archiefvorig nr.lopend nr.

Nummer 12
Jaargang 18
15 april 2021
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept delen printen terug
De ouders van Jan Brokken Dik Kruithof

1812VG Brokken1.2.
Jan Brokken schrijft over zijn ouders, in de eerste tien jaren van hun huwelijk, in het boek ‘De tuinen van Buitenzorg’. Eerder, in 2003, schreef hij over zijn jeugd en zijn ouders in het autobiografische ‘Mijn kleine waanzin’. Het verschil is schrijnend.

Zijn vader had theologie gestudeerd en ter voorbereiding op zijn werk bij de Indische Kerk ook de Islam bestudeerd, bij de beroemde hoogleraar Snouck Hurgronje. Zijn moeder bereidde zich voor met cursussen Maleis en tropische geneeskunde. In 1935 vertrokken ze naar Indië en de eerste maanden brachten ze door op Java, waar zijn vader verder studeerde en zijn moeder vaak in de tuinen van Buitenzorg wandelde of badminton speelde. Later kwam ze er vaak als ze tijdelijk in Batavia waren.

De tuinen van Buitenzorg, een van de grootste botanische tuinen ter wereld, zijn aangelegd als park bij het zomerverblijf van de gouverneur-generaal. Nadat ik het boek gelezen had werd op België een treinreis over Java uitgezonden met prachtige beelden van de tuinen en verhalen over de geschiedenis. De nadruk lag uiteraard op de Britse invloed op die aanleg omdat (Nederlands) Indië in de tijd van Napoleon een tijd lang onder Brits Bestuur heeft gestaan.

Zijn ouders maakten zich klaar voor hun uiteindelijke werkplek op Celebes in Makassar en op Salayer, een kleiner eiland bij Celebes met eigen taal, geloof en gewoontes. In Makassar leerde zijn moeder Makassaars, een taal die met het Latijnse alfabet geschreven kan worden maar ook Boeginees een taal met een eigen, afwijkend schrift. Door haar contacten met Makassaarse en Boeginese vrouwen zorgde ze voor kennis van de cultuur en taal en leverde ze bijdragen voor woordenboeken van die talen.

De tuinen van Buitenzorg is een aangrijpend boek, gebaseerd op brieven van zijn moeder aan haar zuster in Nederland die Jan Brokken aan het begin van deze eeuw kreeg en nu weer herlas. Ze zijn ook aanleiding voor fascinerende uitstapjes in de muziek, vooral over de invloed van de Indische gamelan-muziek op de klassieke muziek (en1812VG Brokken2 de mensen die daar mee bezig waren). En het is een prachtig verhaal over twee mensen die samen in vreemde omstandigheden een intens leven leiden met tegenslagen, zoals het overlijden van het eerste kind. Het verhaal eindigt, na de geboorte van twee zoons, met het uitbreken van de oorlog. Zijn moeder zit drie jaar met twee kleine jongetjes in een Jappenkamp en zijn vader in een ander kamp. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog overleven ze ook de Indonesische vrijheidsstrijd en keren ze terug naar Nederland, waar geen behoefte meer is aan hun kennis of ervaring. Zijn vader wordt predikant in Rhoon en zijn moeder past zich aan.

Zelf is Jan Brokken geboren in 1949 in Leiden, niet lang na de terugkeer van zijn ouders. De twee broers kenden en erkenden de vader niet echt en vormden een drie-eenheid met de moeder. Aan wat zij samen doorstaan hadden mocht het jongere broertje niet raken. ‘Als domineeszoon was ik een buitenstaander in het dorp. En thuis was ik ook een buitenstaander. Ik had als enige de oorlog niet meegemaakt, had als enige niet in een kamp gezeten en had als enige de tropenzon niet voelen steken.’

Mijn kleine waanzin gaat over de gevolgen die de oorlog voor hem heeft gehad, want het opgroeien in dit versplinterde gezin was niet makkelijk. Zijn vader had het moeilijk als ruimdenkend christen in het steile Rhoon en dat de Koningin in 1971 de Japanse Keizer ontving was voor alle familieleden een verschrikking. Zijn vader leed aan het concentratiekampsyndroom en zelf kreeg hij last van allergische aandoeningen, waardoor hij soms maanden niet van zijn kamer af kon. Het zijn allemaal problemen naast andere grote verhalen uit zijn jeugd, zoals de gevolgen van de watersnoodramp, geloofstwisten in een traditioneel dorp met veel nieuwkomers.

In 1979 ging Brokken terug naar Indonesië, naar het gebied waar zijn ouders gewoond en gewerkt hadden. Op de laatste dag kreeg hij de laatste aanval van zijn ziekte. Vanaf zijn dertigste kon hij onbelemmerd reizen en werken.

