Anne Tyler (Minneapolis, 1941) is een van de meest productieve schrijfsters van Amerika. Haar eerste roman 'If Morning Ever Comes' verscheen in 1964 en daarna volgden er nog zeventien waarvan één kinderboek. In 2006 verscheen haar voorlopig laatste boek 'Digging to America'.

Roem verwierf zij echter pas met 'The Accidental Tourist', verschenen in 1985 en in 1988 verfilmd door Lawrence Kasdan met de onvolprezen William Hurt, Kathleen Turner en Geena Davis in de hoofdrollen.

 

De meeste van haar zeventien romans heb ik gelezen in een enigszins verwarrende volgorde. The Accidental Tourist was het eerste boek dat ik van haar las en dat beviel me zo goed dat ik onmiddellijk op zoek ging naar andere boeken van haar hand. Zo werkte ik terug via 'Dinner at the Homesick Restaurant' en 'Searching for Caleb' naar 'The Clock Winder', 'The Tin Can Tree' en 'A Slipping-Down Life'. Toen las ik 'Breathing Lessons' en ging weer terug naar 'Celestial Navigation'. Vanaf 1995 heb ik de romans keurig gelezen in de volgorde waarin ze uitkwamen en ik ben dus voorlopig geeindigd met 'Digging to America'. Inmiddels heb ik echter ook een paar boeken herlezen.

Anne Tyler is woonachtig te Baltimore en de meeste van haar boeken spelen zich daar af. Afgezien van het feit dat er wel eens een huis of een straat beschreven wordt merk je daar niet veel van. De buitenwereld dringt überhaupt nauwelijks door in de gesloten universa waarin haar hoofdpersonen leven. Hoewel sommige boeken een periode van enige tientallen jaren bestrijken, kun je nergens aan aflezen in welke tijd ze eigenlijk spelen. Het meest veelzeggend daarover zijn de kleren die gedragen worden.

 

In alle boeken treedt een beperkt aantal mensen op, vaak in familie- of gezinsverband. Gewone mensen uit de middenklasse die de Amerikaanse voorsteden bevolken. Ze beleven niet veel, hun leven ontrolt zich op een vanzelfsprekende manier, maar er is altijd iets aan de hand met hun onderlinge relaties. De hoofdpersonen worstelen met de personen die ze zijn, de personen die ze geacht worden te zijn en de personen die door anderen op hen geprojecteerd worden. Onverenigbare karakters - de ordelijke (met als extreem voorbeeld de zuster van Macon Leary, de hoofdpersoon in 'The Accidental Tourist' die haar boodschappen opbergt in alfabetische volgorde) en ordeloze, de praktische en onpraktische, de doelbewuste en de doelloze - hebben zich door middel van een huwelijk of anderszins tot elkaar veroordeeld en moeten in doorgaans drukke en slordige huishoudens elkaars irritaties, gemeenheden en misverstanden verdragen. Ze zeggen de verkeerde dingen tegen elkaar, zwijgen als ze moeten praten en doen hun mond open als ze er beter het zwijgen toe hadden kunnen doen.

 

Anne Tyler heeft een aantal zeer speciale vrouwelijke hoofdpersonen gecreëerd zoals de gefrustreerde moeder Pearl in 'Dinner at the Homesick Restaurant' en de bemoeizieke echtgenote Maggie in 'Breathing Lessons'.

Pearl wordt met drie kleine kinderen door haar echtgenoot in de steek gelaten, een situatie die ze niet goed kan hanteren en die haar maakt tot 'een loeder van een moeder'. Telkens als de zaken weer eens uit de hand lopen reageert zij dat af op de kinderen. Fysiek geweld wordt daarbij niet geschuwd. Dat daardoor enige verkoeling ontstaat tussen haar en haar kinderen (en de kinderen onderling) realiseert zij zich niet en accepteert ze ook niet. Haar gezin is een modelgezin maar gedraagt zich helaas nooit zoals ze het zou willen en elk jaarlijks dineertje in het restaurant van een van haar zoons, die ook hardnekkig de droom koestert van het perfecte gezin, ontspoort. 'Dinner at the Homesick Restaurant' is het favoriete boek van Anne Tyler zelf en het is misschien wel het meest prototypische boek van haar over zo'n dysfunctioneel gezin waarin het maar niet goed wil komen met de onderlinge relaties al doen sommige van de betrokkenen nog zo hun best.

 

Maggie heeft ook een gezin dat maar niet wil deugen en zij is de persoon die haar pogingen tot herstelwerkzaamheden niet op kan geven. Koste wat kost probeert zij haar zoon en zijn ex-echtgenote weer te herenigen, maar het volkomen verkeerde beeld dat zij koestert van haar zoon vormt daarbij een ernstige belemmering. Haar veel realistischer echtgenoot kan het alleen maar gelaten over zich heen laten gaan, al kost het hem de nodige moeite zijn irritaties voor zich te houden.

Ondanks de gefrustreerde onderlinge relaties is er niettemin ook vaak sprake van een grote onderlinge genegenheid, al wordt die zelden onder woorden gebracht. Het zijn geen slechte mensen, ze doen wat ze kunnen, maar ze schieten helaas altijd te kort, net zoals wij allemaal.

 

Mijn persoonlijke favoriet is 'Celestial Navigation', het boek met de meest intrigerende hoofdpersoon en de vreemdste opbouw. 'Celestial Navigation' gaat over de wereldvreemde kunstenaar Jeremy die in zijn eigen wereld leeft en de buitenwereld letterlijk niet betreedt omdat die hem onbeheersbare angsten inboezemt. Voor zijn inkomsten moet hij het vooral hebben van het verhuren van kamers en zijn huurders schikken zich zonder veel problemen in zijn wereld. Met de nieuwe huurster Mary en haar dochtertje verandert er echter wel iets; Jeremy wordt verliefd op haar en vraagt haar ten huwelijk. Tot ieders verbazing stemt zij daarmee in en krijgen zij het ene kind na het andere. De praktische Mary en haar onhandige echtgenoot weten het aardig te rooien, ook al omdat Jeremy de nodige angsten weet te overwinnen om het gezin draaiend te houden. Tot de geboorte van hun laatste kind. Dan neemt Mary zonder hem daarin te kennen een besluit voor Jeremy dat vergaande consequenties heeft. Het is het begin van een reeks misverstanden en daarmee het begin van het einde.

 

Het boek bestaat uit tien hoofdstukken die een periode van dertien jaar bestrijken. Het eerste hoofdstuk is geschreven vanuit het perspectief van een zuster van Jeremy die verder in het verhaal eigenlijhk niet meer voorkomt. Drie hoofdstukken zijn geschreven vanuit het perspectief van twee huurders, de oudere Miss Vinton en de hippie Olivia, twee hoofdstukken vanuit het perspectief van Mary en vier hoofdstukken gaan over Jeremy vanuit het perspectief van de auteur. Dat is een beetje een zootje en verre van consequent maar het doet weinig af aan het effect dat bereikt wordt: het wel en wee van een heel bijzondere persoon en zijn relaties, vooral die met zijn volstrekt incompatibele echtgenote.

Hoewel de thematiek van een groot deel van de werken van Anne Tyler overeen komt, vormt elk werk weer een geheel eigen toneel waarop de idylle aan sleet onderhevig is. Bij herlezing worden die boeken alleen maar beter omdat het 'keukemeidenromanachtige' dan pas echt naar de achtergrond verdwijnt.

 

******************************************