Als je zoals ik bent opgegroeid met Karl May, maar later ook Dee Brown hebt gelezen (Bury my heart at Wounded Knee) en Ruth Beebe Hill (Hanta Yo), Buffy Saint Marie hebt horen zingen (Now that the buffalo’s gone) en de bruine foto’s van Edward Curtis hebt bekeken, is het een aparte ervaring om de wereld van de Noordamerikaanse indianen opnieuw te beleven.

Tot april is er in de Nieuwe Kerk in Amsterdam een grote tentoonstelling over de kunst en cultuur van de Indianen, en die is gekoppeld aan een prachtige tentoonstelling in het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden. Op beide plaatsen wordt weinig aandacht besteed aan de geschiedenis. In Amsterdam zijn op een reusachtige kaart van Noord-Amerika de woonplaatsen aangegeven van de stammen, zodat je ook kunt zien waar de verschillende onderwerpen die aan de orde komen gesitueerd moeten worden. Onder die kaart staat een tijdslijn met veel gebeurtenissen, maar die zijn soms op de kaart niet terug te vinden. Zo kon ik het Trail of Tears (de gedwongen herplaatsing van de Cherokee naar het westen van de Verenigde Staten in 1838) en Wounded Knee (bloedbad onder Indianen door de Amerikaanse cavalerie op 29 december 1890, in het plaatsje Wounded Knee in South Dakota) niet op de kaart terugvinden.

 

De meeste indruk uit deze gegevens maakte op mij de vergelijking tussen het aantal Indianen in 1900 en dat van 2000. Dat aantal is gestegen van ongeveer 250.000 tot ruim vier miljoen. Zelfs als ik dat verkeerd onthouden heb (de meeste bronnen op internet geven wat lagere cijfers voor 2000, maar het wordt bevestigd in cijfers uit de volkstelling) is het wel duidelijk dat het in aantallen gerekend goed gaat met de indianen. De regeringen houden er nu pas rekening mee dat de indianen ook volwaardige burgers zijn. Meer dan de helft leeft nu buiten de reservaten, ze wonen vaak in houten huizen in een doorsnee dorpje. En ze proberen tegenwoordig de oude en de nieuwe levenswijzen met elkaar te verzoenen en ze houden hun oude godsdienstige plechtigheden, gewoonten en talen in ere.

 

In de Nieuwe Kerk gaat het duidelijk om de kunst en cultuur, waarbij heel sterk de lijnen worden doorgetrokken naar hedendaagse (indiaanse) kunstenaars die werken volgens oude tradities van hun stammen afkomstig uit de prairiegebieden (de Great Plains), de vlakten rond de Grote Meren, Californië, de westkust van Canada of het Arctische gebied. Er is veel moois te zien op het gebied van volkskunst, zoals: weven, houtsnijden en aardewerk. Speciaal voor de tentoonstelling is een serie portretfoto’s gemaakt van Indianen die zich soms hebben aangepast aan de nieuwe tijd en soms in hun eigen tradities zijn gefotografeerd en dat geeft een mooie indruk van de tegenstelling tussen vroeger en nu.

 

Speciaal voor de tentoonstelling in Leiden heeft Museum Volkenkunde een groep Indiaanse kunstenaars van de Noordwestkust, onder leiding van Rande Cook een acht meter lange totempaal laten maken en die staat centraal in de expositie. Hij wordt omringd door prachtige voorbeelden van ouder houtsnijwerk in de vorm van totempalen, maskers en decoratie op bijvoorbeeld huizen, kano’s en huisraad. Het maken van totempalen was mannenwerk, traditioneel hielden vrouwen zich bezig met het weven van omslagdekens en vlechtkunst (hoeden en manden). Deze producten, statussymbolen vol mythische figuren, werden gemaakt in opdracht van belangrijke families en speelden een grote rol bij de potlatches, feesten waardoor de status en het prestige van de gastheer bevestigd worden. Verhalen over voorouders met mythologische wezens in de hoofdrol vormden belangrijke ingrediënten voor de vele winterceremoniën en feesten die men in de lange winters vierde. Iedere gemeenschap had z’n eigen verhalen. De moderne potlatch is vooral een uitdrukking van trots op de eigen cultuur. Het Leidse museum heeft een schat aan prachtige indiaanse volkskunst uit oudere tijden en ook hele mooie schilderijen van deze tijd, maar met thema’s ontleend aan de oude mystiek. Een fascinerende reis door een andere tijd en heel andere gebruiken.

 

Tenslotte: ik spreek hier over indianen omdat dat nog altijd het Nederlandse spraakgebruik is. In de Verenigde Staten noemen ze zich zelf American Indian of Native Americans, in Canada First Nations.

Er zijn meer mensen die een grote belangstelling hebben voor de indianen en hun geschiedenis. De grootste Nederlandstalige website is www.indianen.eu , maar er zijn er meer. Indiaanse kunst vind je het makkelijkst op de zoekterm: native american art.

De bevolkingscijfers vond ik op de website www.prcdc.org en zijn inclusief de Alaska-natives (American Indian or Alaska Native population).

 

******************************

De foto's zijn gemaakt door de schrijver

 

********************************