeft te plegen! Probeer dat maar eens op film te krijgen, zonder een zeurende, introspectieve voice-over waar de toeschouwer stapelgek van wordt.

Costa-Gavras zoekt de oplossing in een tragikomische verteltrant. Bruno Davert (gespeeld door José Garcia, die een jongere uitgave van Jack Lemmon lijkt) houdt ondanks zijn problemen wel van een grapje. In een sollicitatiegesprek schoffeert hij de personeelsfunctionaris. Leuk! Tijdens de relatietherapie trekt hij malle bekken behalve op het moment dat hij het ‘grappige’ visioen krijgt dat zijn vrouw en de zwarte therapeut seks bedrijven, waarna hij ijlings de therapieruimte verlaat. Lachen! Gewikkeld in een race tegen de klok verwijdert hij de door zijn zoon gestolen spullen op een jachtige manier die doet denken aan Louis de Funès in diens hoogtijdagen. Wat ‘n type!

Die grappige toonzetting contrasteert schril met de nauwgezetheid waarmee de regisseur inhoud en structuur van het boek aanhoudt. Zelfs een aantal dialogen zijn letterlijk overgenomen. De enige mij bekende film waarin het boek even slaafs werd nagevolgd, is Rosemary’s Baby. Regisseur Roman Polanski had kennelijk zo genoten van Ira Levins roman, dat hij diens verhaal integraal kopieerde. Door de griezelige intrige en de voortreffelijke hoofdrollen van John Cassavetes en Mia Farrow pakte die onderneming goed uit. Maar om The Ax te kunnen verfilmen, moest Costa-Gavras de essentie van de roman geweld aandoen. Wie het boek niet kent, zal zich verbazen over de incongruentie van thematiek en toon. Omgekeerd zal de kijker die het boek net gelezen heeft, zich bij de film kapot vervelen.

© 2005 Hans Knegtmans meer Hans Knegtmans - meer "Naar de film" -
Vermaak en Genot > Naar de film
Le Couperet Hans Knegtmans
0305 VG Film
Een aardige film, totdat je het boek leest
 
 
Een filmrecensent zou onmiddellijk na afloop van de voorstelling in een bloknoot alles moeten noteren dat hem is opgevallen. Het geheugen is feilbaar, en binnen een dag is hij een handvol interessante details vergeten. Meestal is dat niet zo erg. Zeker van Engelstalige films zijn op internet tientallen recensies te vinden met behulp waarvan je de intrige aardig kunt reconstrueren, en al doende een paar rake opmerkingen tegenkomt die je zelf ook al had willen maken.

Maar je kunt de tijd tussen de filmvoorstelling en het schrijven niet eindeloos oprekken. Ik weet dat ik na een maand of drie niet meer tot eigen tevredenheid over een film kan schrijven, zelfs niet door te spieken bij de collega’s op internet. Dus moet ik hem nog een keer gaan zien. Eigen schuld. Afgelopen september zag ik Le couperet in Vlissingen op het festival Film by the Sea. Gebaseerd op de roman The Ax, van misdaadauteur Donald E. Westlake. The Ax is een van de hoogtepunten uit zijn even omvangrijke en veelzijdige werk, dus die film mocht ik niet missen.

Ik wist niet goed wat ik er van moest denken. Regisseur Costa-Gavras had de film verplaatst van de Amerikaanse staat Massachusetts naar een dorp in Noord-Frankrijk, maar dat moest hij natuurlijk zelf weten. Verder leek hij het boek redelijk trouw te hebben gevolgd, al had hij een paar malle zijsporen bedacht. Zo gingen de hoofdpersoon en zijn vrouw in relatietherapie, en werd hun tienerzoon opgepakt voor winkeldiefstal. Daar kon ik me niets van herinneren. Ook was de toonzetting van de film eerder tragikomisch dan tragisch, en dat leek me nergens goed voor. Ik besloot bij thuiskomst meteen het boek nog eens door te bladeren. Ten slotte was het alweer vier jaar geleden dat ik het gelezen had. Natuurlijk kwam dat er niet van. Stom! Nu had ik tegen de tijd dat Le couperet in de bioscoop zou gaan draaien en – goed nieuws! – eveneens op DVD zou verschijnen, dubbel werk. Ik moest The Ax herlezen en de film voor de tweede keer zien.
Het uitgangspunt van Le couperet is geniaal. Bruno Davert, productmanager bij een papierfabriek, wordt als gevolg van een fusie ontslagen. De functies in deze branche liggen niet voor het oprapen, en de paar keren dat hij solliciteert, legt hij het af tegen een kandidaat met net iets betere papieren. Zijn vrouw verdient in haar eentje niet genoeg en het geld raakt op. Natuurlijk kan Bruno een baantje beneden zijn stand zoeken, maar dat betekent onherroepelijk een minder comfortabele levensstijl, ook voor hun schoolgaande zoon en dochter. In een helder moment ziet Bruno de enige logische oplossing van zijn problemen.

