In Amsterdam bevinden zich wel zo'n 1500 hofjeswoningen, vooral in het centrum van de stad. Amsterdam is de stad met de meeste hofjes van heel Nederland. Het bekendste Amsterdamse hof is zonder twijfel het Begijnhof, dat al in 1346 gesticht is door particulieren, niet als oudedagsvoorziening, maar eerder als klooster. De begijnen die er woonden, legden wel een gelofte van kuisheid af, maar konden op elk moment het hof verlaten om te trouwen.

Vanuit de Kalverstraat kan via de Begijnensteeg het hof betreden worden door het oude toegangspoortje. Het toegangspoortje in het Poorthuis aan het Spui is pas in de 19e eeuw aangebracht.

Het Begijnhof ligt bijna een meter lager dan de rest van de binnenstad, op Middeleeuws straatniveau, en was aanvankelijk geheel omringd door water, de Nieuwezijds Voorburgwal, het Spui en de Begijnensloot, inmiddels allemaal gedempt. Er staan smalle 17e en 18e eeuwse tehuizen van drie tot vier verdiepingen, met klok-, hals- of tuitgevels en voortuintjes met houten hekken. Er bevindt zich een ommuurde tuin in het midden en de Engelse Kerk, de oorspronkelijke Begijnhofkapel uit de 14e eeuw, die in 1607 door de gemeente werd toegewezen aan Engels sprekende protestanten. De kerk is sinds de jaren 70 een belangrijk centrum voor kamermuziek.

Begijnhof 34 is een bijzonder huis, namelijk een van de twee houten huizen die Amsterdam nog bezit (het andere bevindt zich aan de kop van de Zeedijk). Dit huis dateert van ongeveer 1470 en is waarschijnlijk het oudste houten huis van Nederland. De Begijnhof is vrij toegankelijk maar alleen in het gebied rond de kerk. Er vrij rondlopen, zoals vroeger, is een te grote aanslag op de privacy van de bewoners gebleken.

De meeste hofjes in Amsterdam dateren uit de 18e eeuw, maar er zijn er die al in de 17e eeuw zijn gesticht.

Het Venetiahofje is in 1650 gesticht en niet vernoemd naar de stichter(es), maar naar de plek waar het staat, die al Venetia heette. Het omvatte 13 woningen voor arme weduwen en bejaarde vrijsters en nam na 1685 Franse Hugenoten op. Het hofje is in 1709 uitgebreid met 17 woningen en in 1904 nog eens met een achtergebouw, waardoor het nu bestaat uit vier vleugels.

Het Deutzenhofje is gesticht in 1692 uit de nalatenschap van Agnita Deutz, voor oude dienstboden en arme familieleden, en bestaat uit 19 woninkjes rond een ruim binnenterrein. In 1964 is het uitgebreid met vier pandjes in de Kerkstraat tot een totaal van 31 woninkjes, waarin nog steeds oudere dames huizen. Het is helaas niet vrij toegankelijk.

Het Claes Claeszhofje bestaat uit de oorspronkelijke drie huisjes in een tuin achter de Egelantierstraat, waar de lakenhandelaar Claes Claesz Anslo vanaf 1615 oude mensen gratis liet wonen. Deze zijn later samengevoegd met de vier huisjes van het Zwaardvegershofje en het Anslo's hofje. Daardoor is het een nogal onoverzichtelijk geheel geworden van drie afzonderlijke stukjes. Het heeft twintig jaar leeg gestaan tot het in de jaren 60 gerestaureerd werd. Een restaurant heeft er toen ook domicilie gekozen en binnenkort opent er weer een restaurant.

Het Karthuizerhofje is in 1650 gebouwd op het terrein van een vroeger klooster en heette oorspronkelijk Huys Zitten Weduwen Hofe. 'Huiszittende' weduwen en andere 'huiszittende' armen onderscheidden zich van daklozen en werden door 'huiszittende meesters' (vooraanstaande kooplieden) gesteund met turf, levensmiddelen en soms huisvesting. Dit hofje met een ruime binnenplaats met twee bleekvelden en twee stenen pompen voorziet nu in huisvesting voor jongeren.

Wonen op zo'n hofje heeft wel iets. Je bent er afgesloten van de straatdrukte en je zit meestal in het groen. Maar de woninkjes zijn doorgaans klein en weinig comfortabel, als ze niet gerenoveerd zijn. En je zit bovenop je buren. Vooral het Venetiahofje in de Elandstraat kan mij wel bekoren. Klein en overzichtelijk en met een prachtige tuin. Gelukkig mag iedereen er een kijkje nemen.

 

***********************************