Vanaf mijn vroege jeugd ben ik gefascineerd geweest door schepen en havens. Ik verzamelde foto’s, maakte schepen van bouwplaten en later naar eigen ontwerp, had een havencomplex op zolder en ging liever naar Rotterdam dan naar andere steden. Favoriete vorbalclubs zocht ik altijd in havensteden: Feijenoord boven Ajax, Liverpool boven de Spurs (hoewel het besef van de vliegramp en later Ryan Giggs dat deden omslaan naar Manchester United) en natuurlijk Barcelona boven Real. Toen ik er niet in slaagde om alle bewegingen van de schoolslag goed uit te voeren en een keer vreselijk zeeziek ben geweest op de boot van Staveren naar Enkhuizen heb ik besloten dat varen zelf niet mijn ding zou worden en in mijn middelbare schooltijd ben ik de liefde voor het water voor een groot deel kwijt geraakt. Maar nog altijd kan ik het niet laten om naar een Scheepvaartmuseum te gaan als er een in de buurt is.

Zo was ik in 2009 in het Internationales Maritimes Museum in Hamburg, gevestigd in een prachtig rood bakstenen pakhuis in het oude havengebied. In het tien verdiepingen hoge gebouw is een doorbraak gemaakt, zodat de 12.000 m2 tentoonstellingsvloer op alle verdiepingen om een open ruimte loopt. De collectie is enorm en het aandachtsgebied heel breed: van duizenden kleine scheepsmodellen, die gemaakt werden voor het loodswezen in Hamburg (met natuurlijk ook veel Nederlandse schepen) tot marinestukken uit de hele wereld en van havenbouw tot scheepsbouw. De nadruk ligt sterk op de negentiende en twintigste eeuw maar het is een schitterend museum in een prachtig gebouw.

Enige jaren eerder was ik in Barcelona in het Museo Maritime gevestigd in de oude scheepswerf, de Drassanes Reials de Barcelona zoals deze op z’n Catalaans heet. Hier is het pronkstuk een reproductie van het vlaggenschip uit de slag van Lepanto, een galei met ruim tweehonderd roeiers. In de haven lag ook nog een replica van de Santa Maria, de boot waarmee Columbus Amerika ontdekte. Het is een heel mooi museum, in een prachtig oud gebouw en met meer oud materiaal. De bloeitijd van de Catalaanse scheepvaart lag tussen 1200 en 1600.

Vorig jaar heb ik in Venetië het Museo Storico Navala bezocht, meer het officiële Italiaanse Marine-museum dan een breed scheepvaartmuseum. Ze hebben veel maquettes van versterkte havens en veel oude scheepsmodellen, waarvan de gouden Bucintoro het beroemdst is, ongeveer de Gouden Koets van het Venetiaanse stadsbestuur. Wat ik miste was een echt mooi model van de triremen met drie rijen roeiers uit de Venetiaanse bloeitijd, dus tussen 1000 en 1300. Beneden ligt nog een onderzeeboot uit de begintijd van het onderwatervaren.

Het scheepvaartmuseum in Amsterdam is sinds 1973 gevestigd in 's Lands Zeemagazijn aan het Oosterdok bij het IJ in Amsterdam. Het gebouw werd in 1656 gebouwd als pakhuis van de Admiraliteit van Amsterdam, één van de voorlopers van de Marine. Bij de verbouwing, die in 2011 werd afgerond, is de binnenplaats overdekt met een glazen overkapping. Daar is het wel prettiger van geworden. Er zijn verschillende deeltentoonstellingen, waarvan Schilderijen, Scheepsornamenten en Jachtmodellen de grootste zijn. Globes, Navigatie-instrumenten, Foto-albums en Glas, zilver en porselein de kleinere.

Schilderijen toont de topcollectie van onze zeeschilders, waarin vooral de grote zeeslagen van de Van der Veldes indruk op mij maakten. Maar ook het modernere werk, met veel schepen en havengezichten, is de moeite waard. Jachtmodellen laat heel veel modellen van kleinere schepen zien uit de periode van 1600 tot 2000, op een kleine oppervlakte. Ze hangen werkelijk tot vier meter hoog als een vlucht vogels in de vitrine. Jammer vond ik dat hierdoor het traditionele grote scheepsmodel uit onze Gouden Eeuw en later niet meer aan bod komt.

Scheepsornamenten is mooi, op ware grootte zijn de versieringen te zien die juist in die tijd gemaakt werden en waar veel betekenis in schuilt. Bij de kleinere tentoonstellingen zijn prachtige dingen te vinden, schalen die door steden aan zegevierende admiraals zijn aangeboden, globes en navigatie-instrumenten uit alle tijden, prachtige fotoverslagen van scheepsreizen uit de vorige eeuw.

Buiten het museum ligt het VOC-schip Amsterdam, in 1985 gebouwd op basis van recente opgravingen bij het wrak van het originele schip, dat dateert uit 1749. Het schip is een onderdeel van het museum en geeft een prachtig beeld van het werken en leven op een schip in die tijd.

 

*****************************