------
De plaatjes zijn van de schrijver


© 2021 Dik Kruithof meer Dik Kruithof - meer "De wereldliteratuur roept" -
Vermaak en Genot > De wereldliteratuur roept
De ouders van Jan Brokken Dik Kruithof
1812VG Brokken1.2.
Jan Brokken schrijft over zijn ouders, in de eerste tien jaren van hun huwelijk, in het boek ‘De tuinen van Buitenzorg’. Eerder, in 2003, schreef hij over zijn jeugd en zijn ouders in het autobiografische ‘Mijn kleine waanzin’. Het verschil is schrijnend.

Zijn vader had theologie gestudeerd en ter voorbereiding op zijn werk bij de Indische Kerk ook de Islam bestudeerd, bij de beroemde hoogleraar Snouck Hurgronje. Zijn moeder bereidde zich voor met cursussen Maleis en tropische geneeskunde. In 1935 vertrokken ze naar Indië en de eerste maanden brachten ze door op Java, waar zijn vader verder studeerde en zijn moeder vaak in de tuinen van Buitenzorg wandelde of badminton speelde. Later kwam ze er vaak als ze tijdelijk in Batavia waren.

De tuinen van Buitenzorg, een van de grootste botanische tuinen ter wereld, zijn aangelegd als park bij het zomerverblijf van de gouverneur-generaal. Nadat ik het boek gelezen had werd op België een treinreis over Java uitgezonden met prachtige beelden van de tuinen en verhalen over de geschiedenis. De nadruk lag uiteraard op de Britse invloed op die aanleg omdat (Nederlands) Indië in de tijd van Napoleon een tijd lang onder Brits Bestuur heeft gestaan.

Zijn ouders maakten zich klaar voor hun uiteindelijke werkplek op Celebes in Makassar en op Salayer, een kleiner eiland bij Celebes met eigen taal, geloof en gewoontes. In Makassar leerde zijn moeder Makassaars, een taal die met het Latijnse alfabet geschreven kan worden maar ook Boeginees een taal met een eigen, afwijkend schrift. Door haar contacten met Makassaarse en Boeginese vrouwen zorgde ze voor kennis van de cultuur en taal en leverde ze bijdragen voor woordenboeken van die talen.

De tuinen van Buitenzorg is een aangrijpend boek, gebaseerd op brieven van zijn moeder aan haar zuster in Nederland die Jan Brokken aan het begin van deze eeuw kreeg en nu weer herlas. Ze zijn ook aanleiding voor fascinerende uitstapjes in de muziek, vooral over de invloed van de Indische gamelan-muziek op de klassieke muziek (en1812VG Brokken2 de mensen die daar mee bezig waren). En het is een prachtig verhaal over twee mensen die samen in vreemde omstandigheden een intens leven leiden met tegenslagen, zoals het overlijden van het eerste kind. Het verhaal eindigt, na de geboorte van twee zoons, met het uitbreken van de oorlog. Zijn moeder zit drie jaar met twee kleine jongetjes in een Jappenkamp en zijn vader in een ander kamp. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog overleven ze ook de Indonesische vrijheidsstrijd en keren ze terug naar Nederland, waar geen behoefte meer is aan hun kennis of ervaring. Zijn vader wordt predikant in Rhoon en zijn moeder past zich aan.

Zelf is Jan Brokken geboren in 1949 in Leiden, niet lang na de terugkeer van zijn ouders. De twee broers kenden en erkenden de vader niet echt en vormden een drie-eenheid met de moeder. Aan wat zij samen doorstaan hadden mocht het jongere broertje niet raken. ‘Als domineeszoon was ik een buitenstaander in het dorp. En thuis was ik ook een buitenstaander. Ik had als enige de oorlog niet meegemaakt, had als enige niet in een kamp gezeten en had als enige de tropenzon niet voelen steken.’

Mijn kleine waanzin gaat over de gevolgen die de oorlog voor hem heeft gehad, want het opgroeien in dit versplinterde gezin was niet makkelijk. Zijn vader had het moeilijk als ruimdenkend christen in het steile Rhoon en dat de Koningin in 1971 de Japanse Keizer ontving was voor alle familieleden een verschrikking. Zijn vader leed aan het concentratiekampsyndroom en zelf kreeg hij last van allergische aandoeningen, waardoor hij soms maanden niet van zijn kamer af kon. Het zijn allemaal problemen naast andere grote verhalen uit zijn jeugd, zoals de gevolgen van de watersnoodramp, geloofstwisten in een traditioneel dorp met veel nieuwkomers.

In 1979 ging Brokken terug naar Indonesië, naar het gebied waar zijn ouders gewoond en gewerkt hadden. Op de laatste dag kreeg hij de laatste aanval van zijn ziekte. Vanaf zijn dertigste kon hij onbelemmerd reizen en werken.

------
De plaatjes zijn van de schrijver
© 2021 Dik Kruithof
powered by CJ2