Hij stelt een fake-advertentie op, waarin een papierbedrijf een kandidaat zoekt voor de functie van productmanager. Uit de sollicitatiebrieven selecteert hij de handvol kandidaten die minstens even goede kwalificaties hebben als hijzelf. Dát zijn de mannen die tot in lengte van dagen zullen verhinderen dat hij weer aan de bak komt. Er is maar één afdoende manier om dit te probleem uit de wereld te helpen.

Zo’n verhaal kan niet stuk, zou je denken, maar zo eenvoudig ligt het niet. Alleen in een thriller over een psychotische seriemoordenaar kan de schrijver volstaan met een stuk of vijf, zes moorden. Daarom had Donald E. Westlake in het boek een paar functionele zijsporen uitgezet. De echtgenote heeft naar alle waarschijnlijkheid een buitenechtelijke relatie. Om het huwelijk te redden overreedt zij haar man, met haar in relatietherapie te gaan. Van hem hoeft het niet zo nodig maar, denkt hij, kwaad kan het ook niet. Wanneer zijn zoon wegens diefstal door de politie wordt opgepakt, wil vader er alles aan doen om ontdekking te voorkomen. Stel je voor! Zijn hele toekomst naar de sodemieter! Dat dit ‘misdrijf’ vele malen onschuldiger is dan de serie moorden die hij pleegt, lijkt niet in zijn hoofd op te komen. Hoe kon het dat ik bij het zien van de film deze verhaallijnen als extraatjes van de regisseur had opgevat?

De verklaring is dat Costa-Gavras pas gaandeweg besefte dat het verhaal van The Ax niet verfilmd kon worden. De vele moorden zijn niet spannend in de klassieke zin van het woord. De genialiteit van het boek bestaat uit de morele ontwrichting van de hoofdpersoon. Zodra deze eenmaal bedacht heeft wat de rationele oplossing van zijn problemen is, moet hij aan de slag om het plan uit te voeren. Prettig vindt hij dat niet. Wanneer een van de liquidaties bloederiger uitpakt dan hij had voorzien, schrijft hij zelfs een dronken bekentenis, die hij overigens de volgende dag weer vernietigt. Als hij hoort dat een aanstaand slachtoffer een nieuwe baan op niveau heeft gevonden, is hij oprecht verheugd. Eén moord die hij gelukkig niet hoeft te plegen! Probeer dat maar eens op film te krijgen, zonder een zeurende, introspectieve voice-over waar de toeschouwer stapelgek van wordt.

Costa-Gavras zoekt de oplossing in een tragikomische verteltrant. Bruno Davert (gespeeld door José Garcia, die een jongere uitgave van Jack Lemmon lijkt) houdt ondanks zijn problemen wel van een grapje. In een sollicitatiegesprek schoffeert hij de personeelsfunctionaris. Leuk! Tijdens de relatietherapie trekt hij malle bekken behalve op het moment dat hij het ‘grappige’ visioen krijgt dat zijn vrouw en de zwarte therapeut seks bedrijven, waarna hij ijlings de therapieruimte verlaat. Lachen! Gewikkeld in een race tegen de klok verwijdert hij de door zijn zoon gestolen spullen op een jachtige manier die doet denken aan Louis de Funès in diens hoogtijdagen. Wat ‘n type!

Die grappige toonzetting contrasteert schril met de nauwgezetheid waarmee de regisseur inhoud en structuur van het boek aanhoudt. Zelfs een aantal dialogen zijn letterlijk overgenomen. De enige mij bekende film waarin het boek even slaafs werd nagevolgd, is Rosemary’s Baby. Regisseur Roman Polanski had kennelijk zo genoten van Ira Levins roman, dat hij diens verhaal integraal kopieerde. Door de griezelige intrige en de voortreffelijke hoofdrollen van John Cassavetes en Mia Farrow pakte die onderneming goed uit. Maar om The Ax te kunnen verfilmen, moest Costa-Gavras de essentie van de roman geweld aandoen. Wie het boek niet kent, zal zich verbazen over de incongruentie van thematiek en toon. Omgekeerd zal de kijker die het boek net gelezen heeft, zich bij de film kapot vervelen.
© 2005 Hans Knegtmans
powered by CJ2